Σύνταξη άρθρου: Ναταλία Θεοχαρίδου

Επιμέλεια άρθρου: Αναστασία Γερογιάννη & Κωνσταντίνος Ουρανός

Στη σημερινή εποχή προωθείται, σε παγκόσμιο επίπεδο και από το σύνολο των οργανισμών και των επιστημών υγείας, ένα υγιεινό πρότυπο διατροφής μέσα από το οποίο μπορούμε να προστατευθούμε από ασθένειες και να αναβαθμίσουμε την ποιότητα ζωής μας. Καθώς τα συσκευασμένα προϊόντα και τα επεξεργασμένα τρόφιμα έχουν μπει σε μεγάλο βαθμό στην καθημερινή διατροφή, έχει δημιουργηθεί και η ανάγκη να γνωρίζει ο καταναλωτής τι περιέχουν καθώς και τον βαθμό επεξεργασίας τους. Για τον σκοπό αυτό, σε όλες τις συσκευασίες των τροφίμων βλέπουμε χαρακτηριστικές ετικέτες με τα θρεπτικά χαρακτηριστικά και αναλυτικές λίστες με όλα τα συστατικά τους.

Γονείς που επιθυμούν να προσφέρουν το καλύτερο και το πιο υγιεινό φαγητό στα παιδιά τους, άτομα που πάσχουν από αλλεργίες ή δυσανεξίες σε συστατικά τροφίμων, τα οποία πρέπει και να αποφεύγουν, ασθενείς που πρέπει να ακολουθούν διατροφές κατάλληλες για την πάθησή τους. Επίσης και απλοί καταναλωτές που απλώς προσέχουν τι τρώνε, όλοι οφείλουμε να εντάξουμε στην κουλτούρα μας την ανάγνωση αυτών των πληροφοριών των τροφίμων σε κάθε περίπτωση. Η σωστή διατροφή είναι εξάλλου μια στάση ζωής που θα μας ακολουθεί έως και τα γεράματα. Έτσι λοιπόν είναι απαραίτητο για όλους να μάθουμε να διαβάζουμε τις ετικέτες των τροφίμων, πριν τα βάλουμε στο καρότσι των αγορών μας. Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να μπορούμε να  «αποκρυπτογραφούμε» τις πληροφορίες που μας παρέχουν.

Να σημειωθεί πως οι ετικέτες σε όλα τα προϊόντα, κι όχι μόνο στα τρόφιμα, είναι υποχρέωση του κατασκευαστή, του παρασκευαστή και του συσκευαστή του προϊόντος, από τον νόμο.

Ποια είναι η νομοθεσία που αφορά στα τρόφιμα;

Σύμφωνα με τον νόμο σε όλα τα τρόφιμα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως τα νωπά φρούτα και λαχανικά χωρίς επιπλέον επεξεργασία και τα αεριούχα νερά, είναι υποχρεωτικό να αναγράφονται τα συστατικά που περιέχουν. Αυτά αναγράφονται με φθίνουσα σειρά σύμφωνα με την περιεκτικότητά τους στο τελικό προϊόν και πάντα αναφέρονται ξεχωριστά και επισημασμένα εκείνα τα συστατικά που μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις (π.χ. ξηροί καρποί, σιτάρι κ.α.). Περισσότερες πληροφορίες για τις τροφικές αλλεργίες και τα αλλεργιογόνα τρόφιμα μπορείτε να βρείτε στο άρθρο μας  «Τροφικές αλλεργίες. Τι είναι; Τι κάνουμε;».

Αναλυτικά στις ετικέτες των τροφίμων μπορούμε να βρούμε πληροφορίες για τα εξής:

  • Ενέργεια: Αναφέρεται συχνά σε Kcal (θερμίδες) ή σε ΚJ, αποτελούν και οι δύο μονάδες μέτρησης της ενέργειας και δεν ταυτίζονται.
  • Υδατάνθρακες: Αναφέρονται σε γραμμάρια και ποσοστό ως προς τη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Ξεχωριστά αναφέρονται πάντα τα πρόσθετα σάκχαρα.
  • Λίπη: Αναφέρονται σε γραμμάρια και ποσοστό ως προς τη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Ξεχωριστά αναφέρονται πάντα τα κορεσμένα λιπαρά και ενδέχεται να παρέχονται πληροφορίες και για τα μονοακόρεστα και τα πολυακόρεστα λιπαρά.
  • Πρωτεΐνη: Αναφέρεται σε γραμμάρια και ποσοστό ως προς τη συνολική ημερήσια πρόσληψη.
  • Νάτριο ή αλάτι
  • Φυτικές ή εδώδιμες ίνες
  • Συστατικά
  • Οδηγίες χρήσης
  • Ιδιαιτερότητες τροφίμου (συνθήκες συντήρησης και χρήση)
  • Τόπος παραγωγής ή προέλευσης
  • Τυχόν ύπαρξη αλλεργιογόνων ουσιών (π.χ. ξηροί καρποί) και ύπαρξη γλουτένης
  • Τιμή
  • Καθαρό βάρος προϊόντος
  • Ημερομηνίες παραγωγής/ανάλωσης του προϊόντος.

Ας δούμε λοιπόν ένα παράδειγμα προϊόντος:

Στην ετικέτα  του προϊόντος αναγράφονται η ενέργεια (σε Kcal και KJ καθώς και τα γραμμάρια των λιπαρών, των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και του αλατιού. Οι πληροφορίες αυτές αναφέρονται σε ποσότητες των 100 γραμμαρίων και των 15 γραμμαρίων που αποτελεί μια μερίδα για το συγκεκριμένο προϊόν.

Παρατηρούμε ότι στην ετικέτα η ενέργεια και τα σημαντικότερα θρεπτικά συστατικά αναφέρονται ως ποσοστό της ενδεικτικής ημερήσιας πρόσληψης. Η Ενδεικτική Ημερήσια Πρόσληψη (Guideline Daily Amounts, GDA) αποτελεί τη συνολική ημερήσια ποσότητα σε θερμίδες, σάκχαρα, λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά και νάτριο/αλάτι, συστατικά των τροφίμων, που ενδείκνυται να προσλαμβάνονται από έναν υγιή ενήλικα. Τα συγκεκριμένα, αν καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις στην υγεία.  Συνηθίζεται η Ημερήσια Ενδεικτική Πρόσληψη να δίνεται και για τους συνολικούς υδατάνθρακες, τις πρωτεΐνες και τις φυτικές ίνες. Φυσικά οι ανάγκες κάθε ανθρώπου είναι διαφορετικές και εξαρτώνται από πολλές παραμέτρους (σωματικό βάρος, ύψος, σωματική δραστηριότητα κ.ά.) αλλά θεωρούμε, γενικά για ευκολία, πως ένας υγιής ενήλικας με φυσιολογικό σωματικό βάρος και φυσιολογικό επίπεδο σωματικής δραστηριότητας χρειάζεται καθημερινά 2000 θερμίδες. Πιο αναλυτικά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγεία (Π.Ο.Υ.) και η EURODIET όρισαν το 1998 πως οι Ενδεικτικές Ημερήσιες Προσλήψεις (GDAs) για ένα μέσο υγιή ενήλικα είναι:

Ενέργεια (Kcal)  Σάκχαρα Λιπαρά Κορεσμένα λιπαρά Νάτριο
2000 90 γραμ. 70 γραμ. 20 γραμ. 2,4 γραμ.

Αντίστοιχες πληροφορίες σε μορφή ποσοστών μπορούμε να βρούμε στις ετικέτες τροφίμων και για τις βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία. Tα ποσοστά εκφράζονται ως προς τη Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση (Recommended Daily Allowance, RDA) του κάθε θρεπτικού συστατικού, τιμή η οποία εκφράζει τη μέση ημερήσια πρόσληψη ενός θρεπτικού συστατικού που καλύπτει τις ανάγκες όλων σχεδόν (97,5%) των υγιών ατόμων μιας συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας και φύλου. Οι Συνιστώμενες Ημερήσιες Δόσεις των θρεπτικών συστατικών δημοσιεύονται σε παγκόσμιο επίπεδο από το Food and Nutrition Board (FNB) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

Στη διπλανή φωτογραφία βλέπουμε αναλυτικά τα συστατικά τα οποία περιέχονται σε αυτό το προϊόν και επιπλέον στο κάτω μέρος του πλαισίου διακρίνουμε να αναγράφεται ξεχωριστά ότι μπορεί να περιέχει γάλα και γλουτένη, συστατικά στα οποία κάποιος μπορεί να έχει δυσανεξία ή αλλεργία συνεπώς δεν μπορεί να καταναλώσει το συγκεκριμένο προϊόν. Τέλος αναφέρονται οδηγίες για το πώς μπορούμε να διατηρήσουμε το προϊόν και μέχρι ποια ημερομηνία μπορούμε να το καταναλώσουμε.

