Σκοποί και στόχοι του νηπιαγωγείου

Πώς μπορεί όμως το νηπιαγωγείο να συμβάλλει στην πλήρη ανάπτυξη του παιδιού; Το νηπιαγωγείο, αν και είναι η αρχή της πρώτης βαθμίδας εκπαίδευσης, ξεφεύγει σήμερα από τον πατροπαράδοτο τρόπο διδασκαλίας και ακολουθεί απόλυτα επιστημονικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης. Το παιδί δρα, μαθαίνει και συμμετέχει μέσω του παιχνιδιού και των οργανωμένων δραστηριοτήτων, όπως θα δούμε παρακάτω. Φυσικά πρόκειται για εξατομικευμένη διδασκαλία. Το πρόγραμμα διδασκαλίας σχεδιάζεται για όλα τα παιδιά αλλά και για το καθένα ξεχωριστά. Το κάθε παιδί είναι ξεχωριστό, μοναδικό με διαφορετικό γνωστικό υπόβαθρο και ερεθίσματα και βρίσκεται στο επίκεντρο της διδασκαλίας. Επομένως, το πρόγραμμα διδασκαλίας είναι μοναδικό κάθε φορά, και λαμβάνεται υπόψη η ατομικότητα, τα ενδιαφέροντα και οι ανάγκες του παιδιού, οι κοινωνικές αξίες  και η πολιτισμική του ταυτότητα. Τα παιδιά αποκτούν πρόσβαση στη γνώση ενεργητικά, βιωματικά και συνεργατικά. Βασική επιδίωξη η ισότιμη και πολύπλευρη ανάπτυξη των παιδιών, με απαραίτητα εφόδια, τη γνώση, τις δεξιότητες, αξίες και στάσεις, ώστε να μπορέσουν να ζήσουν δημιουργικά και ευτυχισμένα στον κόσμο.

Το πρόγραμμα διδασκαλίας που ακολουθεί το Νηπιαγωγείο διαμορφώνεται από το Δ.Ε.Π.Π.Σ (Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών) και καθορίζεται από το Υπουργείο. Το Δ.Ε.Π.Π.Σ. περιλαμβάνει στόχους που πρέπει να επιτευχθούν κατά τη φοίτηση του παιδιού στο νηπιαγωγείο, δηλαδή καθορίζει τι πρέπει να μάθουν τα παιδιά και σε τι πλαίσιο θα επιτευχθεί η μαθησιακή διδασκαλία.

Το Δ.Ε.Π.Π.Σ. αναφέρει πέντε τομείς ανάπτυξης του παιδιού, που το παιδί θα πρέπει να έχει κατακτήσει κατά τη φοίτησή του στο νηπιαγωγείο. Οι τομείς αυτοί είναι: Παιδί και Γλώσσα, Παιδί και Μαθηματικά, Παιδί και Περιβάλλον, Παιδί Δημιουργία και Έκφραση, Παιδί και Πληροφορική. Κάθε τομέας ανάπτυξης περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους και ικανότητες, που συμβάλλουν στην ομαλή ανάπτυξη του παιδιού.

• ο τομέας Παιδί και Γλώσσα, είναι ένας σημαντικός τομέας ανάπτυξης για το παιδί, καθώς η γλώσσα–ομιλία–γραφή, αποτελεί μέσο επικοινωνίας. Με κατάλληλες διαμορφωμένες δραστηριότητες, (δραστηριότητες διαθεματικές, σύμφωνες με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και με επίκεντρο το παιχνίδι), το παιδί αναπτύσσει τον προφορικό λόγο, καθώς διηγείται εμπειρίες, αφηγείται μια ιστορία, περιγράφει εικόνες, εξηγεί ερμηνεύει και εμπλουτίζει το λεξιλόγιό του. Ο μικρός μαθητής έρχεται αβίαστα σε επαφή με βιβλία, με περιοδικά, με εφημερίδες, με καρτέλες και πίνακες και συνειδητοποιεί ότι τα «σύμβολα» είναι γράμματα που τα διαβάζουμε και μας δίνουν πληροφορίες. Αναγνωρίζει γράμματα ή οικείες λέξεις, απομνημονεύει μικρά κείμενα, κατανοεί κανόνες του παιχνιδιού, αποκτά ερεθίσματα και προσπαθεί μέσω της γραφής να επικοινωνήσει, να αντιγράψει λέξεις με κάποιο νόημα. Τα παιδιά μαθαίνουν να κρατούν το μολύβι και να γράψουν το όνομά τους, όπως μπορούν. Ο οπτικό – κινητικός συντονισμός και η ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας είναι βασικοί στόχοι του Δ.Ε.Π.Π.Σ, που κατακτούνται με την εξάσκηση του κρατήματος του μολυβιού.

• ο τομέας ανάπτυξης Παιδί και Μαθηματικά. Το παιδί κατά τη φοίτησή του στο νηπιαγωγείο οφείλει να έχει αναπτύξει δεξιότητες επίλυσης διαφόρων καταστάσεων, να εντοπίζει το πρόβλημα και στηριζόμενο σε εμπειρίες του να κάνει υποθέσεις και να καταλήγει σε λογικά συμπεράσματα. Επίσης, μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες, τα παιδιά κατακτούν διαδικασίες, όπως αυτή της παρατήρησης, της περιγραφής, της αντιστοίχισης, της ταξινόμησης, της σειροθέτησης και της συμβολικής αναπαράστασης. Έρχονται σε επαφή με τους αριθμούς, οργανώνουν και επεκτείνουν τις γνώσεις σχετικά με τους αριθμούς, μετρούν, αναπαριστούν συγκεκριμένα μοτίβα και αναγνωρίζουν και ονομάζουν τα σχήματα. Για παράδειγμα, τα παιδιά μέσω του παιχνιδιού ή κάποιου παραμυθιού εκτελούν αβίαστα μικρές μαθηματικές πράξεις.

•  ο τρίτος τομέας ανάπτυξης αφορά στο Παιδί και Περιβάλλον. Πρόκειται για έναν τομέα με αρκετούς μαθησιακούς στόχους, που διακρίνεται στο Ανθρωπογενές περιβάλλον και στο Φυσικό περιβάλλον. Το Ανθρωπογενές περιβάλλον αφορά σε θέματα, που επεξεργάζονται τα παιδιά καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και έχουν στο επίκεντρο τον άνθρωπο και το εγγύς ανθρωπογενές περιβάλλον (π.χ. σώμα, οικογένεια, γειτονιά). Μέσα από τα θέματα αυτά τα παιδιά καλούνται να προσεγγίσουν χρονικές έννοιες και να αντιληφθούν τη χρονική ακολουθία των γεγονότων (τι έγινε πρώτα, μετά, στο τέλος). Τα παιδιά, λοιπόν, ενθαρρύνονται να συμμετέχουν σε οργανωμένες δραστηριότητες, αναπτύσσουν την αυτοεκτίμησή τους και ικανότητες συνεργασίας με τα άλλα παιδιά, καθώς επίσης και συναισθήματα αγάπης και σεβασμού. Αλληλεπιδρούν σε μικρές ομάδες, αντιλαμβάνονται τα όριά τους, αποδέχονται κανόνες, περιμένουν τα σειρά τους να μιλήσουν. Οι διαδικασίες αυτές τα οδηγούν στο να συνειδητοποιούν τη μοναδικότητά τους, να αντιλαμβάνονται τις ομοιότητες και τις διαφορές με τους άλλους και να τις σέβονται.

  Το Φυσικό περιβάλλον, αφορά σε θέματα που επεξεργάζονται τα παιδιά καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς και τα θέματα αυτά αφορούν στη φύση (π.χ. ζώα, φυτά, νερό, καιρός). Μέσα από αυτές τις θεματικές ενότητες, τα παιδιά διευρύνουν τις γνώσεις τους για τους φυτικούς οργανισμούς, με βιωματικό τρόπο ανακαλύπτουν το άμεσο περιβάλλον τους και διευρύνουν τις γνώσεις τους για τους ζωικούς οργανισμούς, περιγράφουν μεταβολές του καιρού και μετεωρολογικά φαινόμενα, αναγνωρίζουν πηγές ενέργειας και εκτελούν πειράματα, κατανοούν την έννοια του χώρου και προσανατολίζονται μέσα σε αυτόν, σχεδιάζοντας κινήσεις και διαδρομές.

•  όσον αφορά στον τομέα ανάπτυξης Παιδί Δημιουργία και Έκφραση, οι στόχοι είναι πολλαπλοί και ιδιαίτερα σημαντικοί καθώς το παιδί βρίσκεται σε μια τρυφερή και δημιουργική ηλικία και εκφράζεται μέσω των εικαστικών, της δραματικής τέχνης, της φυσικής αγωγής και της μουσικής. Μέσω των εικαστικών, τα παιδιά ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν διαφορετικά υλικά για να ζωγραφίσουν, πειραματίζονται με τα χρώματα, σχεδιάζουν γραμμές, κόβουν και κάνουν καρτεπικολλήσεις (κολάζ), πλάθουν και μορφοποιούν, κάνουν κατασκευές αναπτύσσοντας έτσι και τη λεπτή κινητικότητά τους. Ακόμη παρατηρούν και έρχονται σε επαφή με έργα ζωγραφικής μεγάλων ζωγράφων και διακρίνουν χαρακτηριστικά έργα τέχνης. Μέσω της δραματικής τέχνης, τα παιδιά εκφράζονται ελεύθερα ή με αυτοσχεδιασμό και μίμηση, αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία τους, καλλιεργούν και αναπτύσσουν τον λόγο τους, συνεργάζονται και αποκτούν θεατρική παιδεία. Μέσω της φυσικής αγωγής, τα παιδιά συμμετέχουν σε ψυχοκινητικές δραστηριότητες, αναπτύσσουν την κινητικότητά τους, τη σωματική δραστηριότητα, συνεργάζονται και υπακούν σε κανόνες και αποκτούν ομαδικό πνεύμα συνεργασίας και υποστήριξης. Μέσω της μουσικής, τα παιδιά αναπτύσσουν δεξιότητες και ικανότητες, που χρειάζονται για να τραγουδήσουν ή να παίξουν κάποιο μουσικό όργανο. Επίσης, συμμετέχουν σε αυτοσχεδιασμούς και εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα.

•  ο τελευταίος τομέας ανάπτυξης είναι το Παιδί και Πληροφορική, κατά τον οποίο τα παιδιά, καλούνται να εξερευνήσουν και να ανακαλύψουν τις δυνατότητες ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, καθώς και να τον αξιοποιήσουν. Να αναγνωρίζουν τις βασικές μονάδες του υπολογιστή και να μάθουν να τον χειρίζονται. Βασική επιδίωξη είναι τα παιδιά να αντιληφθούν ότι ο υπολογιστής είναι ένα εργαλείο, που συμβάλει στην ανάπτυξη της γνώσης και οφείλουμε να το χρησιμοποιούμε ορθά. Στις μέρες μας, η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή έχει σημειώσει ραγδαία εξέλιξη στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο μαθητής, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του, μπορεί να χρησιμοποιήσει τον υπολογιστή ως μέσο διδασκαλίας καθώς προσφέρει πολλαπλά και σύνθετα ερεθίσματα, κυρίως οπτικά και ακουστικά. Τα παιδιά αποκτούν επιπλέον δεξιότητες, όπως δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης ή κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες, εφόσον πολλές φορές απαιτείται συνεργασία με τους συμμαθητές τους. Τέλος, είναι ένα εργαλείο, που προσελκύει τους μαθητές, διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον τους, ενώ παράλληλα αυξάνει τη συμμετοχή τους, επομένως και την επίδοσή τους στη διαδικασία της μάθησης.

Οι ξένες γλώσσες στο νηπιαγωγείο

Το τελευταίο διάστημα, γίνεται λόγος και για την εισαγωγή των ξένων γλωσσών στο νηπιαγωγείο. Οι εκπαιδευτικοί αλλά και η κοινή γνώμη διχάζεται στο ερώτημα, κατά πόσο σωστό και θεμιτό είναι να γίνει η εισαγωγή των ξένων λέξεων σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, εφόσον ακόμα, σε αυτήν την ηλικία, τα παιδιά δεν έχουν κατακτήσει πλήρως τη μητρική τους γλώσσα. Όποια και αν είναι, στο τέλος, η υπουργική απόφαση, οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να ξεχάσουν την ηλικία των παιδιών, στην οποία και απευθύνονται. Στο νηπιαγωγείο μέσω του παιχνιδιού προάγεται η δημιουργικότητα, η φαντασία αλλά και δίνεται το έναυσμα για την μετέπειτα πορεία του παιδιού, τόσο στο σχολείο, όσο και στην κοινωνία.

Επίλογος