Βοηθώ το παιδί μου να διαχειριστεί τον Ψηφιακό Εκφοβισμό που υφίσταται
Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
*Το παρόν άρθρο αφορά σε παιδιά και εφήβους. Απευθύνεται, δε, στους γονείς τους.
Όπως συμβαίνει σε οποιαδήποτε κατάσταση, η οποία συνδέεται με την ασφάλεια και την ευημερία του παιδιού και του εφήβου, έτσι και σε ότι αφορά στο φαινόμενο του ψηφιακού εκφοβισμού, πρωταρχικός είναι ο ρόλος και δεδομένο το ενδιαφέρον των γονέων. Αυτοί είναι που, στο οικογενειακό πλαίσιο, συνυπάρχουν με τα παιδιά, τούς παρέχουν στοργή, στήριξη, ασφάλεια και φροντίζουν για την ομαλή κοινωνικοποίησή τους στον πραγματικό και, πλέον, στον ψηφιακό κόσμο. Οι γονείς, μάλιστα, είναι εκείνοι που προμηθεύουν τα παιδιά με τα τεχνολογικά μέσα που ανοίγουν την πύλη της ψηφιακής επικοινωνίας (υπολογιστής, κινητό τηλέφωνο, ταμπλέτα κ.λπ.).
Όλα τα παραπάνω καθιστούν τους γονείς, σε μεγάλο βαθμό, υπεύθυνους για την προστασία των παιδιών και των εφήβων από τις κακοτοπιές της ψηφιακής πραγματικότητας. Και είναι πολλές οι παγίδες του ψηφιακού κόσμου… μία από αυτές είναι και ο ψηφιακός εκφοβισμός (cyberbullying όπως είναι διεθνώς γνωστός)! Σε προηγούμενο άρθρο μας, αναφερθήκαμε στις ενέργειες που μπορούν οι γονείς να προβούν στην περίπτωση που το παιδί τους ασκεί ψηφιακό εκφοβισμό. Τι συμβαίνει, όμως, στην αντίθετη περίπτωση; Πώς μπορούν οι γονείς να δράσουν, εάν ανακαλύψουν ότι το παιδί τους εκφοβίζεται στο διαδίκτυο; Ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσουν για να το βοηθήσουν να απαλλαγεί από αυτή την ψυχοπιεστική κατάσταση; Τι μπορούν να κάνουν για να διασφαλίσουν ότι στο μέλλον δε θα πέσει εκ νέου θύμα ψηφιακών εκφοβιστών; Απαντήσεις σε αυτά τα καίρια και σημαντικά ερωτήματα, θα επιχειρήσουμε να δώσουμε στο συγκεκριμένο άρθρο.
Εντοπίζουμε και αναγνωρίζουμε τον ψηφιακό εκφοβισμό
Το πρώτο πράγμα που πρέπει οι γονείς να κάνουν, προκειμένου να στηρίξουν το παιδί τους σε περίπτωση ψηφιακού εκφοβισμού και θυματοποίησης είναι να βεβαιωθούν ότι το παιδί αντιμετωπίζει πράγματι μια τέτοια κατάσταση. Πολλές φορές, η παραπληροφόρηση και η ελλιπής ενημέρωση μάς κάνουν άλλοτε να αγνοούμε σοβαρές ενδείξεις και άλλοτε να κυνηγάμε φανταστικούς εχθρούς εκεί που δεν υπάρχουν! Κάποιες φορές παρερμηνεύουμε τη γλώσσα που τα περισσότερα παιδιά χρησιμοποιούν διαδικτυακά και την εκλαμβάνουμε ως πράξη εκφοβισμού. Άλλες φορές πάλι βλέπουμε τα παιδιά ως εκφοβιζόμενους, αγνοώντας τη συμμετοχή τους σε έναν «ψηφιακό πόλεμο», στον οποίον επιτίθενται και αμύνονται συγχρόνως…όπως ακριβώς πράττουν και οι αντίπαλοί τους. Συμπεριφορές όπως οι παραπάνω μπορεί να σοκάρουν και να ενοχλούν εμάς τους ενηλίκους, αλλά, αν δεν σοκάρουν και δεν ενοχλούν το παιδί, δεν μιλάμε για ψηφιακό εκφοβισμό, χωρίς να σημαίνει αυτό πως δεν συμβαίνει κάτι ίσως σοβαρό, με το οποίο δε χρειάζεται να ασχοληθούμε. Διαβάζουμε, λοιπόν, ως οφείλουμε, τι συνιστά ψηφιακό εκφοβισμό και μαθαίνουμε για τις μορφές που μπορεί να πάρει. Είναι ο μόνος δρόμος που οδηγεί με βεβαιότητα στην αναγνώριση του φαινομένου. Ενεργώντας με αυτόν τον τρόπο, έχουμε ήδη κάνει το πρώτο και ουσιαστικότερο βήμα προς την αντιμετώπισή του!
