Σύνταξη άρθρου: Στεφανία Πολλάκη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Στις 16 Οκτωβρίου γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής και Επισιτισμού. Καλό λοιπόν είναι να αναρωτηθούμε τι ακριβώς είναι αυτό, που γιορτάζουμε και να προβληματιστούμε όσον αφορά σε αυτό που αποκαλούμε «καλή και επαρκής τροφή για όλους τους κατοίκους του πλανήτη».

Στις 16 Οκτωβρίου 1945 λοιπόν δημιουργείται ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (Food and Agriculture Organization of the United Nations-FAO) στο Κεμπέκ του Καναδά. Αργότερα, το 1979 καθιερώνεται επίσημα η 16η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Επισιτισμού και η 17η Οκτωβρίου ως Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας.

Οι Παγκόσμιες αυτές ημέρες μπορεί να αποτελέσουν έναυσμα για προβληματισμό σχετικά με τις διατροφικές μας συνήθειες και για αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «το διατροφικό μέλλον της ανθρωπότητας». Αλήθεια, τι σημαίνει ο όρος «διατροφικό μέλλον»; Πώς αυτό θα επηρεαστεί όταν οι πολλοί και ποικίλοι παράγοντες, που το διαμορφώνουν, αλλάξουν ανεπιστρεπτί, όπως π.χ. το κλίμα, τα αποθέματα νερού, η πυκνότητα του πληθυσμού ή οι τρόποι καλλιέργειας κι εκμετάλλευσης του εδάφους; Κι ένα ερώτημα επίσης σημαντικό: θα επαρκούν πάντα τα αποθέματα τροφίμων του πλανήτη για επισιτισμό όλου του πληθυσμού του;

Ας μιλήσουμε καταρχήν για το παράδοξο γύρω από την παραγωγή τροφής σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο πλανήτης παράγει περισσότερη τροφή από ποτέ! Κι όμως πάνω από 800 εκατομμύρια άνθρωποι, των αναπτυσσόμενων και των οικονομικά στάσιμων χωρών, απειλούνται από τον υποσιτισμό και τη διατροφική ανασφάλεια! Σε αυτά προστίθενται, ως συνέπειες, οι άθλιες συνθήκες υγιεινής και ο έντονος περιορισμός της βιοποικιλότητας. Από την άλλη πλευρά, οι ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης αντιμετωπίζουν προβλήματα παχυσαρκίας, διαβήτη και καρδιαγγειακών παθήσεων, που όλα είναι αποτελέσματα υπεραφθονίας τροφής! Και ας μην υπολογιστούν τα εκατομμύρια τόνοι τροφίμων, που καταλήγουν καθημερινά στα σκουπίδια! Αυτό είναι το παράδοξο! Ο μισός πλανήτης να αντιμετωπίζει το πρόβλημα της πείνας – μεταξύ άλλων από την παγκόσμια οικονομική κρίση και την επίδραση των κλιματικών αλλαγών – και ο υπόλοιπος να αντιμετωπίζει διατροφικά προβλήματα από την βεβιασμένη αλλαγή πανάρχαιων διατροφικών προτύπων – εξαιτίας της  μηχανοποίησης και της εντατικοποίησης του πρωτογενούς τομέα (γεωργία) και της υπερκατανάλωσης βιομηχανοποιημένων τροφίμων – αλλά κι από την αποξένωση από το φυσικό περιβάλλον.

Ο υποσιτισμός και η φτώχεια είναι δύο αλληλένδετα φαινόμενα. Για την ακρίβεια η φτώχεια μαζί με την έλλειψη εκπαίδευσης και τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες είναι η ρίζα του υποσιτισμού. Κάθε προσπάθεια που γίνεται για μείωση του υποσιτισμού, έχει ως αποτέλεσμα και τη μείωση μέρους της φτώχειας. Όμως, χρειάζεται κάτι περισσότερο από την απλή παροχή τροφίμων για να καταπολεμηθεί. Ας δούμε λοιπόν τι επί της ουσίας συμβαίνει.

Unicef
 Το λογότυπο της UNICEF

Σύμφωνα με έρευνα της Unicef o υποσιτισμός ευθύνεται για περισσότερους από το ένα τρίτο όλων των θανάτων παιδιών κάτω των πέντε ετών. Πάνω από το ένα τρίτο των παιδιών που πεθαίνουν από πνευμονία, διάρροια και άλλες ασθένειες, θα μπορούσαν να είχαν επιβιώσει, αν δεν ήταν υποσιτισμένα. Περίπου το 40% των παιδιών στον αναπτυσσόμενο κόσμο αγωνίζονται να επιβιώσουν με λιγότερο από 1 δολάριο την ημέρα, ενώ τα παιδιά που επιβιώνουν από υποσιτισμό συχνά έχουν ασθενή υγεία σε όλη τη ζωή τους και μειωμένες νοητικές ικανότητες με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δυνατότητα να πάνε σχολείο και να διεκδικήσουν αργότερα ένα αξιοπρεπές εισόδημα. Έτσι παγιδεύονται σε έναν φαύλο κύκλο ασθενικής υγείας και φτώχειας από γενιά σε γενιά… Εκτός αυτού τι άλλο φταίει, που τα παιδιά αυτά, ζουν σε κοινωνίες, οι οποίες δεν μπορούν να ορθοποδήσουν;

Η ποσότητα και η ποιότητα της τροφής επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες. Σημαντικότερος όλων ίσως είναι οι κλιματικές αλλαγές. Οι έντονες αλλαγές του κλίματος μπορεί να φέρουν ξηρασία ή πλημμύρες αποδεκατίζοντας έτσι μεγάλα αποθέματα σοδειάς, που είναι ικανά να θρέψουν εξαιρετικά μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Επίσης οι κλιματικές αλλαγές μπορούν να περιορίσουν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Αποτέλεσμα αυτών είναι η αύξηση των τιμών των τροφίμων σε απαγορευτικά επίπεδα για πολλές οικογένειες ανά τον κόσμο. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Έχει πια αλλάξει και η ποιότητα των τροφίμων. Ας δούμε πώς.

Ένας ακόμα παράγοντας που επηρεάζει την τροφή στον πλανήτη είναι η Βιομηχανική Γεωργία. Χρησιμοποιούνται βαριά και μεγάλα μηχανήματα για μεγαλύτερη παραγωγικότητα και ζιζανιοκτόνα και φυτοφάρμακα για καταπολέμηση των παρασίτων με στόχο την προστασία της σοδειάς. Η Βιομηχανική Γεωργία έχει καταστρέψει το 75% του αρόσιμου εδάφους κι έχει ρυπάνει ένα τεράστιο ποσοστό των πόσιμων υδάτων. Έχει συμβάλει επίσης στην παρακμή της βιοποικιλότητας και έχει συνεισφέρει στο 50% της κλιματικής αλλαγής. Το μοντέλο αυτό, που καταναλώνει τόσα, παράγει μόλις το 30% της τροφής μας. Αντιθέτως το 70% των τροφίμων προέρχεται από τους αγρότες μικρής κλίμακας με την καθοριστική συμβολή των επικονιαστών (μέλισσες κ.ά.) και των μικροοργανισμών του εδάφους, δηλαδή του περιβάλλοντος, που καταστρέφουμε… Ποιος όμως έχει το πάνω χέρι στο φαγητό, που τρώμε;

Το ντοκιμαντέρ «Πεθαίνοντας στην Αφθονία» (Εξάντας) που ακολουθεί αποτελεί 53’ γνωριμίας με το φαινόμενο της εκμετάλλευσης της παγκόσμιας γεωργικής παραγωγής και τα αποτελέσματα που έχει αυτό στον άνθρωπο.

ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΦΘΟΝΙΑ from Small Planet Productions on Vimeo.

 

Πηγές

  1. Υπουργείο Υγείας, Παγκόσμια Ημέρα Επισιτισμού και Διατροφής.
  1. Ντοκιμαντέρ στον Κόσμο, «Πεθαίνοντας στην Αφθονία».
  1. Unicef, Ελληνική Εθνική Επιτροπή. «Φτώχεια και υποσιτισμός, μάστιγα για τα παιδιά του κόσμου».
  2. Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (Food and Agriculture Organization of the United Nations-FAO)

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Οδυσσέας Αρχοντίκης

Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία