Σύνταξη άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Επιμέλεια άρθρου: Ιωάννα Ασυλλογιστάκη

Η αλήθεια είναι πως οι κάτοικοι των μεγάλων πόλεων αποκομμένοι από τη φύση και την αγροτική τους καταγωγή, οι περισσότεροι, λίγα γνωρίζουν από το πλούσιο λεξιλόγιο της Φύσης. Έτσι, χρησιμοποιούν για όλα τα ζώα είτε ξενικούς όρους που είναι του συρμού (λ.χ. «πούμα» αντί για το πολύσημο «πάνθηρας» κ.ο.κ.) είτε γενικεύουν και προσάπτουν όρους σε ζώα που καμμία απολύτως σχέση δεν έχουν με αυτούς (λ.χ. «η αγελάδα μουγκρίζει»(!), όταν είναι γνωστό πως μόνο τα σαρκοβόρα μουγκρίζουν!). Ας δούμε λοιπόν τουλάχιστον για τις φωνές και τους ήχους των ζώων ποιοι είναι οι ταιριαστοί όροι για το καθένα.

• Κυνοειδή (σκύλοι, τσακάλια, αλεπούδες, ύαινες, λύκοι)

Λοιπόν, ο σκύλος, και η οικογένεια των κυνοειδών, (γαβγίζει ή) γαυγίζει, αλυχτά, γρυλλίζει, ουρλιάζει. Τα ουσιαστικά των φωνών αυτών είναι: το γαύγισμα, το αλύχτισμα, το ουρλιαχτό, το γρύλισμα, η υλακή. Το γαύγισμα γράφεται «γαβ» (παλαιότερα «γαυ»).

 

•Αιλουροειδή [γάτες, λιοντάρια, πάνθηρες, λύγκες, ιαγουάροι, τίγρεις, οσελότοι, λεοπαρδάλεις, σερβάλ, γατόπαρδοι (τσιτάχ), καρακάλ, κοινές αγριόγατες]

Λοιπόν, η γάτα και η οικογένειά της νιαουρίζει, βρυχάται, γουργουρίζει. Τα ουσιαστικά των φωνών αυτών είναι: το νιαούρισμα, ο βρυχηθμός, το γουργουρητό ή γουργούρισμα. Το νιαούρισμα γράφεται «νιάου».

 

•Τα βοοειδή (αγελάδες/ταύροι, βίσονες, βούβαλοι, νεροβούβαλοι, μοσχοβούβαλοι)

Το βόδι και η οικογένειά του μουγκανίζει. Το ουσιαστικό της φωνής του είναι: το μουγκανητό και γράφεται «μουου». Όταν όμως «μιλά» χαμηλόφωνα, λέμε πως μυκηθμίζει και η φωνή του λέγεται μυκηθμός.

•Τα ιπποειδή (άλογα, γαϊδούρια, ζέβρες, μουλάρια)

Το άλογο και η οικογένειά του χρεμεντίζει (το πολύ χαμηλό, σαν ομιλία, κοφτό χλιμίντρισμα) αλλά και χλιμιντρίζει. Ο γάιδαρος και η ζέβρα γκαρίζουν. Τα ουσιαστικά αυτών των φωνών είναι: το χρεμέντισμα, το χλιμίντρισμα, το γκάρισμα, η γκαριξιά.

 

• Τα άνουρα αμφίβια (ο βάτραχος, ο φρύνος)

Ο βάτραχος κοάζει. Το ουσιαστικό της φωνής του είναι: ο κοασμός ή το κόασμα και γράφεται «βρεκεκέξ» ή «βρεκεκέξ κουάξ-κουάξ».

 

• Ο λαγός και το κουνέλι

Ο λαγός και το κουνέλι σκούζουν. Το ουσιαστικό της φωνής τους είναι: το σκούξιμο.

 

• Ο χοίρος (το γουρούνι), τα χοιρίδια

Το γουρούνι γρυλίζει.

•Το πρόβατο και η γίδα (κατσίκα), παρόλο που δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια ζώων, μοιάζουν πολύ. Έτσι…

Το πρόβατο και η γίδα (αίγα) βελάζουν. Στην αρχαιότητα το ρήμα είναι «μηκώμαι». Το ουσιαστικό της φωνής τους είναι το βέλασμα και γράφεται «μπεε».

 

• Τα πουλιά. Τα πουλιά αποτελούν τόσο μεγάλη κατηγορία με τόσα υποείδη και υποδιαιρέσεις ως προς τις φωνές τους, που θα χρειαζόταν ολόκληρο άρθρο ή και βιβλίο για αυτά. Ας δούμε όμως τα βασικά.

Τα πουλιά χωρίζονται σε αυτά που τρώνε σπόρους ή έντομα και στα αρπακτικά (στους θηρευτές/σαρκοβόρα). Όσα από τα αρπακτικά έχουν φωνή, κρώζουν (αντί του λανθασμένου «κράζουν», που το κάνουν οι άνθρωποι κι όχι τα πουλιά). Κάποια από τα αρπακτικά (αετοί, γεράκια) αφήνουν την κλαγγή (έντονο σφύριγμα). Τα πουλιά που τρέφονται με σπόρους ή έντομα, ιδίως τα πιο μικρά είδη, πλαταγίζουν ή κροταλίζουν τη γλώσσα τους (βγάζοντας ένα απότομο «τσεάκ!»). Ακόμη, τιτιβίζουν (τιττυβίζουν, παλαιότερα). Κάποια από αυτά τραγουδούν (αηδόνια, καρδερίνες, καναρίνια κ.ά.) δηλαδή κελαηδούν. Η όρνιθα και η οικογένειά της κακαρίζει, η πάπια κρώζει (με το πολύ αγαπητό σε εμάς τους ανθρώπους και πολύ ιδιόρρυθμο «πα πα πα»). Υπάρχουν και τα πουλιά που μιμούνται ήχους ή και την ανθρώπινη φωνή (παπαγάλοι, μάινες κ.ά.). Τα παγόνια στριγγλίζουν, εξ ου και στην αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν ως φύλακες. Τα υδρόβια πουλιά συχνά γουργουρίζουν ή κρώζουν (αφήνουν δηλαδή κρωγμούς) και αυτά. Το πιο διάσημο γουργουρητό του βασιλείου των πτηνών το έχει φυσικά το περιστέρι. Ένα πουλί με ξεχωριστή θέση στο βασίλειο των πτηνών είναι και η κουκουβάγια. Στην οικογένεια της κουκουβάγιας ανήκουν ο μπούφος, ο γκιώνης. Η κουκουβάγια λέμε πως χουγιάζει και η φωνή της ονομάζεται το χουγιαχτό. Ακούγεται δε «κουκουβάου – κουκουβάου». Στα αρχαία χρόνια η κουκουβάγια αποκαλούταν «η γλαυξ», η γλαύκα.

 

• Ο άνθρωπος

Καθώς ο άνθρωπος συμπεριλαμβάνεται στο ζωικό βασίλειο, έχει ενδιαφέρον να δούμε και τις δικές του φωνές. Ο άνθρωπος λοιπόν, μιλά, φωνάζει, κραυγάζει, κράζει, συρίζει, σφυρίζει, αλαλάζει, ολολίζει, οιμώζει, γογγύζει, βογκά, αναστενάζει, ξεφυσά, στριγγλίζει, τσιρίζει, γελά και κλαίει.

 

Ηλ.Ταχ.: [email protected]

Παρασκευή Σιδεράτου

Δασκάλα, Γλωσσοπαιδαγωγός