Σύνταξη άρθρου: Δρ. Ιωάννα Μαρία Καραγκούνη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η επαφή των παιδιών με το χώμα και τη φύση γενικότερα είναι πολύ σημαντική για την υγεία του μικροβιώματός τους

Το μικροβίωμα, το πιο πλούσιο οικοσύστημα μικροοργανισμών στο σώμα μας, ιδίως στο έντερο των παιδιών, διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο για τη σωματική υγεία αλλά και για τη ψυχολογική ανάπτυξη.

Τι είναι το μικροβίωμα 

Το μικροβίωμα αποτελείται από τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς που κατοικούν στο έντερό μας π.χ. βακτήρια, φάγοι, ιοί και οι μύκητες. Το έντερο τούς προσφέρει προστασία και τροφή. Σε αντάλλαγμα, ρυθμίζουν την πέψη και παράγουν ζωτικές βιταμίνες και πολλές άλλες ουσίες. Στο έντερο των παιδιών, η ανάπτυξη του μικροβιώματος ξεκινάει ήδη κατά τη γέννηση και συνεχίζεται κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής. Αυτή η ποικιλόμορφη κοινότητα των μικροβίων παίζει κρίσιμο ρόλο στην πέψη, στο ανοσοποιητικό σύστημα και στην παραγωγή ζωτικών βιταμινών. Εδώ είναι μερικά παραδείγματα βιταμινών που επηρεάζονται από το μικροβίωμα:

  1. Βιταμίνη Κ:
  • Το μικροβίωμα στο έντερο είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση της βιταμίνης Κ.
  • Η βιταμίνη Κ παίζει κρίσιμο ρόλο στην πήξη του αίματος και τον έλεγχο του ασβεστίου στο σώμα.
  1. Βιταμίνες του συμπλέγματος Β:
  • Κάποια βακτήρια στο έντερο μπορούν να παράγουν ή να επηρεάζουν βιταμίνες του συμπλέγματος Β, όπως τη βιοτίνη (Β7), το φολικό οξύ (Β9) και το κοβαλαμίνη (Β12).
  • Αυτές οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι σημαντικές για τον ενεργειακό μεταβολισμό, τη σύνθεση του DNA και άλλες κυτταρικές διαδικασίες.
  1. Βιταμίνη D:
  • Το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει τη διαθεσιμότητα της βιταμίνης D, υποστηρίζοντας τη μετατροπή των προδραστικών μορφών της στην ενεργή της μορφή.
  • Η βιταμίνη D είναι σημαντική για την υγεία των οστών, το ανοσοποιητικό σύστημα και άλλες φυσιολογικές λειτουργίες.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ακριβής αλληλεπίδραση μεταξύ του μικροβιώματος και των βιταμινών είναι πολύπλοκη και η έρευνα σε αυτόν τον τομέα είναι σε εξέλιξη. Το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση, σύνθεση και μεταβολή των βιταμινών, έχοντας επιπτώσεις στην υγεία του οργανισμού.

Η επίδραση του μικροβιώματος στην ψυχολογία

Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει τα τελευταία χρόνια ενδιαφέρουσες συνδέσεις μεταξύ του μικροβιώματος στο έντερο και της ψυχολογικής υγείας. Υπάρχει η θεωρία ότι το μικροβίωμα έχει άμεση σύνδεση με το νευρικό σύστημα, επηρεάζοντας τη διάθεση, τη συμπεριφορά και ακόμη και νευρολογικές παθήσεις. Ειδικά στην παιδική ηλικία, ανισορροπίες στο μικροβίωμα μπορεί να σχετίζονται με διαταραχές ανάπτυξης, έλλειψη προσοχής και προβλήματα ψυχικής υγείας.

Μικροβίωμα και παιδί 

Το μικροβίωμα στο έντερο των παιδιών αποτελεί ένα συναρπαστικό πεδίο έρευνας που επηρεάζει όχι μόνο τη σωματική υγεία, αλλά και την ψυχολογική ανάπτυξη: Πώς το μικροβίωμα επηρεάζει ειδικά στην παιδική ηλικία την ανάπτυξη, την έλλειψη προσοχής και τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να εξηγηθεί αν δούμε πώς διαδραματίζονται αυτές οι διεργασίες:

  1. επίδραση στην ανάπτυξη:
  • Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το μη ισορροπημένο μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση και τη χρήση των θρεπτικών ουσιών, επηρεάζοντας τη φυσιολογική ανάπτυξη, την ανάπτυξη και τις φυσιολογικές λειτουργίες των παιδιών.
  • Οι διαταραχές στο μικροβίωμα μπορεί να συσχετίζονται με προβλήματα βάρους, ανάπτυξης και άλλες φυσιολογικές λειτουργίες.
  1. έλλειψη προσοχής:
  • Το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει τη νευρολογική λειτουργία και την παραγωγή ουσιών που σχετίζονται με την προσοχή και τη συγκέντρωση.
  • Κάποιες μελέτες έχουν υποδείξει ότι το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάζει το νευρολογικό σύστημα, με πιθανές επιπτώσεις στη συμπεριφορά και την ικανότητα προσοχής των παιδιών.
  1. προβλήματα ψυχικής υγείας:
  • Τα μη ισορροπημένα μικροβιώματα μπορεί να συσχετίζονται με προβλήματα ψυχικής υγείας στα παιδιά, όπως άγχος, κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές.
  • Η επικοινωνία μεταξύ του εντερικού νευρικού συστήματος και του κεντρικού νευρικού συστήματος μπορεί να επηρεάσει την ψυχική ευημερία.
  • Οι επιστήμονες ερευνούν τους ακριβείς μηχανισμούς με τους οποίους το μικροβίωμα επηρεάζει την υγεία των παιδιών αλλά γενικώς συμπεραίνεται ότι η ισορροπία στο εντερικό μικροβίωμα μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην υγεία και ανάπτυξη των παιδιών.

Η υγιεινή διατροφή και πώς επηρεάζει το μικροβίωμα 

Η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στο σχηματισμό του μικροβιώματος στο έντερο των παιδιών. Μια ισορροπημένη διατροφή με τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, ζυμαρικά, φρούτα και λαχανικά, καθώς και πρωτεΐνες, συμβάλλει στη διατήρηση της ποικιλομορφίας του μικροβιώματος που μπορεί να επηρεάσει θετικά την υγεία και τη ψυχολογία.

Όσον αφορά στο πώς σχετίζεται το μικροβίωμα με την ψυχική υγεία των παιδιών, υπάρχουν ενδείξεις ότι το μικροβίωμα δύναται να την επηρεάσει, ειδικά μέσω των αλληλεπιδράσεων μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου, που είναι γνωστές ως άξονας εγκεφάλου–εντέρου. Εδώ είναι μερικοί μηχανισμοί με τους οποίους το μικροβίωμα μπορεί να υποστηρίξει την ψυχική υγεία των παιδιών:

  1. παραγωγή νευροδιαβιβαστών:
  • Το μικροβίωμα μπορεί να παράγει νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και το GABA, που έχουν ρόλο στον έλεγχο της διάθεσης και της συναισθηματικής ευημερίας.
  • Ένα ισορροπημένο μικροβίωμα μπορεί να προωθήσει την παραγωγή αυτών των μεταλλαγμένων και να επηρεάσει θετικά τη ψυχική υγεία.
  1. φλεγμονές και ανοσοποιητικό σύστημα:
  • Ένα ισορροπημένο μικροβίωμα μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο των φλεγμονών στο σώμα.
  • Οι φλεγμονές που συσχετίζονται με μη ισορροπημένο μικροβίωμα έχουν συνδεθεί με προβλήματα ψυχικής υγείας και η μείωση των φλεγμονών μπορεί να επηρεάσει θετικά τη ψυχική ευημερία.
  1. αντίδραση στο άγχος και ρύθμιση των ορμονών:
  • Το μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει τις αντιδράσεις του σώματος στο άγχος, ρυθμίζοντας την παραγωγή ορμονών του άγχους όπως η κορτιζόλη.
  • Ένα ισορροπημένο εντερικό περιβάλλον μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση μιας υγιούς ρύθμισης ορμονών και να ανακουφίσει τις επιπτώσεις του άγχους στη ψυχική υγεία.
  1. ανοσολογική ανοχή και αυτοάνοσα προβλήματα:
  • Ένα υγιές μικροβίωμα μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του ανοσοποιητικού συστήματος, επιτρέποντάς του να αντιδρά σε απειλές χωρίς να προκαλεί περιττές φλεγμονές ή αυτοάνοσες αντιδράσεις.
  • Ανισορροπίες στο μικροβίωμα έχουν συσχετιστεί με αυτοάνοσα προβλήματα που μπορεί να επηρεάσουν τη ψυχική υγεία.

Το μικροβίωμα στο έντερο των παιδιών αποτελεί ένα συναρπαστικό πεδίο έρευνας που επηρεάζει όχι μόνο τη σωματική υγεία, αλλά και την ψυχολογική ανάπτυξη: Πώς το μικροβίωμα επηρεάζει ειδικά στην παιδική ηλικία την ανάπτυξη, την έλλειψη προσοχής και τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορεί να εξηγηθεί αν δούμε πώς διαδραματίζονται αυτές οι διεργασίες:

  1. επίδραση στην ανάπτυξη:
  • Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το μη ισορροπημένο μικροβίωμα μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση και τη χρήση των θρεπτικών ουσιών, επηρεάζοντας τη φυσιολογική ανάπτυξη, την ανάπτυξη και τις φυσιολογικές λειτουργίες των παιδιών.

Συμβουλές για την υγιεινή ανάπτυξη του μικροβιώματος στα παιδιά

  • Ποικιλία στη διατροφή: Ενσωματώστε μια ευρεία ποικιλία φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης στη διατροφή των παιδιών σας.
  • Προβιοτικά τρόφιμα: Γιαούρτι, κεφίρ και τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση περιέχουν προβιοτικά βακτήρια που υποστηρίζουν το μικροβίωμα.
  • Αποφυγή καταχρηστικής χρήσης αντιβιοτικών: Η προσεκτική χρήση αντιβιοτικών μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση της ισορροπίας του μικροβιώματος. Μην ξεχνάμε πως στη χώρα μας γίνεται κατάχρηση των αντιβιοτικών με συνέπειες, μεταξύ πολλών άλλων, και στο μικροβίωμα.
  • Υπαίθριες δραστηριότητες: Η επαφή με τη φύση και τα ζώα προάγει την υγιή ανάπτυξη του μικροβιώματος. Λόγου χάρη η επαφή με το έδαφος, ειδικά κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων όπως το σκάψιμο, επιτρέπει στα παιδιά να έρθουν σε επαφή με μικροοργανισμούς του εδάφους. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη διαφοροποίηση του μικροβιώματος.
  • Αποφυγή στα γλυκά: Τα γλυκά και οι πολλές γλυκαντικές ουσίες προκαλούν φλεγμονές στο έντερο.Η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης και γλυκαντικών διαταράσσει τη φυσιολογική ισορροπία των βακτηριδίων προκαλώντας αλλεργικές και φλεγμονώδεις αντιδράσεις, όπως η ευαίσθητη κοιλιά ή το σύνδρομο του ευαίσθητου εντέρου με συμπτώματα όπως κοιλιακοί πόνοι, διάρροια και καούρα.

 

Επίλογος

Το μικροβίωμα στο έντερο των παιδιών αποτελεί ένα συναρπαστικό πεδίο έρευνας που επηρεάζει όχι μόνο τη σωματική υγεία, αλλά και την ψυχολογική ανάπτυξη. Μια συνειδητή διατροφή και ένας συνετός τρόπος ζωής μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση ενός υγιούς μικροβιώματος με μακροπρόθεσμα θετικές επιπτώσεις στην υγεία και στην ανάπτυξη των παιδιών. Ίσως ακόμη δεν του έχουμε δώσει τη σημασία που πρέπει, στην καθημερινότητά μας. Καιρός να αρχίσουμε.

Είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς η έρευνα σε αυτόν τον τομέα θα προχωρήσει και ποιες νέες εξελίξεις θα αποκαλυφθούν για τη σύνδεση μεταξύ μικροβιώματος και ψυχολογίας. Αναμένουμε!

 

Πηγές

Meike A Busch, Britta Gröndahl, Rebecca L Knoll, Leah Pretsch, Aysefa Doganci, Isabell Hoffmann, Ulrike Kullmer,Viola Bähner, Fred Zepp, Claudius U Meyer, Stephan Gehring (2020) Patterns of mucosal inflammation in pediatricinflammatory bowel disease: striking overexpression of IL-17A in children with ulcerative colitis. Pediatric research 87: 5. 839-846 04.

Janina Marißen, Annette Haiß, Claudius Meyer, Thea Van Rossum, Lisa Marie Bünte, David Frommhold, Christian Gille, Sybelle Goedicke-Fritz, Wolfgang Göpel, Hannes Hudalla, Julia Pagel, Sabine Pirr, Bastian Siller, Dorothee Viemann, Maren Vens, Inke König, Egbert Herting, Michael Zemlin, Stephan Gehring, Peer Bork, Philipp Henneke, Christoph Härtel (2019) Efficacy of probiotics to prevent gut dysbiosis in preterm infants of 28+0-32+6 weeks of gestation: a randomised, placebo-controlled, double-blind, multicentre trial: the PRIMAL Clinical Study protocol. BMJ open 9: 11. 11.

Rebecca Luise Knoll, Kristoffer Forslund, Jens Roat Kultima, Claudius U Meyer, Ulrike Kullmer, Shinichi Sunagawa, Peer Bork, Stephan Gehring (2017) Gut microbiota differs between children with Inflammatory Bowel Disease and healthy siblings in taxonomic and functional composition – a metagenomic analysis. American journal of physiology.Gastrointestinal and liver physiology 312: 4. G327-G339 April.

Del Toro-Barbosa, M., Hurtado-Romero, A., Garcia-Amezquita, L. E. & García-Cayuela, T. Psychobiotics:Mechanisms of Action, Evaluation Methods and Effectiveness in Applications with Food Products. Nutrients 12, 3896 (2020).

Wang, S. et al. Rational use of prebiotics for gut microbiota alterations: Specific bacterial phylotypes and related mechanisms. Journal of Functional Foods 66, 103838 (2020).

Sarkar, A. et al. Psychobiotics and the Manipulation of Bacteria–Gut–Brain Signals. Trends in Neurosciences 39, 763–781 (2016).

Lisa M. Christian, Jeffrey D. Galley, Erinn M. Hade, Sarah Schoppe-Sullivan, Claire Kamp Dush, Michael T. Bailey.Gut microbiome composition is associated with temperament during early childhood. Brain, Behavior, and Immunity, 2015; 45: 118

Ohio State University Center for Clinical and Translational Science. Toddler temperament could be influenced by different types of gut bacteria. ScienceDaily. ScienceDaily, 27 May 2015.

Κέντρο Κλινικής Επιδημιολογίας και Έκβασης Νοσημάτων

 

Ηλ.Ταχ.: [email protected]

Ευγενία Γεωργακοπούλου

Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Πυρηνικής Ιατρικής

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Δρ. Ιωάννα Μαρία Καραγκούνη

Μοριακή βιολόγος διατροφολόγος

 

Αναστασία Γερογιάννη

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης