Σύνταξη: Δάφνη Ζουρνατζή

Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ουρανός

Οι ήχοι γεννήθηκαν μαζί με τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος πειραματιζόμενος πρώτα με τη φωνή του και έπειτα χρησιμοποιώντας διάφορα υλικά, όπως πέτρες, ξύλα και άλλα πολλά υλικά δημιουργεί μουσική, η οποία διαφοροποιείται και κατά συνέπεια εξελίσσεται από εποχή σε εποχή.

Η Μουσική ως μάθημα

Η μουσική είναι μία τέχνη. Και κάθε τέχνη είναι και μία γλώσσα. Κάθε γλώσσα έχει το δικό της λεξιλόγιο, τη δική της διάρθωση και τους δικούς της κανόνες με βασικό στόχο να εξυπηρετήσει την έκφραση και την επικοινωνία. Η μουσική είναι σε κάθε περίπτωση μάθημα γνώσης. Επειδή είναι όμως και μάθημα ευχαρίστησης και ψυχαγωγίας έχει πάντα ένα μικρό προβάδισμα στο σύνολο των μαθημάτων και των τεχνών σε ό,τι αφορά στο σχολείο. Είναι δε από τα πλέον οικεία μαθήματα στην πρώτη πρώτη επαφή του παιδιού με την τέχνη. Αυτό γίνεται κατανοητό από το ότι τα παιδιά από πολύ μικρά αρέσκονται στο να παράγουν ρυθμικούς και όχι μόνο ήχους.

Μπαίνοντας λοιπόν στη σχολική τάξη το πρώτο που αντιλαμβάνεσαι είναι τα προσωπάκια που σε κοιτούν κατάματα. Αμέσως συνειδητοποιείς πως σ’ ένα μάθημα συνεργατικό δεν αποτελείς το κέντρο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δε λες λοιπόν στα παιδιά τι υποχρεούνται να μάθουν ή να επιτύχουν, αλλά είσαι εκείνος/η που θα οργανώσει ένα παραγωγικό περιβάλλον μάθησης και φυσικά είσαι ο ίδιος που, ταυτοχρόνως, θα γίνεις παιδί και μαθητής και θα προσπαθήσεις να καταλάβεις αν και κατά πόσο τα παιδιά ψυχαγωγούνται κατά τη διάρκεια του μαθήματος.

Ο μαθητής, μέσα από το μάθημα της μουσικής, ανακαλύπτει αλλά και δημιουργεί διάφορους τρόπους έκφρασης και επικοινωνίας, με το να τον εφοδιάσουμε με την απαραίτητη γνώση και τα κατάλληλα μέσα. Έτσι θα μπει σε διαδικασίες δημιουργίας, που τελικά θα θεμελιώσουν την καλή του σχέση με τη μουσική. Εδώ είναι και το σημείο που ο δάσκαλος/α θέτει τους απαραίτητους στόχους για ένα παραγωγικό μάθημα. Άρα τα παιδιά πρέπει:

Οι παιδαγωγικοί στόχοι του μαθήματος της μουσικής

  • Να γνωρίσουν αρχικά τον ήχο και την έννοιά του και να πειραματιστούν μέσα από αυτόν. Η μουσική είναι οργάνωση των ήχων. Για παράδειγμα, όταν ένα μικρό παιδί χτυπά μια κατσαρόλα με διαφορετικούς τρόπους, ικανοποιεί την ανάγκη του για εξερεύνηση ήχων. Αυτό κάνει τη φαντασία του πλουσιότερη και πιο παραγωγική.
  • Να πειραματιστούν με τη φωνή τους. Ας μην ξεχνάμε πως η φωνή είναι το πιο άμεσο και φυσικό όργανο, διότι αφενός το διαθέτουμε όλοι και αφετέρου γιατί το κουβαλάμε πάντα μαζί μας και το έχουμε διαθέσιμο ανά πάσα στιγμή. Αν παρατηρήσουμε ένα παιδί την ώρα που παίζει, θα προσέξουμε ότι αυτοσχεδιάζει πολύ φυσικά με τη φωνή του, είτε μιμούμενο ήχους της καθημερινότητάς του είτε παράγοντας πρωτότυπους ήχους. Η εξερεύνηση και η ανακάλυψη είναι το πρώτο στάδιο μιας δημιουργικής διεργασίας. Τα παιδιά πρέπει να αφεθούν ελεύθερα να εξερευνήσουν το ηχόχρωμα της φωνής αλλά και γενικότερα των ήχων.
  • Να μάθουν να τραγουδούν. Αφού πειραματιστούν με τους ήχους και τη φωνή τους, το επόμενο στάδιο είναι να μάθουν να τραγουδούν και να μπορούν να εκφραστούν μέσω αυτού. Το τραγούδι δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, όταν μιλάμε για παιδιά. Εδώ στόχος μας δεν είναι να πιάσουν απόλυτα το τονικό ύψος (σωστές νότες) και να είναι σωστά στον ρυθμό, αλλά να καταφέρουν τον συνδυασμό λόγου και μελωδικού ύφους.
  • Να γνωρίσουν τη ρυθμική αγωγή. Ο ρυθμός είναι το ζωτικό στοιχείο της μουσικής, είναι μια δύναμη που προωθεί τη δράση. Ο πρώτος και ο πιο φυσικός τρόπος για να προσεγγίσουν τα παιδιά τον ρυθμό είναι ο λόγος. Το ρυθμικό παιχνίδι με απλές καθημερινές λέξεις είναι μια ικανή πρώτη εισαγωγή. Η συλλογική αναζήτηση ενός ενιαίου ρυθμού σε κάποιο ρυθμικό παιχνίδι, βοηθάει τα παιδιά να λειτουργούν ομαδικά και συνεργατικά.
  • Να μάθουν να διαβάζουν βασικά σημεία του μουσικού συστήματος, όπως είναι το πεντάγραμμο. Με τη χρήση του πενταγράμμου μπορούν πολύ εύκολα να παίξουν απλές μελωδίες σε μελωδικά όργανα σχολικής τάξης, όπως είναι το μεταλλόφωνο, το ξυλόφωνο και η φλογέρα. Αυτό τα κάνει πιο δημιουργικά και τα ωθεί στο να θέλουν να εξελιχθούν και να παίξουν περισσότερες μελωδίες.

Το παιχνίδι, οι δημιουργικές δράσεις, η επένδυση στην ομαδικότητα και τη συνεργατικότητα είναι ο τρόπος για να χτιστεί η εμπιστοσύνη ανάμεσα στα παιδιά και στον δάσκαλο της μουσικής. Επιπλέον, το παιδί αποκτά εμπιστοσύνη στον εαυτό του, στην ομαδική δουλειά, μαθαίνει να συνεργάζεται και χτίζει μια δημιουργική σχέση με τη μουσική!

Άρα λοιπόν το μάθημα της μουσικής είναι εξίσου σοβαρό με όλα τα υπόλοιπα και με τη θέσπισή του στο σχολικό πρόγραμμα ολοκληρώνεται η εγκύκλια παιδεία των μαθητών. Και μην ξεχνάμε πως ίσως είναι το αρχαιότερο μάθημα από καταβολής εκπαίδευσης.

 

Πηγές:

Γρηγορίου, Μ., Μουσική για παιδιά και για έξυπνους μεγάλους, τόμοι Α και Β, 1994, Νεφέλη

Σέργη, Λ., Προσχολική Μουσική Αγωγή, 1995, Gutenberg

Μπογδάνη-Σουγιούλ, Δ., Πώς να διδάξω μουσική, 2004, Εκδόσεις Πατάκη

Church, Booth E., Music and Movement, 1992, EDC PUBLISHING

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Μουσικός, Γεωλόγος- Παλαιοντολόγος

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Καράλης Περίανδρος – Νικόλαος

Δάσκαλος Ειδικός στη Διδασκαλία των Μαθηματικών

 

Δάφνη Ζουρνατζή

Μουσικός – Μουσικολόγος – Μουσικοπαιδαγωγός