Προσωπικές αντωνυμίες, σχέδιο μαθήματος στην τάξη και οι ασκήσεις για το σπίτι 

Σύνταξη άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Στη Γ’ τάξη του δημοτικού οι αντωνυμίες που διδάσκονται είναι οι προσωπικές και οι κτητικές. Στο παρόν άρθρο θα παρουσιάσουμε ένα σχέδιο μαθήματος για τις προσωπικές αντωνυμίες επικεντρωμένο στους αδύνατους τύπους τους. Ας το δούμε.

Σχέδιο μαθήματος

• Οι αντωνυμίες γράφονται πρώτα στον πίνακα. Αριστερά οι δυνατοί τύποι και δεξιά οι αδύνατοι.
• Κυκλώνουμε τους αδύνατους τύπους έναν-έναν εξηγώντας παράλληλα ότι ναι μεν μοιάζουν στη μορφή με τα οριστικά άρθρα «το, του, της, του, τον, τους, τις, τα, κ.ο.κ.» ή τις προθέσεις «με» και «σε» αλλά όχι στη χρήση. Εξηγούμε τη χρήση (μπαίνουν στη θέση κάποιου ουσιαστικού ή ονόματος για συντομία ή για αμεσότητα στον λόγο). Εξηγούμε και διαχωρίζουμε τον δυνατό τύπο από τον αδύνατο τύπο της προφορικής αντωνυμίας. Κάνουμε ειδική μνεία στην ονομαστική/αιτιατική ενικού και πληθυντικού του αδύνατου τύπου: τος, τη, τες. Παρόλο που τα παιδιά τις χρησιμοποιούν κατά κόρον, θα ξαφνιαστούν και θα τους κάνουν εντύπωση. Για να τις κατανοήσουν θα χρειαστεί να κάνουμε παραδείγματα: κοίτα τη, να τος, τύλιξέ τες κ.λπ. .

Προσοχή! Δεν κάνουμε καμμία μνεία στην κτητική αντωνυμία μου, σου, του, μας κ.λπ.! Ούτε τη βάζουμε στις φράσεις, που χρησιμοποιούμε ως παραδείγματα στην παράδοση του μαθήματος. Φυσικά, ούτε σε αυτές των ασκήσεων για το σπίτι.

• Ξεκινάμε μικρά προφορικά παραδείγματα.
• Οι μαθητές έχουν πια μία πρώτη εξοικείωση με το φαινόμενο. Σε κάποιον πίνακα ή σε κάποιον τοίχο της τάξης γράφουμε ή αναρτούμε τον κανόνα:

    Άρθρο + ουσιαστικό

Αντωνυμία + ρήμα

• Ξεκινάμε γραπτά παραδείγματα στον πίνακα, που όμως δεν αφορούν στο να συμπληρώσουν οι μαθητές τις φράσεις αλλά τύπου «Σωστό» – «Λάθος». Κάθε φορά που απαντούν σωστά δίνουμε εμείς την αιτιολόγηση: Ναι, γιατί είναι άρθρο + ουσιαστικό ή Μπράβο, διότι είναι αντωνυμία + ρήμα. 
• Ξεκινάμε παραδείγματα στον πίνακα, όπου υπάρχουν ανακατεμένες μικρές φράσεις τύπου «άρθρο + ουσιαστικό» (π.χ. τους ανθρώπους) και «αδύνατος τύπος προσωπικής αντωνυμία + ρήμα» (π.χ. τους κοιτάζω). Ζητάμε από τους μαθητές να ξεχωρίσουν τι είναι τι. Κάθε φορά που ένας μαθητής το κάνει, ζητάμε αιτιολόγηση, ακόμη κι αν αυτό που έχει πει είναι λάθος. Η αιτιολόγηση πρέπει να είναι αυστηρά: γιατί είναι άρθρο + ουσιαστικό ή πρέπει να είναι: επειδή είναι προσωπική αντωνυμία + ρήμα.
• Ξεκινάμε παραδείγματα όπου οι μαθητές πρέπει να συμπληρώσουν φράσεις. Η εκφώνηση στην τάξη είναι λ.χ.: Έστω ότι το «τις» είναι προσωπική αντωνυμία, τι πρέπει να ακολουθήσει; ουσιαστικό ή ρήμα; 

Όποιος μαθητής το βρει σωστά, προτείνει ένα ρήμα, όπως λ.χ. «τις είδα».

• Κάνουμε σαφές πως ο κανόνας του τελικού «-ν» ισχύει και για τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας. Π.χ. «τη μαζεύει», «την κοιτάζει», «τον θυμώνει» κ.ο.κ. .
• Ως άσκηση εμπέδωσης στο σπίτι ή ως άσκηση γραμματικής στην ορθογραφία, μπορούμε να βάλουμε μία μικρή ή μεγαλύτερη παράγραφο και να ζητήσουμε από τους μαθητές να βρουν και να υπογραμμίσουν, εντός της παραγράφου, τα άρθρα και να βρουν και να κυκλώσουν τις αντωνυμίες. Αφού το κάνουν θα πρέπει να μεταφέρουν αυτά που βρήκαν σε στήλες:

• Ως άσκηση εμπέδωσης για το σπίτι ή ως άσκηση γραμματικής στην ορθογραφία, μπορούμε να βάλουμε προτάσεις, στις οποίες οι μαθητές καλούνται να σκεφτούν και να συμπληρώσουν τα άρθρα ή τις αντωνυμίες που λείπουν:

_____ ώρα που τρώγαμε, η μαμά ____ σήκωσε από ____ καρέκλα και ____ έβαλε στον καναπέ. Έτσι, η μπέμπα μπόρεσε να ηρεμήσει.

Η Λένα είδε _____ μαργαρίτες και _____ έβαλε στο βάζο.

Ο Σπύρος είδε _____ Θανάση και _____ χαιρέτησε.

Η διδασκαλία της προσωπικής αντωνυμίας στην τάξη έχει αρκετή δουλειά και μία διδακτική ώρα, φυσικά, δε φτάνει αν συνυπολογίσει κανείς και τις ασκήσεις εμπέδωσης. Σαν όμως οι μαθητές κατακτήσουν το φαινόμενο, τους φαίνεται εύκολο και βατό.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

 

Τάσσος Κυρίκος

Μαθηματικός

Χριστίνα-Μαρίνα Κακλαμάνη

Νηπιαγωγός