Συνήθεις εξάρσεις εποχικών αλλεργιών
Σύνταξη άρθρου: Μαρία Γαμβρούλη, Σύλβια Μάρκο
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
* Η κυρία Γαμβρούλη είναι Νοσηλεύτρια Π.Ε., MHM(c), MHSc, Ph.D(c), Ορθοπεδική Κλινική Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας-Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων»
Το 1905 παρατηρήθηκε από τον γνωστό Αυστριακό παιδίατρο Κλέμενς φον Πίρκε (Clemens von Pirquet) για πρώτη φορά πως υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες ο οργανισμός θα έπρεπε να αντιδρά φυσιολογικά, αλλά δεν το κάνει. Αντί το ανοσοποιητικό σύστημα κάποιων ανθρώπων να εμφανίζει μια φυσιολογική δραστηριότητα, αντιδρά προσπαθώντας να φυλάξει τον οργανισμό από κάποιον εξωτερικό παράγοντα που αντιμετωπίζει ως ξένο και τον αναγνωρίζει ως βλαβερό ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι.
Η λέξη αλλεργία είναι σύνθετη και προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων «άλλο + έργο». Αλλεργία ονομάζουμε κάθε μη ομαλή ή υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος ενός οργανισμού σε ουσίες, οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται ως βλαβερές για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τέτοιες ουσίες μπορεί να είναι η γύρη από δέντρα ή πόες, πρωτεΐνες που μπορούμε να βρούμε στο φαγητό κ.ά. . Οι ουσίες αυτές δεν είναι επικίνδυνες για τον οργανισμό, παρόλα αυτά μπορούν να προκαλέσουν κάποια αλλεργική αντίδραση στον οργανισμό που θα εισέλθουν είτε μέσω της εισπνοής, είτε μέσω της κατάποσης, είτε μέσω της απλής δερματικής επαφής. Οι παραπάνω ουσίες λοιπόν ονομάζονται «αλλεργιογόνα».
Η υπερευαισθησία του οργανισμού απέναντι στα αλλεργιογόνα είναι σε θέση να προκαλέσει παθολογικές καταστάσεις. Τέτοιες είναι η αναφυλαξία, το αλλεργικό άσθμα, η κνίδωση και η αλλεργική ρινίτιδα. Αξίζει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με μελέτες, την τελευταία δεκαετία, ένα ποσοστό της τάξης του 25-30% του πληθυσμού παγκοσμίως υποφέρει από αλλεργίες.
Τι είναι οι εποχικές αλλεργίες
Εάν φτερνίζεστε και βήχετε ή παρουσιάζετε φαγούρα στα μάτια σας ή έχετε καταρροή κατά τη διάρκεια ορισμένων περιόδων του έτους, πολύ πιθανόν να πάσχετε από εποχικές αλλεργίες. Η μούχλα, τα δέντρα, το γρασίδι και η γύρη είναι οι πιο κοινές αιτίες των εποχικών αλλεργιών.
Οι εποχικές αλλεργίες είναι η αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος στα εκατομμύρια των σπόρων γύρης που επιπλέουν στον αέρα κάθε άνοιξη. Με λανθασμένη ερμηνεία της γύρης από τον οργανισμό, όταν έρχεται σε επαφή με αυτήν, ως απειλή για την υγεία, το σώμα σας προκαλεί μια φλεγμονώδη αντίδραση, οδηγώντας σε ενοχλητικά συμπτώματα. Αυτό είναι γνωστό ως αλλεργική ρινίτιδα, ή διεθνώς ως «hay fever». Ας δούμε λοιπόν μαζί τα συμπτώματα που μαρτυρούν πως ένας οργανισμός υποφέρει από αλλεργική ρινίτιδα.
- Αλλεργική επιπεφυκίτιδα: Τα μάτια δακρύζουν και προκαλούν την ανάγκη για κνησμό.
- Ρινορραγία: Προκαλείται από το έντονο φύσημα της μύτης, προσπαθώντας να βελτιώσουν τη ρινική συμφόρηση.
- Ροχαλητό/αναπνοή από το στόμα: Είναι το αποτέλεσμα της ρινικής συμφόρησης.
- Κεφαλαλγία: Οι κεφαλαλγίες οι οποίες συνδυάζονται με αλλεργική ρινίτιδα εξαιτίας της ευαισθησίας του ατόμου σε αλλεργιογόνα (γύρη, τρίχωμα ζώων, σκόνη, ακάρεα) μπορούν να καταλήξουν και σε ημικρανίες. Το πρόβλημα εντείνεται συχνά από τη μειωμένης ποιότητας ζωής (κακή διατροφή, μολυσμένο περιβάλλον κ.ά.).
- Βήχας: Μπορεί να προκληθεί είτε από την ύπαρξη άσθματος, είτε από την οπισθορινική καταρροή.
- Οπισθορινική καταρροή: Είναι η αίσθηση που έχουν όσοι πάσχουν από αλλεργική ρινίτιδα πως κάτι τρέχει από τη μύτη πίσω προς τον φάρυγγα αντί να τρέξει από τα ρουθούνια.
Θεραπεία
Εξακολουθεί να μην υπάρχει θεραπεία για αυτά τα είδη αλλεργίας, αν και υπάρχουν φάρμακα που μπορείτε να λάβετε, ώστε να ελαχιστοποιήσετε τα συμπτώματά τους. Τονίζεται πως με τη βοήθεια των φαρμάκων αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα και όχι την υπεραισθησία του οργανισμού που είναι η αιτία. Η αιτία αντιμετωπίζεται μόνο με την ανοσοθεραπεία, μέσω της οποίας αντιμετωπίζεται το αλλεργιογόνο αυτό καθεαυτό χωρίς να γίνει η χρήση κάποιου φαρμάκου. Πάμε να δούμε μαζί ποιες είναι οι κατηγορίες φαρμάκων που βοηθούν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Οι βασικές κατηγορίες είναι οι παρακάτω:
- Αντισταμινικά: Πρόκειται για μια ομάδα φαρμάκων που ο ασθενής μπορεί να τα πάρει είτε ενδορινικά είτε από το στόμα. Είναι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται περισσότερο. Τα αντισταμινικά που χορηγούνταν παλαιότερα προκαλούσαν υπνηλία, κάτι το όποιο δεν συμβαίνει πλέον.
- Αντι-λευκοτριενικά: Είναι ένα σχετικά νέο είδος φαρμάκου που χρησιμοποιείται κυρίως για τον έλεγχο των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας αλλά και του άσθματος σαφώς.
- Ενδορινικά στεροειδή: Είναι τα γνωστά σε όλους μας «ρινικά σπρέι». Χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της φλεγμονής και πρακτικά αποτελούν το φάρμακο που χρησιμοποιείται για να αποσυμφοριστεί η ρινική κοιλότητα. Αξίζει να πούμε στο σημείο αυτό πως η χρήση ενδοκρινικών στεροειδών έχει εμφανή αποτελέσματα και στα υπόλοιπα συμπτώματα. Ο ασθενής θα πρέπει να ξεκινά την αγωγή από τα πρώτα κιόλας συμπτώματα καθώς χρειάζεται κάποιος χρόνος για να δράσουν τα στεροειδή.
- Αποσυμφορητικά: Τα αποσυμφορητικά ανακουφίζουν και αποσυμφορίζουν άμεσα τον ασθενή. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε πως δεν κάνει να γίνεται χρήση για παραπάνω από 3 ημέρες καθώς υπάρχει ο κίνδυνος εξάρτησης.
Παρακάτω παραθέτουμε έναν πλήρη οδηγό για την αντιμετώπιση των εποχικών αλλεργιών, μαζί με όλα όσα θα μπορούσατε ενδεχομένως να θέλετε να μάθετε για τον περίεργο τρόπο που το σώμα μας αποκρίνεται όταν εκτίθεται σε υψηλά επίπεδα γύρης.
1) Γιατί ταλαιπωρούμαστε από εποχικές αλλεργίες;
Την άνοιξη και το καλοκαίρι, οι περισσότερες πόες, δέντρα και γενικώς όλα τα φυτά συμμετέχουν σε μια παράδοση 240 εκατομμυρίων ετών: εκτινάσσοντας τα κύτταρα των σπερματοζωαρίων τους στον αέρα προκειμένου να πραγματοποιηθεί γονιμοποίηση μεταξύ αυτών. Κάθε σπερματοζωάριο περιβάλλεται από ένα σκληρό προστατευτικό κέλυφος, σχηματίζοντας έναν μικροσκοπικό κόκκο γύρης.
Αν και αυτοί οι σπόροι γύρης προορίζονται για προσγείωση σε άλλα φυτά, ορισμένοι καταλήγουν σε διαφορετικό μέρος που δεν είναι άλλο από το εσωτερικό της μύτης μας!
Για τους περισσότερους ανθρώπους, αυτό δεν είναι μια μεγάλη υπόθεση. Αλλά για περίπου το 8% των ενηλίκων, η γύρη από συγκεκριμένα είδη – συμπεριλαμβανομένων δέντρων όπως πεύκο και σημύδα, ζιζάνια όπως αμβροσία και διάφορα χόρτα – μπορεί να προκαλέσει μάλλον ατυχή αντίδραση από το ανοσοποιητικό σύστημα. Το σώμα ερμηνεύει λανθασμένα αυτούς τους κόκκους γύρης ως ξένους εισβολείς και ξεκινάει μια σειρά βημάτων που αποσκοπούν στο να απαντήσουν εναντίων τους:
- Τα λευκά αιμοσφαίρια (που ονομάζονται Β-κύτταρα) μέσα στα ρινικά περάσματα έρχονται σε επαφή με τους σπόρους γύρης και τα μπερδεύουν για επικίνδυνους εισβολείς.
- Αυτά τα λευκά αιμοσφαίρια παράγουν έπειτα μεγάλο αριθμό αντισωμάτων – μικρές πρωτεΐνες σχήματος Υ που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να ενεργοποιούνται σε μια συγκεκριμένη απειλή (στην περίπτωση αυτή, οι κόκκοι γύρης).
- Τα αντισώματα συνδέονται με άλλα είδη λευκών αιμοσφαιρίων (που καλούνται μαστοκύτταρα και βασεόφιλα). Έτσι, την επόμενη φορά που οι κόκκοι γύρης εισέρχονται στη μύτη σας, τα ειδικά σχεδιασμένα αντισώματα αναγνωρίζουν και ενεργοποιούνται έναντι αυτών καθώς τελικά προκαλούν τη διάσπαση των μαστοκυττάρων και των βασεόφιλων.
- Ο λόγος που αυτά τα κύτταρα πέφτουν στη «μάχη», είναι ότι γεμίζουν με ισταμίνη – μια χημική ουσία που χρησιμοποιεί το σώμα, για να αντιμετωπίσει λοιμώξεις και άλλες απειλές για την υγεία μέσω της φλεγμονώδους αντίδρασης, στην οποία τα αιμοφόρα αγγεία επεκτείνονται και οι ιστοί ζεσταίνονται και διογκώνονται για να επιταχύνουν τη διαδικασία επούλωσης. Αλλά η μεγάλη ποσότητα ισταμίνης που απελευθερώνεται, όταν τα κύτταρα διασπώνται σε απόκριση μιας λανθασμένης απειλής για την υγεία, προκαλεί ένα ερεθιστικό εύρος συμπτωμάτων στα ρινικά περάσματα και σε κοντινή απόσταση, συμπεριλαμβανομένων των φαγούρων, των δακρυσμένων ματιών, της ρινικής καταρροής και συχνά το φτάρνισμα.
2) Γιατί μερικοί άνθρωποι υποφέρουν από αυτές τις αλλεργίες, ενώ άλλοι όχι;
Η σύντομη απάντηση είναι πως πραγματικά δεν ξέρουμε.
Η γενετική είναι τουλάχιστον μία αιτία. Έχοντας ένας γονέας μια αλλεργία στη γύρη, καθίσταται πιο πιθανό και το παιδί του να έχει μία παρόμοια αλλεργία. Οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν κάποια γονίδια που φαίνεται να συνδέονται με την εμφάνιση αλλεργιών. Είναι ξεκάθαρο ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν κάποιο ρόλο στο να καθορίσουν αν θα αποκτήσει κάποιος την εμπειρία αλλεργίας στη γύρη. Παγκοσμίως, τα ποσοστά όλων των ειδών αλλεργιών αυξάνονται τα τελευταία χρόνια, ειδικά στα παιδιά. Πολλοί επιστήμονες ισχυρίζονται ότι αυτό οφείλεται σε κάτι που ονομάζεται υπόθεση υγιεινής. Η ανατροφή και η ανάπτυξη ενός παιδιού σε ένα υπερβολικά καθαρό, αποστειρωμένο περιβάλλον επηρεάζει κατά κάποιον τρόπο τη φυσική ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματος, καθιστώντας το πιο επιρρεπές σε σφάλματα, όπως το να συγχέει έναν αβλαβή σπόρο γύρης με έναν επικίνδυνο εισβολέα .
3) Μπορείτε να αναπτύξετε εποχικές αλλεργίες στην πάροδο του χρόνου και οι οποίες μπορούν να διαρκέσουν;
Οι περισσότεροι άνθρωποι με εποχικές αλλεργίες τις αναπτύσσουν λίγο χρόνο μετά την ενηλικίωσή τους και αυτές οι αλλεργίες μπορούν να αλλάξουν απρόβλεπτα. Σε μερικές περιπτώσεις, εξαφανίζονται μια άνοιξη μετά από πολλά χρόνια ταλαιπωρίας με αλλεργίες. Οι επιστήμονες όμως εξακολουθούν να μην έχουν ιδέα του πώς ή γιατί συμβαίνει αυτό. Οι ισχυρισμοί ότι μπορείτε να εξαλείψετε εποχικές αλλεργίες αλλάζοντας τη διατροφή σας είναι παντελώς αβάσιμοι.
4) Πώς μπορείτε να καταλάβετε εάν έχετε εποχικές αλλεργίες;
Ο ευκολότερος τρόπος είναι να εξετάσετε τα συμπτώματά σας.
Οι εποχικές αλλεργίες έχουν μερικά παρόμοια συμπτώματα με το κοινό κρυολόγημα, όπως, κόπωση, φτάρνισμα, ρινική καταρροή και ρινική συμφόρηση, αλλά υπάρχουν μερικές βασικές διαφορές. Εάν αντιμετωπίζετε πόνους ή πυρετό και εάν τα συμπτώματά σας διαρκούν μόνο μια εβδομάδα ή δύο, πιθανότατα έχετε κρυολογήματα. Εάν έχετε συμπτώματα μεγαλύτερης διάρκειας (διαρκούν τέσσερις έως έξι εβδομάδες) και περιλαμβάνουν κνησμώδη (με φαγούρα) μάτια, πιθανότατα έχετε μια εποχική αλλεργία.
Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε αλλεργιολόγο και να κάνετε μια δοκιμή. Για το πιο συνηθισμένο είδος, ένας γιατρός θα τσιμπήσει το δέρμα σας με εκχυλίσματα που παρασκευάζονται από πολλά διαφορετικά είδη αλλεργιογόνων, συμπεριλαμβανομένων των κοινών γύρεων. Εάν εμφανίσετε φλεγμονή στον ιστό γύρω από ένα από τα τσιμπήματα, αυτό σημαίνει ότι είστε αλλεργικοί σε αυτό.
5) Τι πρέπει να κάνετε για να καταστήσετε τις αλλεργίες λιγότερο οδυνηρές;
Εάν δεν είστε σίγουροι για το εάν έχετε πραγματικά αλλεργίες, ίσως είναι καλή ιδέα να επισκεφθείτε έναν γιατρό πριν πάρετε οποιαδήποτε νέα φάρμακα.
Εάν γνωρίζετε ότι υποφέρετε από εποχικές αλλεργίες, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε είναι να δοκιμάσετε ένα αντι-ισταμινικό φάρμακο. Με τον περιορισμό της δραστηριότητας της ισταμίνης στο σώμα σας, μπορεί να μειωθεί ο κνησμός, τα δακρυσμένα μάτια και η καταρροή, αν και πιθανότατα δεν θα σας κάνει να νιώσετε απολύτως τέλεια.
Εάν εξακολουθείτε να υποφέρετε, παρά τη βοήθεια αντιισταμινικών, προσπαθήστε να περιορίσετε την έκθεσή σας στη γύρη. Η εποχή γύρης ποικίλλει ανάλογα με την τοποθεσία καθώς και διαφορετικά φυτά απελευθερώνουν τη γύρη τους σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, τα δέντρα κυρίως την άνοιξη και τα χόρτα το καλοκαίρι.
Εάν τα συμπτώματά σας είναι πραγματικά σοβαρά – και εάν έχετε επίσης άσθμα, το οποίο μπορεί να επιδεινωθεί με εποχικές αλλεργίες – ίσως χρειαστεί να επισκεφτείτε έναν αλλεργιολόγο.
6) Πώς σχετίζεται αυτό με τις τροφικές αλλεργίες και άλλα είδη αλλεργιών;
Ο μηχανισμός είναι ο ίδιος, αλλά τα συμπτώματα μπορεί να είναι αρκετά διαφορετικά: κάποιος αλλεργικός στα φυστίκια, για παράδειγμα, μπορεί να παρουσιάσει αναφυλακτικό σοκ, που συνεπάγεται ταχεία διόγκωση στο λαιμό και μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε απόφραξη του αεραγωγού. Σε μερικούς ανθρώπους, η εμφάνιση εποχικών αλλεργιών μπορεί να επιδεινώσει τις τροφικές αλλεργίες.
7) Υπάρχει κάτι άλλο που πρέπει να γνωρίζετε για τις εποχικές αλλεργίες;
Ναι. Οι επιστήμονες πρόσφατα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής, η περίοδος της έξαρσης εμφάνισης της γύρης είναι πιθανό να γίνει μεγαλύτερη και να παρουσιάσει ακόμα μεγαλύτερες ποσότητες γύρης από ό,τι σήμερα. Αυτή τη στιγμή αρχίζει γενικά στα μέσα Απριλίου και κορυφώνεται στις αρχές Μαΐου. Μέχρι το 2020-22 θα ξεκινά στα μέσα Μαρτίου, θα κορυφώνεται τον Απρίλιο και θα συνεχίζει και αργότερα το καλοκαίρι, με υψηλότερες ποσότητες γύρης στον αέρα ανά πάσα στιγμή.
Χαρούμενο φτέρνισμα!
Πηγές
Αλλεργιολογικό Τμήμα, Λαϊκό Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών
Ηλ.Ταχ.: [email protected]
Δρ Μαρία Ιωάννα Καραγκούνη
Μοριακή βιολόγος διατροφολόγος
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Ευγενία Γεωργακοπούλου
Νοσηλεύτρια, Προϊσταμένη Πυρηνικής Ιατρικής
Αναστασία Γερογιάννη
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης
