Οι επιστήμες της Εκπαίδευσης, οι επιστήμες της Αγωγής
Σύνταξη άρθρου: Ανδριάνα Δημητριάδου
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
*Επισήμανση: Το άρθρο αυτό έχει επιστημονικούς όρους, οι οποίοι ίσως δυσκολέψουν λίγο τον αναγνώστη. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι πολύ διαφωτιστικό, λύνει απορίες και βοηθά, ιδίως τους γονείς, να κατανοήσουν το υπόβαθρο του ανθρώπου, που μαθαίνει γράμματα στα παιδιά τους.
Πολλές φορές αναρωτιέται κανείς τι είδους επιστήμονας είναι ο εκπαιδευτικός. Στη Μέση Εκπαίδευση τα πράγματα είναι λίγο – πολύ ξεκάθαρα. Ο καθηγητής έχει σπουδάσει την ειδικότητά του (φιλολογία, μαθηματικά, γερμανικά κ.ο.κ.) και, με μια σχετική εκπαίδευση στα παιδαγωγικά, διδάσκει το αντικείμενο στους μαθητές του. Τι γίνεται όμως με τους κατεξοχήν Παιδαγωγούς, τους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας, τους δασκάλους δηλαδή και τους νηπιαγωγούς;
Η απάντηση ούτε απλή, ούτε εύκολη είναι. Χονδρικώς θα λέγαμε πως στις επιστήμες της Αγωγής εντάσσεται κάθε επιστημονικό πεδίο που αφορά στην Παιδεία και στην Εκπαίδευση. Έτσι, έχουμε τη Διδακτική της Γλώσσας, των Μαθηματικών, των Φυσικών επιστημών, της Ιστορίας, των Τεχνών, της Πληροφορίας και Δικτύων κ.ο.κ. . Δεν είναι καθόλου εύκολα επιστημονικά πεδία, καθώς στην ουσία μελετούν και προσεγγίζουν τον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος εγκέφαλος μαθαίνει, αντιλαμβάνεται και δομεί την εμπειρία και τη γνώση για τον κόσμο και τον εαυτό αλλά και για το συγκεκριμένο κάθε φορά γνωστικό αντικείμενο. Επιπροσθέτως, οι κλάδοι αυτοί εξειδικεύουν σε αυτό το εκάστοτε αντικείμενο τα συνδυαστικά συμπεράσματα άλλων επιστημών, όπως οι νευροεπιστήμες, οι επιστήμες της συμπεριφοράς, η κοινωνιολογία, οι γλωσσοεπιστήμες, οι τεχνολογίες της εκπαίδευσης και άλλων πολλών. Σκεφτείτε, αναγνώστες, πως ο δάσκαλος οφείλει να έχει σχετική ή και επαρκή γνώση όλων των παραπάνω.
Αν κάποιος θέλει να γνωρίσει αναλυτικότερα το σύνολο των επιστημών, οι οποίες απαρτίζουν τον διανοητικό και επαγγελματικό εξοπλισμό του δασκάλου, ας μπει στο πρόγραμμα σπουδών του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Να απαριθμήσει μόνο κανείς τα επιστημονικά πεδία, που θα συναντήσει, μορφώνεται. Το ίδιο ισχύει και για το Τμήμα Νηπιαγωγών. Και όσον αφορά στη Μέση Εκπαίδευση, στο Φ.Π.Ψ. της Φιλοσοφικής Σχολής, η οποία έχει χρεωθεί την έρευνα για την Εκπαίδευση στη δευτεροβάθμια.
Επιστήμες της Αγωγής, τι είναι τελικά;
Ετυμολογικά η Αγωγή προέρχεται από το αρχαίο ρήμα άγω, που σημαίνει οδηγώ, καθοδηγώ. Ως Αγωγή δε, ορίζεται κάθε σκόπιμη ενέργεια, στην οποία προβαίνει ο εκπαιδευτικός, για να αναπτύξουν τα άτομα, που Παιδεύει, κάθε τομέα της προσωπικότητάς τους. Επιστημολογικά, ο ορισμός της έννοιας των Επιστημών της Αγωγής δεν είναι μια απλή διαδικασία καθώς πρόκειται για μια πολυδιάστατη πράξη, η οποία, όπως είδαμε, περιλαμβάνει και εσωκλείει πολλούς επιμέρους τομείς.
Πέρα από ό,τι προαναφέραμε, οι Επιστήμες της Αγωγής περιλαμβάνουν και Εφαρμοστικούς, στη σχολική πράξη και πρακτική, επιστημονικούς Κλάδους, απαραίτητους στο σύγχρονο σχολείο. Ας δούμε τους πιο σημαντικούς.
- Εκπαιδευτική έρευνα. Πρόκειται για επιστημονική διαδικασία εξαιρετικά σημαντική! Μέσω αυτής μελετώνται νέα δεδομένα, τα οποία προκύπτουν από την εξέλιξη της κοινωνίας και των νέων εκπαιδευτικών αναγκών, που αυτή η εξέλιξη συνεπάγεται. Τα δεδομένα αυτά αποκτούν διδακτική αξία και εφαρμογή καθώς αυτή τεκμηριώνεται μέσω πειραμάτων, παρατηρήσεων, δημοσκοπήσεων, συνεντεύξεων και άλλων πρακτικών. Με αυτόν τον τρόπο επεκτείνονται και επικαιροποιούνται οι γνώσεις μας σε εκπαιδευτικά ζητήματα.
- Δια βίου μάθηση- Εκπαίδευση ενηλίκων. Σε αυτόν τον τομέα δίνονται – δημιουργούνται οι δομές – μαθήματα για την εκπαίδευση των ανθρώπων, οι οποίοι δεν έχουν πια την «εκπαιδευσιμότητα» των παιδιών. Οι απαιτήσεις επίσης μιας τέτοιας Εκπαίδευσης πόρω απέχουν από αυτό που ονομάζουμε Διάπλαση και Αγωγή. Πρόκειται κυρίως για ολοκλήρωση των σπουδών σε ενήλικα άτομα, ενώ εντάσσεται και η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, οι οποίοι θα εκπαιδεύσουν τα ενήλικα άτομα. Σε κάθε περίπτωση όμως πρόκειται για Επιστήμη.
- Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Πρόκειται για έναν τομέα που τώρα, με την Τηλεκπαίδευση, αναπτύσσεται πλήρως στη χώρα μας. Χαρακτηρίζεται ως η εκπαίδευση του μέλλοντος, αφού χωρίς περιορισμό τόπου και χρόνου μπορεί ο εκπαιδευόμενος να έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση με τη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή ή όποιας άλλης τεχνολογίας προκύψει στο μέλλον. Η Ανοικτή Εκπαίδευση είναι τεράστιο κεφάλαιο στις Επιστήμες της Αγωγής και προσεχώς θα απασχολήσει ως αρθρογραφία το ΑΘΗΝΟΔΡΟΜΙΟ πολλές φορές.
- Ανάπτυξη και εξέλιξη του παιδιού στο Κοινωνικό περιβάλλον. Σε αυτόν τον τομέα μελετάται η διαδικασία ανάπτυξης του παιδιού σωματικά, πνευματικά και ψυχικά. Επικεντρώνεται ο κλάδος αυτός αποκλειστικά στο κατά πόσο το ποιον αυτής της ανάπτυξης επηρεάζει τη συμπεριφορά του στο κοινωνικό σύνολο ως αυριανός ενήλικας. Οι αναπτυξιολόγοι είναι επιστήμονες με εξαιρετικά δύσκολο αντικείμενο.
- Ειδική Αγωγή. Είναι ένας κλάδος με ευρεία ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια. Μελετά τις δυσκολίες στη μάθησης και τις αποκλίσεις από τις μαθησιακές δεξιότητες. Επιπλέον επινοεί και προτείνει λύσεις και πρακτικές, ώστε τα παιδιά αυτά να παραμένουν μαθησιακά ενεργά. Θα απασχολήσει ευρέως την αρθρογραφία του ΑΘΗΝΟΔΡΟΜΙΟ επίσης.
Πηγές
- John Creswell 2011. Η έρευνα στην εκπαίδευση. Εκδόσεις Ίων.
- Alan Rogers 1999. Η εκπαίδευση των ενηλίκων. Εκδόσεις Μεταίχμιο.
- Cole & Cole 2001. Η ανάπτυξη των παιδιών. Εκδόσεις Τυπωθήτω.
- Κωνσταντίνος Ουρανός. Ο Εκπαιδευτικός και η Εκπαίδευση, υπό έκδοση.
Ηλ. Ταχ.: daskalos@athinodromio.gr
Κωνσταντίνος Ουρανός
Δάσκαλος
Αγάθη Πατσιούδη
Δασκάλα – Ειδική δασκάλα επί των Διαταραχών Λόγου
Ιωάννα Ασυλογιστάκη
Δασκάλα
