Το Ειδικό Σχολείο

Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Ας μιλήσουμε για την Ειδική Αγωγή και για το σημαντικότατο πεδίο της σχολικής ζωής και πράξης, που αφορά στους ειδικούς μαθητές, στους γονείς τους, στους δασκάλους τους και στους ειδικούς και επιστήμονες, οι οποίοι εμπλέκονται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ως τόπος, όπου όλα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν, ορίζεται το Ειδικό Σχολείο. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό σε όλους τους αναγνώστες και χρήστες του ΑΘΗΝΟΔΡΟΜΙΟ είναι ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραγκωνίζεται η αξία της θεωρητικής πλαισιοθέτησης αυτού που ονομάζουμε Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση. Αντιθέτως, ως επαγγελματίες εκπαιδευτικοί, γνωρίζουμε τη σημασία, που έχει ένα σαφώς και ορθώς ορισμένο θεωρητικό πλαίσιο, για τους εφαρμοστικούς της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δηλαδή για τους δασκάλους και καθηγητές, που βρίσκονται μέσα στην Ειδική τάξη. Για τον λόγο αυτόν, σε προσεχές άρθρο μας, θα εξηγήσουμε, με όσο το δυνατόν πληρέστερο τρόπο, το παιδαγωγικό πλαίσιο και τις αρχές που διέπουν την Ειδική Αγωγή. Για την ώρα, πίσω στο Ειδικό Σχολείο, ας δούμε τι είναι…

Όταν γίνεται λόγος για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, αναφερόμαστε κυρίως σε ένα από τα εξής δύο σχολικά πλαίσια: το Ειδικό Σχολείο και το Τμήμα Ένταξης. Πρόκειται για τις γνωστές και ως Σ.Μ.Ε.Α.Ε. (Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης), οι οποίες περιλαμβάνουν:

• Αυτοτελή Ειδικά Σχολεία, στα οποία φοιτούν, μεικτά ή κατά κατηγορία, πρόσωπα με αισθητηριακά, κινητικά ή νοητικά προβλήματα, αναπτυξιακές ή ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές.
• Ειδικά Σχολεία, τα οποία συστεγάζονται με τα Γενικά Σχολεία, με στόχο, μεταξύ άλλων, την κοινωνική ενσωμάτωση των μαθητών.
• Ειδικές Τάξεις εντός των Γενικών Σχολείων, γνωστές και ως Τμήματα Ένταξης (Τ.Ε.). Εκεί τα παιδιά φοιτούν για τρεις με έξι ώρες εβδομαδιαίως, παράλληλα με τη Γενική Τάξη. Ατομικά ή σε μικρές ομάδες, ανάλογα με την ειδική τους δυνατότητα, εργάζονται στο πλαίσιο του Τ.Ε., σε διαφορετικές ώρες κάθε εβδομάδα, ώστε να μη χάνουν όλα τα μαθήματα της Γενικής Τάξης.

Στο παρόν άρθρο, θα επικεντρωθούμε στο πλαίσιο του Ειδικού Σχολείου.

Τι είναι το Ειδικό Σχολείο

Ας απαντήσουμε με τη μέθοδο της εις άτοπον απαγωγής. Τι δεν είναι το Ειδικό Σχολείο; Το Ειδικό Σχολείο δεν είναι ευαγές ή φιλανθρωπικό ίδρυμα. Δεν είναι άσυλο ή ψυχιατρικό παράρτημα για Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (Α.Μ.Ε.Α.). Δεν είναι φυλακή ούτε, βέβαια, μέρος φύλαξης Α.Μ.Ε.Α. . Το Ειδικό Σχολείο είναι μια εκπαιδευτική μονάδα, η οποία:

• στελεχώνεται από εκπαιδευτικούς, επιστήμονες και επαγγελματίες διαφόρων κλάδων και ειδικοτήτων (ειδικούς δασκάλους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, φυσικοθεραπευτές, νοσηλευτές κ.ά.),
• θέτει σαφείς εκπαιδευτικούς σκοπούς και στόχους,
• καταρτίζει και ακολουθεί δομημένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα,
• παράγει και αξιοποιεί ποικίλα παιδαγωγικά μέσα και υλικά,

ώστε όλοι ανεξαιρέτως οι μαθητές:

• να αποκτήσουν, χωρίς φόβο και άγχος, σημαντικές μαθησιακές εμπειρίες,
• να κατακτήσουν τη μεγαλύτερη δυνατή αυτονομία,
• να βιώσουν θετικά επιτεύγματα, ανεξαρτήτως του επιπέδου των ικανοτήτων τους,
• να δομήσουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις και να πραγματώσουν την αυταξία τους.

Και το σημαντικότερο, όλα τα παραπάνω να γίνουν πράξη σε ένα ευχάριστο και ασφαλές, από φυσικής και ηθικής άποψης, σχολικό περιβάλλον.

Πώς λειτουργεί το Ειδικό Σχολείο

• Ας αρχίσουμε με το στοιχειώδες, αλλά ουσιώδες της μεταφοράς-μετακίνησης των μαθητών. Τα παιδιά μετακινούνται καθημερινά προς και από το Ειδικό Σχολείο με κατάλληλα διαμορφωμένα σχολικά οχήματα, που διατίθενται για τον σκοπό αυτόν.
• Οι μαθητές χωρίζονται σε τάξεις και τμήματα, ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας της εκάστοτε βιολογικής και εκπαιδευτικής τους ανάγκης. Προκειμένου να γίνει αυτό, ο σύλλογος του Ειδικού Εκπαιδευτικού και Επιστημονικού Προσωπικού (Ε.Ε.Π.), με τη συνδρομή και του Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού (Ε.Β.Π.), συμβουλεύεται τις ήδη υπάρχουσες διαγνώσεις και εκτιμήσεις για τους μαθητές. Παράλληλα, προβαίνει και σε δική του αξιολόγηση και εκτίμηση της κατάστασης για τον κάθε μαθητή. Φροντίζει, λοιπόν, να υπάρχει μια σχετική ομοιομορφία ως προς τη σωστή τοποθέτηση των παιδιών στις τάξεις του Ειδικού Σχολείου. Δεν τοποθετεί π.χ. ποτέ σε κοινό τμήμα υψηλής λειτουργικότητας παιδιά, που αυτοεξυπηρετούνται, με παιδιά χαμηλής λειτουργικότητας, που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν. Ούτε καν ως αντίμετρο στην εκδήλωση κάποιου είδους βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς.
• Τα παιδιά ακολουθούν δομημένο πρόγραμμα μαθημάτων, το οποίο εγκρίνουν οι αρμόδιοι φορείς του Δημοσίου (Σχολικός Σύμβουλος Ειδικής Αγωγής, Γραφείο Υποστήριξης Εκπαιδευτικού Έργου, Υπουργείο Παιδείας). Οι μαθητές με μέτρια και υψηλή νοημοσύνη διδάσκονται τα βασικά μαθήματα (Γλώσσα, Μαθηματικά κ.τλ.), είτε από τα βιβλία του Υπουργείου για τις τάξεις του Γενικού Σχολείου, είτε από ειδικά εγχειρίδια, που υπάρχουν για τον σκοπό αυτόν. Διδάσκονται, επίσης, κατά περίπτωση, Γυμναστική, Εικαστικά, Μουσική, Θεατρική Αγωγή και Πληροφορική.
• Ανάλογα με τις ανάγκες του εκάστοτε μαθητή, αυτός παρακολουθεί, ατομικά ή ομαδικά, ειδικά προγράμματα Φυσικοθεραπείας, Αγωγής Λόγου-Λογοθεραπείας, Εργοθεραπείας, Αγωγής Υγείας και Αυτόνομης Διαβίωσης. Συμμετέχει, επίσης, μόνος, σε ομάδα ή με την οικογένειά του σε προγράμματα και δραστηριότητες που δομούνται από τον Παιδοψυχολόγο ή/και τον Κοινωνικό Λειτουργό του σχολείου. Στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι η παρουσία των επιστημόνων αυτών στο Ειδικό Σχολείο και η συνεργασία τους με τους δασκάλους, τους μαθητές και τους γονείς κρίνεται απαραίτητη. Η στήριξη, η καθοδήγηση και η βοήθεια, που προσφέρουν στο πλαίσιο της σχολικής καθημερινότητας είναι ανυπολόγιστη. Επιπροσθέτως, η ένταξή τους στο δυναμικό της σχολικής μονάδας ωφελεί και τους γονείς, αφού, μεταξύ άλλων, δεν επιβαρύνονται με ιδιωτικές θεραπείες, καθώς συνήθως η οικονομική δυνατότητα είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη.
• Τέλος, τα παιδιά πραγματοποιούν σχολικούς περιπάτους και εκπαιδευτικές εκδρομές, αλλά και συνεργάζονται στενά με τα οικεία τους Γενικά Σχολεία, είτε είναι συστεγαζόμενα με αυτά είτε όχι. Επιτυγχάνεται με τον τρόπο αυτόν η κοινωνική ενσωμάτωση των παιδιών και πολλαπλασιάζονται οι εμπειρίες μάθησης, σχολικής, κοινωνικής και συναισθηματικής.

Στη χώρα μας, βέβαια, ο τρόπος λειτουργίας του Ειδικού Σχολείου δεν ενέχει πάντοτε τα παραπάνω χαρακτηριστικά στο σύνολό τους. Οι συνθήκες δεν είναι πάντα οι προβλεπόμενες ούτε οι κατάλληλες και σίγουρα υπάρχουν, σε πολλές περιπτώσεις, προβλήματα, που αναστέλλουν πτυχές της λειτουργίας του. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, δεν υποβαθμίζει τα εκπαιδευτικά οφέλη των μαθητών, που φοιτούν στο Ειδικό Σχολείο, ούτε μειώνει την αποτελεσματικότητα του αγόγγυστου αγώνα και της στήριξης των γονέων τους, με τα όποια δυνατά μέσα. Δε μειώνει επίσης ούτε τη συμβολή του Επιστημονικού και Βοηθητικού Προσωπικού, στο πεδίο δράσης του καθενός. Και, τέλος, σε καμία περίπτωση δεν παραγκωνίζει την επαγγελματική και ηθική ευσυνειδησία, τον ζήλο και την αυταπάρνηση που δείχνουν οι ειδικοί δάσκαλοι, οι οποίοι κάτω από δύσκολες συνθήκες, εργασιακές και μισθολογικές, και με λιγοστά μέσα καθημερινά καταθέτουν ψυχή σε αυτόν τον χώρο της εκπαίδευσης.

 

Πηγές

Δελλασούδας, Λ. Γ. (2006). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική: Ποιότητα ζωής ατόμων με αναπηρία (Τόμος Δ’). Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Δελλασούδας, Λ. Γ. (2005). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική: Σχολική Ένταξη μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες (Τόμος Α’). Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Δράκος, Γ. Δ. (2011). Σύγχρονα Θέματα της Ειδικής Παιδαγωγικής. Αθήνα: Διάδραση.

Πολυχρονοπούλου, Σ. (2008). Παιδιά και Έφηβοι με Ειδικές Ανάγκες και Ικανότητες: Σύγχρονες τάσεις εκπαίδευσης και ειδικής υποστήριξης. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

 

Τάσσος Κυρίκος

Μαθηματικός