Τα πρόσθετα Ε

Μια ειδική κατηγορία συστατικών των τροφίμων, στην οποία αξίζει να αναφερθούμε λίγο περισσότερο, αποτελούν τα πρόσθετα τροφίμων γνωστά ως Ε.

Ως πρόσθετα τροφίμων ή «Ε» χαρακτηρίζονται συστατικά τα οποία είναι είτε φυσικά είτε τεχνητά και χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να αποδώσουν στο τρόφιμο καλύτερη γεύση, οσμή και χρώμα, να έχουν σωστή μορφή και σύσταση ή ακόμα και για να διατηρηθούν για περισσότερο καιρό. Κάθε πρόσθετο έχει τη δική του ονομασία και το δικό του ξεχωριστό αριθμό, ο οποίος συνοδεύει το γράμμα «Ε». Ας γίνουμε λίγο πιο συγκεκριμένοι. Οι χρωστικές ξεκινούν από το Ε100 έως Ε199, τα συντηρητικά από Ε200 έως Ε297, τα αντιοξειδωτικά και οι ρυθμιστές οξύτητας από Ε300 έως Ε399, οι γαλακτωματοποιητές και οι σταθεροποιητές από Ε400 έως Ε499, οι ρυθμιστές οξύτητας και οι αντισυσσωματικοί παράγοντες από Ε500 έως Ε599, τα βελτιωτικά γεύσης από Ε600 έως Ε699, τα αντιβιοτικά από Ε700 έως Ε799, οι πηκτικοί παράγοντες από Ε1400 έως Ε1499, οι συνθετικές γεύσεις και οι γευστικοί διαλύτες από Ε1500 έως Ε1525 και τέλος υπάρχουν τα διαφορά πρόσθετα, τα οποία ξεκινάνε από Ε999 έως Ε1399. Οι ουσίες αυτές είναι φυσικά ελεγμένες από το Γενικό Χημείο του Κράτους ( Γ.Χ.Κ. ), τον Ενιαίο Φορέα Ελέγχου Τροφίμων ( Ε.Φ.Ε.Τ. ) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και έτσι οι κίνδυνοι είναι ελαχιστοποιημένοι.

Συνοψίζοντας, τα συστατικά στα οποία θα πρέπει να δείξουμε ιδιαίτερη προσοχή, όταν διαβάζουμε την ετικέτα ενός τροφίμου είναι τα εξής: η ενέργεια, τα σάκχαρα, τα κορεσμένα λιπαρά, το αλάτι καθώς αυτά μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην υγεία μας και των παιδιών μας, όπως για παράδειγμα παχυσαρκία και υπερχοληστερολαιμία. Καλό είναι να επιλέγουμε τρόφιμα τα οποία είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία, διότι αυτά προσφέρουν στο τρόφιμό μας την πλούσια διατροφική αξία που αποζητάμε.

Οι ετικέτες τροφίμων μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύ ισχυρό εργαλείο στα χέρια των καταναλωτών, αρκεί ο κάθε καταναλωτής να μπορεί να τις κατανοήσει σωστά και να τις μελετήσει προσεκτικά!

 

Πηγές

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (22.11.2011). Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1169/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2011 σχετικά με την παροχή πληροφοριών για τα τρόφιμα στους καταναλωτές.

Γενικό Χημείο του Κράτους (2009). Κώδικας τροφίμων και ποτών και αντικειμένων κοινής χρήσης. Άρθρο 11α και Παράρτημα Ι του άρθρου 11α

Εθνικός διατροφικός Οδηγός για Ενήλικες 2014. Ινστιτούτο Προληπτικής Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής PROLEPSIS

Αργυράκος Γ. (2011). Τα πρόσθετα των τροφίμων. Εκδόσεις Eλίκρανον, Αθήνα

Παγκόσμιος Οργανισμός Υγεία (Π.Ο.Υ.)

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Ευγενία Γεωργακοπούλου

Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Πυρηνικής Ιατρικής

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Αναστασία Γερογιάννη

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης