Σύνταξη άρθρου: Ιωάννα Ασυλογιστάκη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Μια παράδοση του ελληνικού σχολείου είναι το λεγόμενο «Ολοήμερο». Αν και η ιδέα του ολοήμερου σχολείου γεννήθηκε τον 17ο αιώνα, στην Ελλάδα ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 με πρωτοβουλία συλλόγων γονέων και κηδεμόνων, εφαρμόζοντας το Σχολείο Διευρυμένου Ωραρίου σε επίπεδο τοπικής σχολικής μονάδας. Αργότερα, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων καθιέρωσε τα προγράμματα Δημιουργικής Απασχόλησης Μαθητών Εργαζόμενων Γονέων. Μετά από χρόνια δοκιμαστικών προγραμμάτων και αύξηση των ολοήμερων τμημάτων, το Ολοήμερο Σχολείο έχει πάρει πλέον τη σημερινή του μορφή και εφαρμόζεται σε πάνω από 4.000 σχολικές μονάδες, εξυπηρετώντας δεκάδες χιλιάδες μαθητές/τριες και τις οικογένειές τους.

Ορισμός και λειτουργία ολοήμερου σχολείου 

Για όσους δε γνωρίζουν, το ελληνικό δημόσιο Δημοτικό Σχολείο παρέχει τη δυνατότητα να παραμείνουν οι μαθητές και μαθήτριές του στη σχολική μονάδα μετά την τυπική λήξη των μαθημάτων στις 13:15. Στο Ολοήμερο τα παιδιά τρώνε το μεσημεριανό τους και μελετούν τα μαθήματά τους. Ο λόγος ύπαρξής του είναι το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί γονείς που αδυνατούν να παραλαμβάνουν τα παιδιά τους την ώρα του σχολάσματος ή/και αδυνατούν να ασχοληθούν με το διάβασμά τους.

Τυπικά, το ολοήμερο έχει τρεις ώρες. Αρχικά, μία διδακτική ώρα της Διατροφικής Αγωγής, οπότε και τα παιδιά τρώνε το γεύμα τους και ο εκπαιδευτικός τα καθοδηγεί για να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες που αφορούν στη διαδικασία του γεύματος. Μετά, για μία διδακτική ώρα εντάσσεται το γνωστικό αντικείμενο της Μελέτης – Προετοιμασίας, το οποίο ανατίθεται σε εκπαιδευτικούς του κλάδου ΠΕ70, τους κλασικούς δασκάλους δηλαδή. Τέλος, σε μία διδακτική ώρα εντάσσεται επιλεγόμενο διδακτικό αντικείμενο από τα αναφερόμενα: Τεχνολογίες Πληροφορικής και Εκπαίδευσης (Τ.Π.Ε.), Αγγλικά, Αθλητισμός, Εικαστικά, Μουσική, Θεατρική Αγωγή και Πολιτιστικοί Όμιλοι Δραστηριοτήτων. Η αποχώρηση των παιδιών γίνεται στις 15:00 (στο τέλος της δεύτερης διδακτικής ώρας) ή στις 16:00 μ.μ., κατ’ επιλογή του γονέα/κηδεμόνα. Φυσικά, στην πραγματικότητα, η λειτουργία του ολοήμερου σχολείου διαφέρει ελάχιστα από αυτόν τον τυπικό προγραμματισμό και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, πρώτα και κύρια από τους εκπαιδευτικούς του σχολείου (τι ειδικότητες υπάρχουν) και τη συμπλήρωση του υποχρεωτικού διδακτικού ωραρίου τους, αλλά και το μέγεθος του σχολείου.

Για να λειτουργήσει το ολοήμερο σχολείο πρέπει να υπάρχει μια ελάχιστη συμμετοχή, η οποία εξαρτάται άμεσα από το μαθητικό δυναμικό του σχολείου. Για παράδειγμα, στα 6/θέσια και άνω Δημοτικά Σχολεία, ο ελάχιστος αριθμός για τη λειτουργία του Ολοήμερου Προγράμματος είναι οι 10 φοιτούντες μαθητές/τριες, ενώ στις σχολικές μονάδες, οι οποίες λειτουργούν ως 4/θέσιες και 5/θέσιες, ο ελάχιστος αριθμός ορίζεται στους 8 μαθητές. Σε περίπτωση πολλών αιτήσεων, μπορεί να δημιουργηθούν παραπάνω τμήματα, αναλόγως με τη στελέχωση της σχολικής μονάδας σε διδακτικό προσωπικό. Σημειώνεται ότι οι μαθητές/τριες εγγράφονται στο Ολοήμερο Πρόγραμμα κατόπιν σχετικής αίτησης-δήλωσης και των δύο γονέων/κηδεμόνων τους και οι διευθυντές/ντριες των σχολείων κάνουν δεκτές όλες ανεξαιρέτως τις αιτήσεις, χωρίς προϋποθέσεις.

Το αναβαθμισμένο, διευρυμένο ολοήμερο σχολείο

Το Υπουργείο Παιδείας εφάρμοσε για πρώτη φορά τη σχολική χρονιά 2022-2023 ένα νέο, πιλοτικό πρόγραμμα ολοήμερου στο 50% των τμημάτων νηπιαγωγείων και δημοτικών που λειτουργούν σήμερα ως ολοήμερα, δηλαδή σε περίπου 5.000 τμήματα σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και περιφέρεια. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του νέου, αναβαθμισμένου ολοήμερου είναι το σχόλασμα στις 5:30 μ.μ. και οι Σχολικοί Μαθητικοί Όμιλοι. Κρατώντας δηλαδή τη δομή του προηγούμενου ολοήμερου προγράμματος, με το μεσημεριανό, το παιχνίδι και τη μελέτη, προστέθηκαν δραστηριότητες όπως εκπαιδευτική ρομποτική, πειράματα, ρητορική τέχνη, ασφαλής και δημιουργική πλοήγηση στο Διαδίκτυο, αθλητισμός, παραδοσιακοί ή μοντέρνοι χοροί, εικαστικές τέχνες, χειροτεχνίες και κατασκευές, εκμάθηση μουσικών οργάνων. Οι όμιλοι εντάσσονται για συνεχόμενο δίωρο καθημερινά, με ενδιάμεσο ολιγόλεπτο διάλειμμα, και οι μαθητές έχουν την επιλογή ενός ή περισσοτέρων ομίλων.

Η σκέψη πίσω από την πρωτοβουλία αυτή είναι διπλή: από τη μία, η διευκόλυνση των γονέων και κηδεμόνων και η εξίσωση του σχολικού ωραρίου των παιδιών με το εργασιακό των γονιών, και από την άλλη η αναβάθμιση του «παραδοσιακού» ολοήμερου με επιπλέον παροχές. Στα σχολεία όπου λειτουργεί το διευρυμένο ολοήμερο, η αποχώρηση των μαθητών λαμβάνει χώρα ή στις 14:55 ή στις 15:50 ή , τελικά, στις 17:30, με τη λήξη του προγράμματος.

Τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου κλήθηκαν οι γονείς και κηδεμόνες μαθητών/τριών νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων, τα οποία έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα του διευρυμένου ολοήμερου και θα λειτουργούν ως τις 5:30 μ.μ., να επικοινωνήσουν με τη διεύθυνση του σχολείου τους ώστε να εγγράψουν τα παιδιά τους, εφόσον το επιθυμούν, προκειμένου τα τμήματα να σχηματιστούν εγκαίρως και να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους άμεσα, με την έναρξη του σχολείου. Κάθε μαθητής/τρια ευπρόσδεκτος, χωρίς κανένα τυπικό κριτήριο επιλογής, πέραν του ότι πρέπει να είναι μαθητής του σχολείου.

Η επιλογή των σχολικών μονάδων, τα κριτήρια

Για την επιλογή των σχολικών μονάδων, όπου θα λειτουργούσε το πιλοτικό πρόγραμμα, ελήφθησαν υπόψη κριτήρια όπως το μαθητικό δυναμικό του σχολείου, ο αριθμός των μαθητών/τριών που φοιτούν ήδη σε ολοήμερο και ο αριθμός των λειτουργούντων ολοήμερων τμημάτων. Οι σχολικές μονάδες που επιλέχθηκαν για το αναβαθμισμένο πρόγραμμα ολοήμερου για το σχολικό έτος 2022-23 βρίσκονται εδώ. Πόσες από αυτές θα το εφαρμόσουν όμως είναι άλλο ζήτημα, καθώς ισχύει ο περιορισμός της ελάχιστης συμμετοχής, η οποία και πάλι εξαρτάται από το μέγεθος του σχολείου. Αν και στις «μεγαλουπόλεις» εκδηλώθηκε ένα συγκρατημένο ενδιαφέρον, στις περιφερειακές πόλεις το ενδιαφέρον υπήρξε τόσο λίγο που το Υπουργείο θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε αποχαρακτηρισμό χιλιάδων σχολείων, αν και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί τελικά στοιχεία.

Επίλογος

Ο θεσμός του ολοήμερου σχολείου ήρθε ως απάντηση σε ένα πρόβλημα της σημερινής κοινωνίας. Ένας θεσμός με παιδαγωγικό και κοινωνικό σκοπό, η σωστή λειτουργία του οποίου όμως απαιτεί κάποιες προϋποθέσεις, όπως τον δάσκαλο, στους ώμους του οποίου στηρίζεται όλο το βάρος του ολοήμερου, και τις υλικοτεχνικές υποδομές του μέσου ελληνικού δημόσιου σχολείου, οι οποίες απλά υστερούν. Πρώτα και κύρια, όμως, πρέπει να αναρωτηθούμε πόσο βοηθάει το παιδί. Εξασφαλίζεται πράγματι περισσότερος ελεύθερος και δημιουργικός χρόνος για τα παιδιά στο σπίτι, εφόσον η μελέτη θα ολοκληρώνεται στο σχολείο; Ή μήπως, εξαιτίας του ολοήμερου (διευρυμένου και μη) και όλων των υπόλοιπων εξωσχολικών δραστηριοτήτων, ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών τείνει να εξαλειφθεί; Καταλήγουμε με μορφωμένα παιδιά, έτοιμα να «ανοίξουν τα φτερά τους και να κατακτήσουν τον κόσμο» ή με κουρασμένα ανδρείκελα γεμάτα αποστροφή για το σχολείο και κάθε είδους καθήκον;