Ψηφιακός εκφοβισμός, ο ρόλος του δασκάλου
Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
*Το παρόν άρθρο αφορά σε παιδιά και εφήβους. Απευθύνεται δε, στους δασκάλους τους.
Τα παιδιά περνούν το μεγαλύτερο μέρος του διαδικτυακού χρόνου τους, σαν βρίσκονται στο σπίτι τους ή σε σπίτια φίλων τους. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί, επομένως, αν και γνωρίζουν για το φαινόμενο του ψηφιακού εκφοβισμού και κατανοούν τη σημαντική επίδρασή του στη ζωή των παιδιών και των εφήβων, δεν πιστεύουν ότι αποτελεί πρόβλημα στον χώρο του σχολείου. Θεωρούν ότι το συγκεκριμένο πρόβλημα δεν άπτεται της σχολικής πράξης, καθώς αυτό επηρεάζει τα παιδιά έξω από τους τοίχους του σχολείου. Δεν είναι ακριβώς έτσι ωστόσο. Ένας τέτοιος εφησυχασμός προϋποθέτει την ύπαρξη αποτελεσματικού ελέγχου της χρήσης του διαδικτύου στον σχολικό χώρο. Από τη στιγμή, όμως, που οι μαθητές θα μπορούσαν (και συχνά το κάνουν!) να χρησιμοποιήσουν τους σχολικούς υπολογιστές ή τα τελευταίας τεχνολογίας κινητά τους τηλέφωνα, προκειμένου να επιδοθούν σε εκφοβιστικές ενέργειες μέσω διαδικτύου, τα πράγματα γίνονται πιο περίπλοκα.
Το σχολείο, ως θεσμός, έχει ως πρωταρχικό σκοπό να εκπαιδεύει τα παιδιά και τους εφήβους και να συμβάλλει στην ολόπλευρη ψυχοπνευματική ανάπτυξή τους. Φροντίζει, επιπλέον, να προάγει την ευημερία των μαθητών και να ελαχιστοποιεί την όποια δυσφορία τους, προλαμβάνοντας και παρεμβαίνοντας έγκαιρα και αποτελεσματικά στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Έτσι, λοιπόν, και στην περίπτωση του ψηφιακού εκφοβισμού, οφείλει να συνεισφέρει στην ενημέρωση και την εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα ορθής χρήσης και συμπεριφοράς στο Διαδίκτυο, αλλά και στη στήριξή τους σε περιπτώσεις ψηφιακής στοχοποίησης και εκφοβισμού. Το πρόσωπο που ενσαρκώνει τους παραπάνω στόχους και επιδιώξεις είναι ο δάσκαλος των παιδιών. Και εδώ, φυσικά, θέτουμε και το θέμα των πολλών ρόλων, του πενιχρού μισθού και του τεράστιου φόρτου εργασίας του εκπαιδευτικού.
Ο διπλός ρόλος του δασκάλου στις περιπτώσεις ψηφιακού εκφοβισμού
- Ο δάσκαλος είναι εκείνος που μπορεί να παρέχει πληροφόρηση προς τα παιδιά, που κινδυνεύουν από συμπεριφορές παρενόχλησης και διασυρμού στο Διαδίκτυο. Έχει, ακόμα, τη δυνατότητα να προάγει την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των γονέων σε θέματα ψηφιακού εκφοβισμού και ορθής χρήσης του Διαδικτύου και της τεχνολογίας. Αυτοί είναι, άλλωστε, οι αποκλειστικοί υπεύθυνοι να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο, αλλά και να στηρίξουν και να οριοθετήσουν τα παιδιά τους! Είναι, τέλος, σε θέση ο εκπαιδευτικός να επιστήσει την προσοχή για τον κίνδυνο που διατρέχει ένα παιδί, (το οποίο ίσως να νομίζει ότι κάνει «μαγκιές» ή «αστεία»), που, χρησιμοποιώντας τα ψηφιακά μέσα, προκειμένου να κατασκοπεύσει ή να δυσφημίσει κάποιον, στην ουσία διαπράττει ένα σοβαρότατο ποινικό αδίκημα.
- Ο δάσκαλος ενεργεί επίσης, ως σημείο και πρόσωπο αναφοράς για τους μαθητές του. Τα παιδιά αποτείνονται συστηματικά σε αυτόν, για να ζητήσουν συμβουλές και βοήθεια, σε πολλές εκφάνσεις του σχολικού βίου και της καθημερινότητας. Καθώς ο φόβος «να τιμωρηθούν» στο σπίτι και οι γονείς να τους πάρουν τον υπολογιστή ή το κινητό τους τηλέφωνο λειτουργεί ανασταλτικά, αποκρύπτουν από αυτούς περιστατικά ψηφιακού εκφοβισμού. Ο δάσκαλος, όμως, πιθανότατα να είναι ο ενήλικας στον οποίον οι μικροί μαθητές θα στραφούν για να ζητήσουν βοήθεια.
Μικρές δράσεις μεγάλης σημασίας…
…για τους μαθητές
- Συζητάμε με τα παιδιά για τη σωστή συμπεριφορά στο διαδίκτυο και ενθαρρύνουμε τον διάλογο στην τάξη γύρω από θέματα κυβερνοηθικής.
- Διδάσκουμε στους μαθητές ποιες είναι οι μη αποδεκτές συμπεριφορές στο διαδίκτυο, ώστε να μπορούν να τις αναγνωρίζουν.
- Υπενθυμίζουμε ότι οι δραστηριότητές μας στο διαδίκτυο έχουν δημόσιο και μόνιμο χαρακτήρα! Βοηθάμε τα παιδιά να καταλάβουν ότι τα γραπτά τους μένουν στο διαδίκτυο και μπορούν πολλοί, γνωστοί και άγνωστοι, να τα διαβάσουν.
- Αν το σχολείο υποστηρίζεται από ειδικό επιστήμονα (π.χ. σχολικό ψυχολόγο ή σύμβουλο), ζητάμε τη συνεργασία του, όσον αφορά στην ενημέρωση των μαθητών μας για τον ψηφιακό εκφοβισμό. Είναι, επίσης, ο πλέον αρμόδιος να χειριστεί καταστάσεις εκφοβισμού, που ενδέχεται να προκύψουν στον χώρο του σχολείου! Για τον λόγο αυτό ζητάμε τη συνδρομή του!
- Κρατάμε τυχόν στοιχεία ψηφιακού εκφοβισμού, που έχουν πέσει στην αντίληψή μας, εντός του σχολικού χώρου (π.χ. μηνύματα που μπορεί να έχουν σταλεί από σχολικό υπολογιστή, συμπεριφορές που μας προβληματίζουν κ.ά.).
- Απαντάμε με δημιουργικό τρόπο στην κατάσταση επιστρατεύοντας εκπαιδευτικές στρατηγικές! Αφιερώνουμε κάποιες ώρες από την Ευέλικτη Ζώνη και κατασκευάζουμε με τους μαθητές μας αφίσες και φυλλάδια ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης για τον ψηφιακό εκφοβισμό. Συνεργαζόμαστε με τους μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων και φτιάχνουμε παρουσιάσεις για την υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου κ.ά. .
- Επικοινωνούμε με γειτονικά σχολεία (ενδεχομένως να χρειαστεί η συμβολή του οικείου σχολικού συμβούλου) και μοιραζόμαστε εμπειρίες για τον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων φαινομένων από τη σχολική κοινότητα.
…για τους γονείς
- Παρακινούμε τους γονείς να κινητοποιούνται και να ενημερώνονται για ό,τι αφορά στη διαδικτυακή ζωή και δραστηριότητα του παιδιού τους.
- Ζητάμε από τον σχολικό σύμβουλο της περιοχής μας και από τον σχολικό ψυχολόγο, αν το σχολείο μας διαθέτει, να βοηθήσουν στη διοργάνωση επιμορφωτικών δράσεων για γονείς, που άπτονται του θέματος του ψηφιακού εκφοβισμού.
- Συνεργαζόμαστε με τους γονείς, προκειμένου να δώσουμε στους μαθητές το ηχηρό μήνυμα ότι τέτοιου είδους εκφοβιστικές συμπεριφορές δεν είναι ανεκτές στο σχολείο.
- Αν κάποιο παιδί μας εμπιστευτεί ότι βιώνει μια τέτοια κατάσταση, συζητάμε με τους γονείς, ώστε αυτοί και το παιδί να έρθουν σε συνεργασία και επικοινωνία.
- Αν οι γονείς μας ζητήσουν βοήθεια στη διαχείριση κατάστασης ψηφιακού εκφοβισμού, τούς συμβουλεύουμε να επικοινωνήσουν με ειδικό επιστήμονα ή, αν η περίπτωση είναι σοβαρότατη, με την αστυνομία.
Κλείνοντας…
Ως δάσκαλοι οφείλουμε να είμαστε σωστά πληροφορημένοι για τον ψηφιακό εκφοβισμό. Επιπλέον, είναι σημαντικό οι μαθητές μας και οι γονείς τους να γνωρίζουν πως είμαστε ενήμεροι για το φαινόμενο και για το γεγονός ότι στο Διαδίκτυο μπορεί να συμβούν στα παιδιά δυσάρεστα πράγματα. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, μπορεί να υπήρξαμε θύματα κι εμείς οι ίδιοι… Ας συνεισφέρουμε, λοιπόν, εκεί που το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί μπορούν με τον καλύτερο τρόπο να συνεισφέρουν: στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση και στην εκπαίδευση των παιδιών και των εφήβων. Ακόμη και στην καλλιέργεια παιδαγωγικού και σχολικού κλίματος, που αποτρέπει τον στιγματισμό και προωθεί τον σεβασμό και την ηθική τόσο στον ψηφιακό κόσμο όσο και στον πραγματικό εξίσου! Εάν εστιάσουμε στη δόμηση μιας ισορροπημένης προσέγγισης, ώστε να τη μοιραστούμε με τους μαθητές μας, τους γονείς και όλους τους εμπλεκόμενους στη σχολική ζωή και πράξη, είναι σίγουρο ότι θα επιτύχουμε!
Μέχρι την επόμενη φορά,
Καλή και ασφαλή διαδικτυακή περιήγηση!
Πηγές
PACER’S National Bullying Prevention Center
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Απόφοιτος του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Ο.Π.Α.
Αγάθη Πατσιούδη
Δασκάλα – Ειδικός επί των Διαταραχών Λόγου – Ειδικευμένη σε θέματα Ασφάλειας στο Διαδίκτυο