Αναλαμβάνουμε δράση και βοηθάμε το παιδί
Αφού βεβαιωθούμε ότι το παιδί όντως εκφοβίζεται ψηφιακά, φροντίζουμε να διαχειριστούμε την κατάσταση ώριμα και ψύχραιμα, όπως αρμόζει στον γονεϊκό ρόλο! Mε γνώμονα πάντα το καλό και συμφέρον για το παιδί, οργανώνουμε την παρέμβασή μας με βάση τα παρακάτω βήματα:
- Σιγουρευόμαστε ότι το παιδί είναι και νιώθει ασφαλές: Πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι πάντοτε η ασφάλεια, η ευεξία και η ευδαιμονία του παιδιού! Παρέχουμε, λοιπόν, την άνευ όρων υποστήριξή μας σε αυτήν τη δύσκολη περίσταση. Είναι αναγκαίο και απαραίτητο οι γονείς να αποδεικνύουν, με λόγια και με πράξεις, πως επιθυμούν ό,τι και το παιδί τους: να λάβει τέλος ο ψηφιακός εκφοβισμός!
- Ακούμε το παιδί και συζητάμε μαζί του: Αφιερώνουμε χρόνο προκειμένου να μάθουμε τι ακριβώς συνέβη, καθώς και το πλαίσιο στο οποίο εκδηλώθηκαν οι εκάστοτε συμπεριφορές. Για τον λόγο αυτό παρακινούμε το παιδί να μας μιλήσει ανοιχτά και το ακούμε, δείχνοντας τη δέουσα προσοχή. Οι γονείς καλό είναι να κρατήσουν, στο σημείο αυτό, χαμηλούς και ήρεμους τόνους και να διαχειριστούν τον θυμό ή/και τον φόβο τους. Επίσης, σημαντικό είναι να μην υποβαθμίσουν σε καμία περίπτωση τη σημασία της κατάστασης και να μην επιχειρήσουν να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά του εκφοβιστή. Είναι γονείς του εκφοβιζόμενου και ο ρόλος τους είναι να στηρίξουν το παιδί τους και όχι να κάνουν τον «δικηγόρο του διαβόλου».
- Συγκεντρώνουμε στοιχεία: Δημιουργούμε έντυπα ή ηλεκτρονικά αντίγραφα των συνομιλιών, των μηνυμάτων, των εικόνων ή οποιουδήποτε άλλου στοιχείου, που μπορεί ξεκάθαρα να αποδείξει ότι το παιδί μας εκφοβίζεται ψηφιακά. Καταγράφουμε, επιπλέον, σχετικές λεπτομέρειες, όπως τοποθεσία, συχνότητα και ένταση της πράξης εκφοβισμού, ανάμειξη τρίτων ή μάρτυρες του εκφοβιστικού περιστατικού. Σε τέτοιες περιπτώσεις η ύπαρξη αρχείου για τα περιστατικά, που έχουν υποπέσει στην αντίληψη των γονέων, βοηθά σημαντικά στην έρευνα για τον εντοπισμό της πηγής του εκφοβισμού. Μια κίνηση που έχει αποδειχτεί καρποφόρα σε τέτοιες καταστάσεις είναι οι γονείς να αναζητούν διαδικτυακά/«γκουγκλάρουν» το παιδί τους! Πληκτρολογώντας το όνομα, το ψευδώνυμο ή το ψηφιακό παρατσούκλι, που το παιδί χρησιμοποιεί στις διαδικτυακές του δραστηριότητες, τον αριθμό τηλεφώνου του, τη διεύθυνση, το e-mail ή το όνομα του ιστολογίου (blog) του, μπορούν να εντοπίσουν εκφοβιστικό υλικό. Έχουν, ακόμα, τη δυνατότητα να δημιουργήσουν «συναγερμό» (alert) μέσω της Google, ώστε να ειδοποιούνται κάθε φορά που ανεβαίνει/«ποστάρεται» στο διαδίκτυο κάτι που αφορά στο παιδί τους.
- Συνεργαζόμαστε με τους δασκάλους και τη σχολική κοινότητα: Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, η πρόληψη και η αντιμετώπισή του είναι ένα θέμα που απασχολεί τη σχολική κοινότητα στο σύνολό της. Πολλώ δε μάλλον τους εκπαιδευτικούς, των οποίων πρωταρχική μέριμνα είναι η ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών τους μέσα από τον δρόμο της γνώσης, επιστημονικής και κοινωνικής. Στην περίπτωση, λοιπόν, που το παιδί-εκφοβιζόμενος μοιράζεται το ίδιο σχολικό περιβάλλον με τον εκφοβιστή/τους εκφοβιστές του, ζητήστε τη βοήθεια και τη συνδρομή του δασκάλου του, καθώς και του διευθυντή του σχολείου. Το παιδί σας έχει το δικαίωμα να νιώθει ασφαλές στο σχολείο του! Οι δάσκαλοι είναι, επομένως, υπεύθυνοι να διασφαλίσουν το δικαίωμα αυτό, ερευνώντας το φαινόμενο και δρώντας κατάλληλα. Ας μην ξεχνάμε ότι, ως εξειδικευμένοι επιστήμονες επί των παιδαγωγικών θεμάτων, είναι σε θέση να δρομολογήσουν καταστάσεις προς τη σωστή κατεύθυνση και να συμβουλεύσουν τους γονείς, πράγμα που και οι ίδιοι θα πρέπει να το επιθυμούν, για τυχόν επόμενες κινήσεις προς την επίλυση του προβλήματος, με τον πιο ανώδυνο για το παιδί τρόπο.
- Αποφεύγουμε τη συμπλοκή με τους γονείς του εκφοβιστή: Ορισμένοι γονείς πιθανότατα να εμφανιστούν αμυντικοί ή ευερέθιστοι, όταν έρθουν αντιμέτωποι με ανθρώπους που κατηγορούν τα παιδί τους ως ψηφιακό εκφοβιστή. Έτσι, μπορεί να μη δεχθούν την τοποθέτηση ή τις σκέψεις σας πάνω στο θέμα. Φροντίστε να είστε συνετοί στην προσέγγισή σας, ώστε να αποφύγετε περιστατικά επίθεσης ή αντεπίθεσης.
- Επικοινωνούμε με τους παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών: Ο ψηφιακός εκφοβισμός παραβιάζει τους Όρους Παροχής Υπηρεσιών και Χρήσης όλων των νόμιμων παρόχων ψηφιακών υπηρεσιών (ιστοσελίδων, εφαρμογών, εταιρειών διαδικτύου ή κινητής τηλεφωνίας). Ασχέτως του εάν το παιδί-εκφοβιζόμενος μπορεί να ταυτοποιήσει ή όχι τον εκφοβιστή, επικοινωνήστε με την πάροχο εταιρεία και αναφέρετέ το περιστατικό! Οι αρμόδιοι θα ενεργήσουν ενδεδειγμένα!
- Επικοινωνούμε με την αστυνομία, όταν υπάρχουν απειλές για τη σωματική ακεραιότητα του παιδιού: Σε ορισμένες, ακραίες περιπτώσεις, κατά τις οποίες το παιδί δέχεται από τους εκφοβιστές του απειλές κατά της ακεραιότητάς του, οι γονείς οφείλουν να επικοινωνήσουν με την αστυνομία! Ειδικότερα, στην περίπτωση του ψηφιακού εκφοβισμού, η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (στη δράση της οποίας έχουμε αναφερθεί εκτενώς σε προηγούμενο άρθρο μας) διαθέτει τα μέσα, την τεχνογνωσία και την εμπειρογνωμοσύνη, ώστε να διαχειριστεί ψηφιακές παραβάσεις και αδικήματα.
- Εάν ο εκφοβισμός στοχεύει στη φυλή, στο φύλο ή στην αναπηρία, επικοινωνούμε με φορείς υπεύθυνους για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του παιδιού: Το Υπουργείο Παιδείας και το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής λαμβάνουν σοβαρότατα υπόψη τέτοια περιστατικά, αν η ικανότητα των παιδιών να μαθαίνουν και να ευημερούν στο σχολείο επηρεάζεται λόγω τέτοιου είδους διακρίσεων.
- Ζητούμε τη συμβο(υ)λή ειδικού, αν κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο: Μερικές φορές, τα παιδιά-εκφοβιζόμενοι προτιμούν να συζητήσουν για τον ψηφιακό εκφοβισμό που υφίστανται με ένα τρίτο πρόσωπο, το οποίο θεωρούν πιο αντικειμενικό. Ενδεχομένως, λοιπόν, το παιδί σας να επωφεληθεί από τον διάλογο με έναν ειδικό σύμβουλο ή επαγγελματία ψυχικής υγείας.
- Λαμβάνουμε μέτρα, ώστε να εμποδίσουμε το φαινόμενο να επαναληφθεί: Στην περίπτωση που το παιδί σας εκφοβίζεται στον χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Instagram, Snapchat, Twitter κ.ά.), μπορείτε να εφαρμόσετε τα εξής προληπτικά μέτρα:
- Εγκαταστήστε φίλτρα ελέγχου σε κάθε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, ώστε να εμποδίσετε τον εκφοβιστή να επικοινωνήσει μαζί του.
- Ελέγξτε μαζί με το παιδί τη λίστα φίλων του στα μέσα αυτά και αποκλείστε αιτήματα φιλίας από ανεπιθύμητους. Με τον τρόπο αυτό θα τους εμποδίσετε να του στέλνουν μηνύματα ή/και άλλο υλικό.
- Αν ο εκφοβιστής βρίσκεται ήδη στη λίστα φίλων του παιδιού, αρχικά προειδοποιήστε τους διαχειριστές της πλατφόρμας για τη δράση του (warn). Έπειτα, αν συνεχίσει να αποστέλλει εκφοβιστικό υλικό, αποκλείστε τον (block) και αναφέρετε τη δράση του στην ομάδα διαχείρισης της πλατφόρμας (report).
- Για το τέλος, αφήσαμε το σημαντικότερο: Ενθαρρύνετε το παιδί σας να συζητά μαζί σας τα μικρά ζητήματα που προκύπτουν σε αυτόν τον τομέα, πριν μετατραπούν σε σοβαρές καταστάσεις!
Σκοπός του άρθρου αυτού είναι να καταδείξει τι πρέπει να γνωρίζουν και πώς μπορούν να κινηθούν οι γονείς, προκειμένου να βοηθήσουν το παιδί τους να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει τον ψηφιακό εκφοβισμό που υφίσταται. Όσον αφορά στον ψηφιακό εκφοβισμό, το να γνωρίζουμε 1) κάτω από ποιες συνθήκες, 2) πότε και 3) πώς πρέπει να αντιδράσουμε και να δράσουμε είναι μείζονος σημασίας! Σε αυτήν την περίπτωση, το να γνωρίζουμε καλά, να παρατηρούμε συστηματικά και να αναγνωρίζουμε καταστάσεις αποβαίνει σωτήριο! Επίσης, το να διδάξουμε τα παιδιά να παίρνουν θέση ενάντια στον εκφοβισμό κάθε είδους, μπορεί να βοηθήσει, όχι μόνο τα ίδια να ωριμάσουν, αλλά και την κοινωνία να βελτιωθεί! Για να φτάσουμε, όμως, σε αυτό το σημείο, πρέπει οι ίδιοι οι γονείς να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν και να διαχωρίσουν καταστάσεις. Τα παιδιά δεν έχουν πάντα άδικο ούτε και πάντα δίκιο. Συνήθως είναι μεγάλη η πιθανότητα να είναι εκφοβιστές εξίσου με το να είναι εκφοβιζόμενοι. Πολλές φορές, μάλιστα, οι ρόλοι αυτοί εναλλάσσονται για ένα παιδί, κατά τη διάρκεια μιας παρέμβασης για τον ψηφιακό εκφοβισμό! Προσπαθήστε, λοιπόν, να είστε ψύχραιμοι, παρατηρητικοί και, κατά το δυνατόν, αντικειμενικοί, όταν τοποθετείτε, με βάση όσα γνωρίζετε, το παιδί σας στη μία ή στην άλλη κατηγορία! Θυμηθείτε τον στόχο σας, που δεν είναι άλλος από το καλό του παιδιού σας!
Μέχρι την επόμενη φορά,
Καλή και ασφαλή διαδικτυακή περιήγηση!
Πηγές
PACER’S National Bullying Prevention Center
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Αγάθη Πατσιούδη
Δασκάλα – ΜΔΕ Ειδική Αγωγή: Λογοθεραπεία-Συμβουλευτική
Ελευθερία Κρασσά
Φοιτήτρια στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Ο.Π.Α.
