Οι ελληνικές ακτές, ένας δείκτης υγείας της χώρας μας

Σύνταξη άρθρου: Βαλεντίνα Πλάκα

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η ακτές στην Ελλάδα έχουν μεγάλη περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική αξία για τις ζωές μας. Μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων ζει κοντά στη θάλασσα με αποτέλεσμα να συνδυάζει την καθημερινότητά του με το παράκτιο και θαλάσσιο οικοσύστημα. Η εργασία, η χαλάρωση, η ψυχαγωγία και η συντροφικότητα είναι μερικά από τα άμεσα αποτελέσματα αυτής της συμβίωσης.

Σε έναν πιο γενικό προσδιορισμό, ως ακτή θεωρείται η ζώνη επαφής της ξηράς με τη θάλασσα. Είναι εν ολίγοις ένα προϊόν διαρκούς ανταγωνιστικής δράσης της ξηράς και της θάλασσας που διαμορφώνεται και αποκτά συγκεκριμένα χαρακτηριστικά καθώς αλληλεπιδρούν στην πορεία του χρόνου. Η παράκτια ζώνη αποτελεί την έκφραση της δυναμικής ισορροπίας μεταξύ προσφοράς ιζημάτων από τη στεριά (λιθόσφαιρα) και διευθέτησής τους (απομάκρυνσης ή συσσώρευσης) από τη θάλασσα (υδρόσφαιρα), με τη δράση των κυμάτων και των ρευμάτων, παραγόντων που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ατμόσφαιρα.

Μια ακτή έχει πολύ μεγάλο μήκος και μικρό πλάτος, με αποτέλεσμα να γίνεται ευπρόσβλητη σε εξωτερικές διαταραχές, δηλαδή μπορεί εύκολα να προσβληθεί από κάποια πίεση. Τα οικολογικά χαρακτηριστικά της προέρχονται από την επικάλυψη των οικοσυστημάτων που χωρίζει. Έχει για παράδειγμα ενδιάμεση θερμοκρασία, υγρασία ή αλατότητα, ενώ περιλαμβάνει βιολογικά είδη τόσο του θαλάσσιου όσο και του χερσαίου περιβάλλοντος. Επίσης, στο περιβάλλον της ακτής υπάρχει μεγαλύτερη ποικιλία ειδών και πυκνότητα πληθυσμών από ό,τι των γειτονικών περιοχών. Κι αυτό οφείλεται στη συγκέντρωση θρεπτικών αλάτων στη θάλασσα και στην υγρασία της ξηράς. Συνεπώς, οι ακτές σφύζουν από ζωή, δεδομένου ότι οι τροφικές συνθήκες είναι πολύ ικανοποιητικές για τους οργανισμούς.

Η μοναδικότητα των διαθέσιμων ειδών στις παράκτιες ζώνες και της χλωρίδας και της πανίδας, έρχεται αντιμέτωπη με τη συνεχή υποβάθμιση των παράκτιων ζωνών. Παρατηρείται απότομη αύξηση του πληθυσμού στις παράκτιες περιοχές και έντονη οικονομική δραστηριότητα μέσω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Ένα επιπλέον πρόβλημα, αυτό των κλιματικών αλλαγών, έρχεται να εντείνει τη μέχρι τώρα διαταραχή των ακτών.

Γενικότερα, οι μεσογειακές ακτές, συγκρινόμενες με τις ακτές του Ατλαντικού ή του Ειρηνικού, που επίσης δέχονται σημαντικές ανθρωπογενείς περιβαλλοντικές πιέσεις είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες στις αλλαγές που προκαλεί η ανθρώπινη δραστηριότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το σηµερινό μεσογειακό φυσικό περιβάλλον να έχει γίνει πια σχεδόν στο σύνολό του ανθρωπογενές. Είναι σημαντικό επίσης να γνωρίζουμε πως στα όρια της ξηράς και της θάλασσας εµφανίζεται ένα πλήθος διαφορετικών οικοσυστηµάτων που παρουσιάζουν ιδιαίτερο οικολογικό και συχνά οικονοµικό ενδιαφέρον. Τα μεσογειακά παράκτια οικοσυστήµατα αντιπροσωπεύονται κυρίως από τους υγροτόπους, τις αµµοθίνες, τις αµµώδεις ή βραχώδεις ακτές, τους θαλάσσιους κρηµνούς, τα παραλιακά δάση και θαµνώνες και τις βιοκοινωνίες νησιωτικού χαρακτήρα. Φιλοξενούν ποικίλες και σηµαντικές βιοκοινωνίες λόγω των ειδικών µικροκλιµατικών, τοπογραφικών και εδαφικών συνθηκών.

Το µεγαλύτερο µέρος της ελληνικής ακτογραµµής διατηρεί ακόµη καλή περιβαλλοντική ποιότητα, δεδοµένου ότι κατά το παρελθόν οι οχλήσεις ήταν συνήθως µικρές και βραχυχρόνιες. Ωστόσο οι έντονες αναπτυξιακές τάσεις των τελευταίων δεκαετιων δηµιούργησαν αυξηµένες πιέσεις στο παράκτιο περιβάλλον και έχουν δροµολογήσει σε πολλές περιπτώσεις µια γρήγορη διαδικασία υποβάθµισης. Η αλόγιστη χρήση γης είναι και στη χώρα μας ένας από τους βασικούς παράγοντες υποβάθμισης των ακτών μας. Οικιστική ανάπτυξη, τουριστικές δραστηριότητες, επέκταση γεωργικών καλλιεργειών, βιομηχανία, υχθιοκαλλιέργειες και δραστηριότητες αναψυχής ασκούν πιέσεις στο φυσικό παράκτιο οικοσύστημα.

Τέλος οι διαδοχικές πυρκαγιές, συνοδευόμενες συχνά από βόσκηση των καμμένων εκτάσεων, πλάι στις ακτές, αποτελούν ένα από τους κυριότερους μηχανισμούς πίεσης.

Η «Γαλάζια Σημαία» στις Ελληνικές Ακτές

Στην Ελλάδα πολλές ακτές είναι ελεύθερης πρόσβασης. Όμως υπάρχουν και οι οργανωμένες. Στις δεύτερες μπορείς να απολαύσεις από τις πιο απλές έως τις πιο υψηλών προδιαγραφών υπηρεσίες. Δεν είναι λίγες αυτές που έχουν βραβευτεί με τη «Γαλάζια Σημαία» και ακολουθούν κάθε περιβαλλοντική προστασία.

Η «Γαλάζια Σημαία» είναι ένα παγκόσμιο (πάνω από 50 χώρες σε όλο τον πλανήτη) σύμβολο ποιότητας, το οποίο απονέμεται με αυστηρά κριτήρια σε οργανωμένες ακτές και μαρίνες, τις οποίες διαχειρίζονται παράκτιοι δήμοι, ξενοδόχοι και άλλοι φορείς, που πληρούν τα σχετικά κριτήρια. Εθνικός χειριστής του προγράμματος «Γαλάζια Σημαία» είναι η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (Ε.Ε.Π.Φ.), από το 1992.

Η Ελλάδα μας, για το 2022, κατέχει τη 2η θέση παγκοσμίως ανάμεσα σε 53 χώρες, καθώς έχουν βραβευτεί με «Γαλάζια Σημαία» 581 ακτές, 15 μαρίνες και 9 τουριστικά σκάφη. Την πρώτη θέση κέρδισε η Ισπανία.

 

Πηγές

1. Παναγιωτίδης, Α. και Χατζημπίρος, Κ. 2004. Παράκτια Οικοσυστήματα & Ανθρωπογενείς Πιέσεις στις Ακτές: Παραδείγματα από την Ελλάδα. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνίο, Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: «Επιστήμη και Τεχνολογία υδατικών πόρων»-Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών.
2. Papathanassiou, E. & Panayotidis, P. 1992. The biological approach to the assessment of water quality in marine coastal zones. in «River water quality: ecological assessment and control». P.J. Newman, M.A. Piavaux and R. A. Sweeting (Eds). EEC (EUR 14606): 433-441
3. Χατζημπίρος, Κ., 1990. Παράκτια οικοσυστήµατα και παράγοντες υποβάθµισης στον Ελληνικό χώρο. Πρακτικά ηµερίδας: ∆ιαχείριση Παράκτιων Ζωνών στην Ελλάδα. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα
4. Γαλάζια Σημαία
5. Χαραλαμπίδου, Τζ. 2015. Κολυμβητικός παράδεισος η Ελλάδα.
6. Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (Ε.Ε.Π.Φ.)

 

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Οδυσσέας Αρχοντίκης

Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία