Σύνταξη άρθρου: Μαρία Γάλλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η ελευθερία του τύπου εδράζεται σε δύο θεμελιώδεις πυλώνες της ελευθερίας μας, ατομικής και γενικής. Οι πυλώνες αυτοί είναι η απρόσκοπτη λειτουργία των θεσμών του δημοκρατικού πολιτεύματος από τη μια και η προάσπιση του δημοσίου συμφέροντος από την άλλη. Χωρίς ένα από τα δύο, η δημοκρατία χωλαίνει, η κοινωνία δεν απολαμβάνει των πλήρων δικαιωμάτων της.

Γνωρίζοντας τα παραπάνω ο νομοθέτης φρόντισε ώστε η ελευθερία του Τύπου να προστατεύεται επαρκώς στη χώρα μας. Αρκεί να αναζητήσει κανείς το νομοθετικό πλαίσιο που στηρίζει την ελευθερία του τύπου στο Σύνταγμα, όπως ορίζεται στο άρθρο 14 και στο άρθρο 15.

Η «υπερπληροφόρηση», η δεοντολογία

Το γεγονός ότι ζούμε στον αιώνα αυτού που έχει αποκληθεί «υπερπληροφόρηση» έχει αρκετές συνέπειες. Προκαλεί σε εμάς, ως δέκτες, ένα άγχος για τη δυνατότητα διαχείρισης τόσο μεγάλου όγκου πληροφορίας. Σπάνιο επίσης δεν είναι και το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων (fake news) που προκαλούν γενικότερη καχυποψία απέναντι στον Τύπο. Σαφώς όλα είναι θέμα δεοντολογίας των δημοσιογράφων, των εκδοτών, των διαχειριστών γενικότερα της είδησης και της πληροφορίας αλλά και των κρατικών και μη μηχανισμών που ελέγχουν αυτούς τους διαχειριστές της είδησης (Ε.Σ.Ρ., Ε.Σ.Η.Ε.Α., κ.λπ.), ούτως ώστε να έχει αντίκρυσμα και ο χαρακτηρισμός του Τύπου ως Τέταρτης Εξουσίας. Σημειώνεται πως αν και ο όρος Τύπος προσδιορίζει τις εφημερίδες και τα περιοδικά, όλα όσα γράφονται στο παρόν άρθρο αφορούν και στην ενημέρωση από την Τηλεόραση και στο Διαδίκτυο.

Ποια είναι όμως η αξία του Τύπου για τη δημοκρατία

Πρώτιστη και βασική αποστολή του Τύπου είναι η ενημέρωση. Ο ενημερωμένος πολίτης γνωρίζει πάντα τα δικαιώματά του. Ίσης αξίας και σημασίας δουλειά του Τύπου είναι να ελέγχει και να «βασανίζει» τους φορείς της εξουσίας. Αυτό το βλέπουμε να λειτουργεί στις συνεντεύξεις Τύπου, όταν ο αρμόδιος κάθε φορά για κάποιο γεγονός καλείται να δώσει εξηγήσεις για τις πράξεις και τις αποφάσεις του. Το βλέπουμε επίσης στα διαγγέλματα του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Πρωθυπουργού αλλά και (αν και δεν εκπροσωπεί δημοκρατικά εκλεγμένη εξουσία) του Αρχιεπισκόπου.

Ο ελεγκτικός ρόλος των Μ.Μ.Ε., όσον αφορά στον έλεγχο της εξουσίας, είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τις ζωές όλων μας. Αυτό πρέπει να το καταλάβουμε καλά καθώς είναι θεμελιώδες να το εμπεδώσουμε, αν θέλουμε να ορίζουμε τους εαυτούς μας ως πολίτες. Η άσκηση κριτικής και ελέγχου είναι ικανή να διαμορφώσει πολιτική, να βελτιώσει τις αποφάσεις, κυρίως όμως να ανατρέψει τις τάσεις για συγκεντρωτισμό και τις όποιες αυθαιρεσίες τις εξουσίας, όταν αυτές συμβαίνουν. Από τη στιγμή που η τελευταία δεν είναι στο απυρόβλητο και ελέγχεται, η δημοκρατία μπορεί να ακμάσει.

Ενημέρωση και ψήφος

Σε μια δημοκρατία προϋπόθεση για την επιλογή ψήφου είναι η ενημέρωση. Τα Μ.Μ.Ε. οφείλουν να κάνουν γνωστά τα πεπραγμένα των κυβερνήσεων, τα προγράμματα της αντιπολίτευσης και των πολιτικών κομμάτων, τις θέσεις των πολιτικών αρχηγών, τη στάση των άλλων χωρών. Αυτά είναι στοιχεία που τα παρέχει αποκλειστικά η ενημέρωση. Επιπλέον προβάλλονται και δίκαια κοινωνικά αιτήματα, κοινωνικοί αγώνες, εκμεταλλεύσεις και παραβιάσεις δικαιωμάτων, ανισότητες και αδικίες. Έτσι μόνο υπενθυμίζονται στον πολίτη οι ευθύνες που απορρέουν από τον κοινωνικό του ρόλο και η σημασία της κοινωνικής του παρουσίας.

Τα Μ.Μ.Ε., παρουσιάζοντας μια ενημέρωση πολυφωνική και φροντίζοντας για ουσιαστικό διάλογο στις πολιτικές εκπομπές και στις συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης (πάνελ), προάγουν το δημοκρατικό πνεύμα.

Ένα παράδειγμα ορθής χρήσης των Μ.Μ.Ε. στην πολιτική ζωή

Πολύ ενδεικτικό παράδειγμα είναι ο διάλογος των πολιτικών αρχηγών παραμονές των εκλογών. Στην περίπτωση αυτή ο πολίτης/ ψηφοφόρος έχει τη δυνατότητα να δει τους πολιτικούς αρχηγούς συγκεντρωμένους να αντιπαρατίθενται, όχι σε επίπεδο εντυπώσεων, αλλά επί της ουσίας μέσω των ερωτήσεων που διαμορφώνονται από τα πεπραγμένα τους, από το πρόγραμμα που ανακοινώνουν, από την κατάσταση της κοινωνίας και της χώρας και από τις προσταγές του κοινού νου και τις απαιτήσεις της κοινής λογικής.

Βέβαια και οι ειδήσεις της καθημερινότητας, των διεθνών νέων, των πολιτικών εξελίξεων, της οικονομικής κατάστασης της χώρας αλλά και των πάσης φύσεως πολιτιστικών γεγονότων συντελούν ώστε ο πολίτης να έχει πλήρη και σφαιρική εικόνα της κατάστασης της χώρας και της κοινωνίας και έτσι να διαμορφώνει αναλόγως τη στάση του απέναντι στα πράγματα και στις καταστάσεις.

Η ορθή και δημοκρατική λειτουργία των Μ.Μ.Ε. προϋποθέτει μιαν όμως αμφίδρομη λειτουργία. Πρέπει και ο πολίτης να διαβάζει και να ενημερώνεται! Απαρεγκλίτως.

 

Πηγές

Σύνταγμα της Ελλάδος (άρθρο 14, άρθρο 15)

Ε.Σ.Η.Ε.Α.

Ε.Σ.Ρ.

Καρακώστας, Ι. Κ. (2012). Το Δίκαιο των ΜΜΕ. Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

 

Ηλ. ταχ.: [email protected]

Μαρία Γάλλου

Φοιτήτρια του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., Ε.Κ.Π.Α.