Σύνταξη άρθρου: Μαρία Γαμβρούλη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

ΜΑΘΕ – ΠΡΟΛΑΒΕ – ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΕ – ΕΙΝΑΙ ΣΤΟ ΧΕΡΙ ΣΟΥ

Ο Οκτώβριος είναι μήνας αφιερωμένος στην πρόληψη και στην ευαισθητοποίηση κατά του καρκίνου του μαστού. Συγκεκριμένα η 25η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως παγκόσμια μέρα κατά του καρκίνου του μαστού. Η μέρα αυτή είναι μία ευκαιρία για να ενημερωθούν όλοι και οι γυναίκες να κινητοποιηθούν εγκαίρως, ώστε να κάνουν αυτό που πρέπει: Πρόληψη. Μα ας δούμε περί τίνος πρόκειται.

Έχετε σκεφτεί ποτέ πόσα κύτταρα περιλαμβάνει ο ανθρώπινος οργανισμός; Οι αριθμοί είναι ασύληπτοι: 10 έως 100 τρισεκατομμύρια κύτταρα. Τόσα απαρτίζουν το ανθρώπινο σώμα. Από όλα αυτά τα κύτταρα ένα μόνο είναι αρκετό για να δημιουργηθεί ο καρκίνος του μαστού. Ένα!

Είναι φυσιολογικό να θεωρείτε ότι είστε άτρωτες, καθώς στους απαιτητικούς ρυθμούς της σύγχρονης εποχής ανταποκρίνεστε άριστα. Δεν είναι όμως έτσι και χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η «άτρωτη» Αντζελίνα Τζολί, η οποία, όταν ανακάλυψε ότι είχε πιθανότητα εμφάνισης της νόσου λόγω κληρονομικής μετάλλαξης σε δύο γονίδια, προκειμένου να μη νοσήσει κατά τη διάρκεια της ζωής της, οδηγήθηκε σε ολική μαστεκτομή.

Τι είναι ο καρκίνος

Πρόκειται για κυτταρική νόσο. Αυτό σημαίνει ότι στο σώμα αρχίζει ένας ανεξέλεγκτος πολλαπλασιασμός μη φυσιολογικών κυττάρων με συνέπεια τον σχηματισμό ενός νεοπλάσματος στην περιοχή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή της αρχιτεκτονικής και της λειτουργίας υγιών ιστών/οργάνων. Ο καρκίνος μπορεί να διακριθεί στα καλοήθη και στα κακοήθη νεοπλάσματα.

Ο καρκίνος του μαστού

Διεθνώς, ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον υπ’ αριθμόν ένα καρκίνο στις γυναίκες και ετησίως καταγράφονται 1,7 εκατομμύρια νέες διαγνώσεις. Υπολογίζεται, ότι μία στις οκτώ γυναίκες θα εμφανίσουν τη νόσο κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, της Αυστραλίας και της Βορείου Αμερικής τα κρούσματα καρκίνου του μαστού εμφανίζονται περισσότερα απ’ ό,τι στις αναπτυσσόμενες χώρες καθ’ ότι οι αναπτυγμένες χώρες έχουν εξελιγμένα συστήματα υγείας και τα νέα κρούσματα δηλώνονται και καταγράφονται έγκαιρα, σε αντίθεση με τις χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπου η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου.

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να πάρει διάφορα ονόματα ανάλογα με το ανατομικό σημείο στο οποίο εμφανίζεται. Για παράδειγμα, εάν εντοπιστεί στο λοβό η νόσος, τότε μιλάμε για διηθητικό λοβιακό καρκίνωμα ή για επί τόπου λοβιακό καρκίνωμα. Εάν αντίστοιχα εμφανιστεί στο σημείο του πόρου, τότε η νόσος μπορεί να χαρακτηριστεί ως πορογενές διηθητικό καρκίνωμα, ή επί τόπου πορογενές καρκίνωμα. Ακόμη, μία μορφή καρκίνου του μαστού μπορεί να είναι το αγγειοσάρκωμα ή ο φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού.

Οι επιστήμονες, από τη στιγμή που θα τεθεί η διάγνωση της νόσου, την ταξινομούν κατά TNM, προκειμένου να οριοθετηθεί το στάδιο στο οποίο εντοπίστηκε η νόσος. Τα στάδια διάγνωσης του καρκίνου του μαστού είναι πέντε(0, I, IIA/IIB, IIIA/IIIB, IV). Τα στάδια διάγνωσης σχετίζονται άμεσα με την πενταετή επιβίωση. Πολύ ενθαρρυντικό είναι το γεγονός του ότι όσο πιο σύντομα γίνει η διάγνωση τόσο αυξάνεται η επιβίωση. Εάν η νόσος γίνει αντιληπτή στο στάδιο 0 ή στο στάδιο I, τότε η πενταετής επιβίωση φτάνει το 100%. Άρα ο καρκίνος του μαστού μπορεί να είναι πλήρως ιάσιμος.

Η εξέταση

Είναι όμως στο χέρι μας να αντιληφθούμε έγκαιρα ότι πάσχουμε από τη νόσο, και εάν ναι, πώς μπορούμε να το πετύχουμε;

Σαφέστατα και μπορούμε να πετύχουμε την έγκαιρη διάγνωση και το πώς, θα το δούμε αναλυτικά. Ας ξεκινήσουμε με την αυτοεξέταση του μαστού, την οποία θα πρέπει να είναι σε θέση να την κάνει κάθε γυναίκα. Η αυτοεξέταση του μαστού γίνεται από την ίδια τη γυναίκα είτε όταν είναι στο ντους είτε μπροστά στον καθρέπτη της ψηλαφώντας όλο τον μαστό και ψάχνοντας για τυχόν αλλοιώσεις ή διαφορές. Όλες οι κυρίες γνωρίζουν πολύ καλά το σώμα τους και μία αλλαγή γίνεται εύκολα αντιληπτή. Η αυτοεξέταση μπορεί να γίνεται κάθε μήνα, μετά την έβδομη ημέρα της εμμήνου ρύσεως. Εντοπίζοντας κάποια αλλαγή, όπως εμφάνιση μάζας, ζάρας, αλλαγή της υφής, αλλαγή στην εμφάνιση ή την κατεύθυνση της θηλής, εκροή υγρού από τη θηλή, εμφάνιση εξανθήματος ή ξεφλούδισμα, θα πρέπει άμεσα να ενημερώσετε το γιατρό σας.

Μία ακόμη εξέταση για έγκαιρη διάγνωση της νόσου είναι η κλινική εξέταση του μαστού. Η εξέταση αυτή διαρκεί περίπου δέκα λεπτά, όπου ο ειδικός γιατρός ψηλαφεί τον μαστό. Οι γυναίκες κάτω των 40 ετών μπορούν να την κάνουν κάθε τρία χρόνια, ενώ όσες είναι άνω των 40 ετών πρέπει να κάνουν κλινική εξέταση μαστού κάθε χρόνο.

Η μαστογραφία είναι η πλέον ενδεδειγμένη εξέταση για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού. Οι κυρίες που ανήκουν στο ηλικιακό εύρος από 45 ετών έως 54 ετών θα πρέπει κάθε χρόνο να υποβάλλονται σε μαστογραφία, ενώ όσες είναι από 55 ετών και άνω μπορούν να κάνουν έλεγχο κάθε δύο χρόνια. Στην ηλικιακή ομάδα από 40 ετών έως 44 ετών καλό είναι να γίνεται η εξέταση της μαστογραφίας, χωρίς όμως να είναι αυστηρά υποχρεωτική.

Για να υποβληθείτε σε μαστογραφία πρέπει να απευθυνθείτε σε κάποιο δημόσιο νοσοκομείο ή σε κάποιο ιδιωτικό κέντρο που να παρέχει την υπηρεσία. Η εβδομάδα μετά την έμμηνο ρύση είναι κατάλληλη για να προγραμματίσετε να κάνετε τη μαστογραφία σας. Είναι απαραίτητο την ημέρα της μαστογραφίας να έχετε κάνει μπάνιο και να μην εφαρμόζετε αποσμητικό, αντιιδρωτικά, πούδρα, λοσιόν ή αλοιφή επάνω ή γύρω από το στήθος σας, καθώς τα προϊόντα αυτά μπορούν να εμφανίζονται ως λευκές κηλίδες στην απεικόνιση της εξέτασης. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου είκοσι λεπτά.

Τα αποτελέσματα της μαστογραφίας θα πρέπει να τα λάβετε το αργότερο μέσα σε λίγες ημέρες. Σε περίπτωση που οι γιατροί βρουν κάτι ύποπτο, τότε θα σας καλέσουν ώστε να πάρουν νέες εικόνες ή για να κάνετε κάποιες άλλες εξετάσεις. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε καρκίνο. Ένα ύποπτο εύρημα μπορεί να είναι επί παραδείγματι και μία κύστη. Επίσης, υπάρχουν φορές που η εικόνα δεν είναι σαφής και πρέπει να επαναληφθεί.

Τα είδη της μαστογραφίας είναι δύο, η αναλογική και η ψηφιακή, που πλέον και στη χώρα μας παρέχονται δωρεάν.

Ο υπέρηχος είναι χρήσιμος για γυναίκες κάτω των 40 ετών, οι οποίες έχουν παρατηρήσει αλλαγές στο μαστό και για μεταβολές στο στήθος σε γυναίκες με πυκνό μαστικό ιστό. Ακόμη μπορεί να εφαρμοστεί συμπληρωματικά με τη μαστογραφία σε γυναίκες άνω των 40 ετών. Το υπερηχογράφημα μαστού χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα, για να δημιουργήσει μια ασπρόμαυρη εικόνα του μαστού στον υπολογιστή. Η εξέταση αυτή είναι ανώδυνη και δεν χρησιμοποιεί ακτινοβολία.

Ο νους σας δεν πρέπει να πηγαίνει πάντα στο κακό, διότι υπάρχουν και καλοήθεις παθήσεις του μαστού οι οποίες είναι πολύ συχνές όπως, κύστες, ινοκυστική μαστοπάθεια, θηλώματα, νέκρωση λίπους, λιπώματα, αιμαγγειώματα και μαστίτιδα. Επιπλέον, πρέπει να θυμάστε ότι ο αν καρκίνος του μαστού διαγνωσθεί σε αρχικά στάδια, είναι ιάσιμος.

Θεραπεία

Ο καρκίνος του μαστού έχει το δικό του μοριακό προφίλ και η αντιμετώπισή του απαιτεί εξατομικευμένη θεραπεία. Αυτό σημαίνει πως το σχέδιο φροντίδας που θα ακολουθηθεί σε κάθε γυναίκα, που θα εμφανίσει τη νόσο, θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο σε αυτήν, ώστε η θεραπεία να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα με στόχο την ίαση. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει, ανάλογα με το στάδιο της νόσου και το ατομικό προφίλ της κάθε γυναίκας που παρουσιάζει τη νόσο, τη χειρουργική επέμβαση (μαστεκτομή, ογκεκτομή), τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία και την ορμονοθεραπεία ή και τον συνδυασμό των ανωτέρω μεθόδων. Πολύ σημαντικό στο σημείο αυτό είναι η επικοινωνία του ειδικού γιατρού με την ασθενή. Ο ειδικός γιατρός θα πρέπει να ενημερώσει την ασθενή αναφορικά με τα σχέδια φροντίδας που μπορούν να εφαρμοστούν σε κάθε περίπτωση και να συναποφασίσουν με σκοπό το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Η εμφάνιση της νόσου

Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες κινδύνου που μπορούν να συντείνουν στην εμφάνιση της νόσου;

Το οικογενειακό και προσωπικό ιστορικό, τα γονίδια, η λήψη ορμονών, η ίδια η φύση της γυναίκας και λοιποί παράγοντες, μπορούν να επηρεάσουν το βαθμό εμφάνισης της νόσου.

Ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης της νόσου αυξάνεται, όταν κάποια γυναίκα έχει οικογενειακό και προσωπικό ιστορικό. Αναφορικά με το οικογενειακό ιστορικό, εάν επί παραδείγματι, μία γυναίκα έχει μία συγγενή πρώτου βαθμού που νοσεί, η ίδια έχει διπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Εάν μία άλλη γυναίκα έχει δύο συγγενείς πρώτου βαθμού που νοσούν, αυτό σημαίνει ότι έχει τριπλάσιο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Αναφορικά με το προσωπικό ιστορικό, εάν μία γυναίκα νοσεί από καρκίνο στον έναν μαστό, τότε έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου και στον άλλον μαστό ή σε άλλο τμήμα του ίδιου μαστού.

Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι γονιδιακές μεταλλάξεις. Η πιο κοινή αιτία κληρονομικού καρκίνου του μαστού είναι μία κληρονομική μετάλλαξη στο γονίδιο Breast Cancer 1 ή Breast Cancer 2 (BRCA1 ή BRCA2). Η μετάλλαξη στο γονίδιο BRCA1 αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου κατά 55-65%, ενώ η μετάλλαξη στο BRCA2 κατά 45% αντίστοιχα. Οι καρκίνοι του μαστού που συνδέονται με αυτές τις μεταλλάξεις συμβαίνουν σε νεότερες γυναίκες και επηρεάζουν και τα δύο στήθη. Οι μεταλλάξεις αυτές αυξάνουν τον κίνδυνο για την ανάπτυξη άλλων καρκίνων και ιδιαίτερα των καρκίνων των ωοθηκών.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι η έναρξη της εμμήνου ρύσεως πριν τα 12 έτη, η έναρξη της εμμηνόπαυσης μετά τα 55 έτη, η ατεκνία και μη γαλουχία. Ακόμη η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού αυξάνεται με την ηλικία. Επτά στους οκτώ καρκίνους μαστού παρουσιάζονται άνω των 45 ετών. Η λήψη αντισυλληπτικών ή συνδυαστικής ορμονικής θεραπείας αποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση, μπορεί να αποτελέσουν το υπόβαθρο εμφάνισης της νόσου.

Πρόληψη

Δεν πρέπει όμως να απογοητεύεστε, διότι υπάρχουν παράγοντες κινδύνου που μπορείτε να τροποποιήσετε, όπως για παράδειγμα την καθιστική ζωή, το αυξημένο σωματικό βάρος, το κάπνισμα και το αλκοόλ. Πάνω από το 1/3 των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού, δηλαδή το 38%, μπορούν να αποφευχθούν, εάν όλες οι γυναίκες έχουν υγιές βάρος, αθλούνται, δεν καταναλώνουν αλκοόλ και θήλαζαν τα παιδιά τους. Έξι τρόποι για να μειώσετε την πιθανότητα εμφάνισης της νόσου είναι ο θηλασμός, η συχνή άσκηση, η προσοχή στη λήψη οιστρογόνων, ο περιορισμός του αλκοόλ, η αποφυγή του καπνίσματος και ο τακτικός έλεγχος.

Θηλάστε! Επιστρέψτε στο μητρικό θηλασμό! Το να θηλάσετε το παιδί σας για τουλάχιστον ένα χρόνο βοηθάει όχι μόνο στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματός του, αλλά και στην αμελητέα χαλάρωση του στήθους σας, καθώς και στη γρήγορη επιστροφή στη φόρμα σας, αφού θηλάζοντας χάνετε 500 θερμίδες ημερησίως.

Τριάντα λεπτά φυσικής δραστηριότητας την ημέρα μειώνουν κατά 20-80% την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Η αθλητική δραστηριότητα πρέπει να έχει συγκεκριμένη διάρκεια και ένταση, να ξεκινάει στην εφηβική ηλικία και να είναι συνεχιζόμενη καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής με σκοπό να διατηρείτε το βάρος σώματος σε φυσιολογικά επίπεδα.

Μειώστε το αλκοόλ! Οι γυναίκες μπορούν να καταναλώνουν ένα ποτό ημερησίως και οι άνδρες δύο ποτά ημερησίως αντίστοιχα. Ως ποτό μπορεί να οριστούν είτε τα 300 ml μπύρας, είτε τα 125 ml κρασιού. Αντικαταστήστε το αλκοόλ καταναλώνοντας κοκτέιλ χωρίς αλκοόλ. Τα κοκτέιλ χωρίς αλκοόλ περιλαμβάνουν ανθρακούχο νερό, φράουλες, βατόμουρα και άλλα φρούτα.

Φάτε υγιεινά! Καταναλώστε 2,5 κούπες φρούτων και λαχανικών ημερησίως, ψάρια κάθε εβδομάδα, δημητριακά ολικής άλεσης και αντικαταστήστε το κόκκινο κρέας και τα αλλαντικά με πουλερικά.

Ως συμπέρασμα, μην αμελείτε την πρόληψη και εφαρμόστε στην καθημερινότητά σας όσον το δυνατόν περισσότερα από όσα προαναφέρθηκαν. Και μην ξεχνάτε τον παράγοντα της ψυχολογίας. Όσο ισχυρότερη θέληση έχει κάποιος να τα καταφέρει, τόσο πιο ενεργητικά συμμετέχει στην πρόληψη αλλά και, κυρίως, στη θεραπεία του!

 

Πηγές

 

 

Ηλ.Ταχ.: [email protected]

Δρ Μαρία Ιωάννα Καραγκούνη

Μοριακή Βιολόγος – Διατροφολόγος

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Ευγενία Γεωργακοπούλου

Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Πυρηνικής Ιατρικής

 

Αναστασία Γερογιάννη

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης