Σύνταξη άρθρου: Ευτυχία Γιαννακοπούλου

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

 

Τι είναι οι γονικές άδειες

Μεταξύ των θεμελιωδών προβλέψεων του εργατικού δικαίου σημαντική κατάκτηση αποτελεί και η περιοδική χορήγηση ενός ορισμένου και συνεχόμενου ελεύθερου χρόνου στον μισθωτό. Ο σκοπός ποικίλλει ανάλογα με το είδος της άδειας (ανάπαυσης, μητρότητας, μητρότητας-τοκετού, πατρότητας κ.ο.κ). Κατά τον χρόνο αυτό η υποχρέωση του μισθωτού έναντι του εργοδότη προς παροχή της συμφωνημένης εργασίας αναστέλλεται χωρίς ο μισθωτός να χάνει το δικαίωμά του στην αμοιβή.

Τι προβλέπει ο νόμος

Με τον ν.2081/1952 κατοχυρώθηκε στην Ελλάδα η κατ’έτος άδεια μετ’αποδοχών. Εκτός λοιπόν από την προβλεπόμενη άδεια ανάπαυσης του εργαζομένου, όπως όλοι γνωρίζουμε και η οποία ανέρχεται σε 20 εργάσιμες ημέρες, όταν πρόκειται για πενθήμερη απασχόληση και 24 εργάσιμες ημέρες, όταν πρόκειται για εξαήμερη απασχόληση, η οποία κατοχυρώνεται από το άρθρο 48 του Υπαλληλικού Κώδικα. Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε με τα υπόλοιπα είδη αδειών στον δημόσιο και αλλά και στον ιδιωτικό τομέα.

Τι ισχύει στον δημόσιο τομέα

Ειδικές άδειες

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Υπαλληλικού Κώδικα (ν.3528/2007 ΦΕΚ 26Α) στο άρθρο 50 προβλέπεται η ειδική άδεια σύμφωνα με την οποία ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα απουσίας με αποδοχές 5 εργάσιμων ημερών σε περίπτωση γάμου και 3 εργάσιμων ημερών σε περίπτωση θανάτου συζύγου ή και συγγενούς έως και β’ βαθμού. Επίσης δικαιούται άδεια με αποδοχές διάρκειας 1-3 ημερών για την άσκηση εκλογικού δικαιώματος ή για συμμετοχή σε δίκη.

Υπάλληλοι που πάσχουν ή έχουν σύζυγο ή τέκνο που πάσχει από νόσημα ή βαριά νοητική στέρηση ή σύνδρομο Down  δικαιούνται ειδική άδεια με αποδοχές έως 22 εργάσιμες ημέρες τον χρόνο. Επίσης, υπάλληλοι με ποσοστό αναπηρίας 50% και άνω δικαιούνται από την υπηρεσία τους κάθε ημερολογιακό έτος άδεια με αποδοχές διάρκειας 6 εργάσιμων ημερών επιπλέον της κανονικής προβλεπόμενης άδειας. Τέλος τη λήψη μετά πλήρων αποδοχών μιας ημέρας ανά δίμηνο δικαιούνται να λαμβάνουν υπάλληλοι οι οποίοι χειρίζονται ηλεκτρονικό υπολογιστή και απασχολούνται μπροστά σε οθόνη για διάστημα μεγαλύτερο των 5 ωρών του ημερήσιου ωραρίου εργασίας.

Άδεια μητρότητας

Μία από τις βασικές προβλέψεις της μητρότητας είναι αυτή του δικαιώματος της εργαζόμενης γυναίκας να λαμβάνει άδεια μητρότητας, τοκετού και λοχείας με αποδοχές ή με ανάλογες παροχές κοινωνικής ασφάλισης, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 52 του Υπαλληλικού Κώδικα. Ο προβλεπόμενος χρόνος άδειας μητρότητας ανέρχεται συνολικά σε 5 μήνες. Οι 2 μήνες πριν τον τοκετό, που ονομάζεται άδεια τοκετού, και οι 3 μετά τον τοκετό, που ονομάζεται άδεια λοχείας. Εάν ωστόσο, ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε προγενέστερο χρόνο της ημερομηνίας που έχει πιθανολογηθεί πράγμα που σημαίνει ότι η άδεια τοκετού ήταν μικρότερη των 7 εβδομάδων, οι υπόλοιπες ημέρες θα προστεθούν και θα χορηγηθούν υποχρεωτικά με την άδεια λοχείας, έτσι ώστε ο συνολικός χρόνος της άδεια μητρότητας να μην υπολείπεται των 16 εβδομάδων. Εάν αντίθετα ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε χρόνο μεταγενέστερο της ημερομηνίας που έχει πιθανολογηθεί, η άδεια τοκετού παρατείνεται μέχρι την πραγματική ημερομηνία του τοκετού και μετά από αυτόν πρέπει να χορηγείται ο πλήρης χρόνος των 12 εβδομάδων της άδειας λοχείας. Επίσης υφίσταται το δικαίωμα άδειας άνευ αποδοχών συνολικής διάρκειας 2 ετών για την ανατροφή ενός παιδιού μέχρι 6 ετών. Σε περίπτωση τέκνου πέραν του τρίτου η άδεια μετά τον τοκετό προσαυξάνεται κάθε φορά κατά 2 μήνες. Επίσης ο χρόνος εργασίας του γονέα υπαλλήλου μειώνεται κατά 2 ώρες ημερησίως εφόσον έχει τέκνα έως 2 ετών και κατά 1 ώρα εφόσον έχει τέκνα ηλικίας 2 έως 4 ετών. Επιπλέον σε περίπτωση γέννησης 4ου τέκνου το μειωμένου ωράριο εργασίας παρατείνεται για 2 ακόμα έτη.

Υπάρχουν ωστόσο και ορισμένες ειδικές περιπτώσεις που προβλέπονται στα πλαίσια της άδειας μητρότητας:

Σε περίπτωση που ο εργαζόμενος/η έχει χηρέψει και ο άγαμος γονέας έχει την επιμέλεια του παιδιού χορηγείται σε αυτόν άδεια με αποδοχές 6 εργάσιμων ημερών τον χρόνο επιπλέον πέραν αυτής που δικαιούται από άλλες διατάξεις.
Σε περίπτωση που ο εργαζόμενος είναι γονέας με 3 παιδιά δικαιούται επιπλέον άδεια 8 εργάσιμων ημερών. Η άδεια αυτή χορηγείται λόγω αυξημένων αναγκών παιδιών ηλικίας έως 12 ετών συμπληρωμένα. Για κάθε παιδί ηλικίας έως 16 ετών, που είναι μαθητής-τρια , οι εργαζόμενοι γονείς δικαιούνται να απουσιάζουν χωρίς περικοπή των αποδοχών τους και έπειτα από άδεια του εργοδότη ορισμένες ώρες ή ολόκληρη την ημέρα από την εργασία τους μέχρι τη συμπλήρωση 4 εργάσιμων ημερών κατά ημερολογιακό έτος προκειμένου να παρακολουθήσουν τη σχολική επίδοση του παιδιού.

Σε περίπτωση υιοθεσίας τέκνου, όπου θα ασχοληθούμε σε προσεχές μας άρθρο, χορηγείται άδεια 3 μηνών εντός του πρώτου εξαμήνου μετά την περαίωση της διαδικασίας της υιοθεσίας, εφόσον το υιοθετούμενο τέκνο είναι ηλικίας έως 6 ετών.

Τέλος, σε περίπτωση που το τέκνο έχει αποκτηθεί με τη διαδικασία της παρένθετης μητέρας ισχύει ό,τι προβλέπεται για τους φυσικούς γονείς.

Άδεια πατρότητας

Τον Αύγουστο του 2017 τέθηκε σε εφαρμογή η νομοθεσία εισαγωγής της άδειας πατρότητας. Σύμφωνα με αυτήν παρέχεται η άδεια διάρκειας 2 εβδομάδων με απολαβές από τις κοινωνικές ασφαλίσεις σε πατέρες που απέκτησαν τέκνο είτε από φυσική μητέρα είτε με τη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας είτε με τη διαδικασία της υιοθεσίας. Οι 2 αυτές εβδομάδες, που δικαιούται ο πατέρας να λάβει την άδεια πατρότητας, πρέπει να είναι μέσα στην περίοδο που αρχίζει την εβδομάδα του τοκετού ή της υιοθεσίας και λήγει μετά την παρέλευση των 16 εβδομάδων. Κατά τη διάρκεια της άδειας πατρότητας ο εργαζόμενος λαμβάνει επίδομα πατρότητας στην έκταση και υπό τους όρους και προϋποθέσεις, που προβλέπει ο Νόμος Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Τι ισχύει στον Ιδιωτικό τομέα

Όλοι οι εργαζόμενοι που συνδέονται με σύμβαση εργασίας ή σχέση εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου, δικαιούνται να λάβουν την ετήσια άδεια με αποδοχές την επονομαζόμενη άδεια ανάπαυσης. Αυτή χορηγείται αναλογικώς με βάση το χρονικό διάστημα που απασχολήθηκε ο εργαζόμενος στον συγκεκριμένο εργοδότη. Όπως και στον δημόσιο τομέα, η χρονική διάρκεια της άδειας υπολογίζεται σε 20 εργάσιμες, όταν πρόκειται για πενθήμερη απασχόληση και 24 εργάσιμες ημέρες όταν πρόκειται για εξαήμερη, η οποία πρέπει υποχρεωτικά να χορηγηθεί έως την 31 Δεκεμβρίου του ημερολογιακού έτους πρόσληψης. Εάν από υπαιτιότητα του εργοδότη δεν χορηγηθεί η άδεια μέχρι το τέλος του ημερολογιακού έτους, ο εργαζόμενος δικαιούται τις αποδοχές αδείας αυξημένες στο 100%. Μετά τη συμπλήρωση των 12 μηνών στην εργασία η άδεια ανάπαυσης προσαυξάνεται κατά 1 εργάσιμη ημέρα δηλαδή 21 επί πενθήμερου και 25 επί εξαήμερου. Σημειωτέον πως στις άδεις ανάπαυσης δεν περιλαμβάνονται οι ημέρες ασθενείας, οι Κυριακές και οι Αργίες.

Άδεια γάμου

Όλοι οι εργαζόμενοι δικαιούνται άδεια γάμου διάρκειας 5 εργάσιμων ημερών για όσους εργάζονται σε πενθήμερη απασχόληση και 6 εργάσιμων ημερών για όσους εργάζονται σε εξαήμερη απασχόληση.

Άδεια μητρότητας

Ο αρχικώς προβλεπόμενος χρόνος άδειας μητρότητας έχει αυξηθεί σταδιακά και με το άρθρο 7 της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε (Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας) και έχει πλέον ανέλθει σε 17 εβδομάδες. Από τον συνολικό αυτόν χρόνο 8 εβδομάδες πρέπει να χορηγούνται υποχρεωτικά πριν από την πιθανή ημερομηνία πραγματοποίησης του τοκετού (άδεια τοκετού) και οι υπόλοιπες 9 μετά τον τοκετό (άδεια λοχείας). Σε περίπτωση που ο τοκετός πραγματοποιηθεί σε προγενέστερη από την πιθανή ημερομηνία, το υπόλοιπο της άδειας χορηγείται μετά τον τοκετό, ώστε να συμπληρωθούν οι 17 εβδομάδες.

Ειδική άδεια προστασίας μητρότητας

Εκτός από την άδεια της μητρότητας έχει θεσπιστεί και μία πρόσθετη άδεια μητρότητας διάρκειας 6 μηνών που ονομάζεται ειδική άδεια προστασίας μητρότητας την οποία η ασφαλισμένη στο Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ. εργαζόμενη δικαιούται να ζητήσει από τον εργοδότη μετά τη λήξη της άδειας λοχείας. Η εργαζόμενη που κάνει χρήση της αδείας δεν δικαιούται από τον εργοδότη τις αντίστοιχες αποδοχές απουσίας της. Όμως κατά τη διάρκεια αυτής της απουσίας ο Ο.Α.Ε.Δ. υποχρεούται να καταβάλλει στην εργαζόμενη μητέρα μηνιαίως ποσό ίσο με τον κατώτατο μισθό όπως κάθε φορά καθορίζεται με βάση την Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. καθώς και αναλογία δώρων εορτών και επιδόματος αδείας βάσει του προαναφερόμενου ποσού.

Γονική άδεια

Σύμφωνα με το άρθρο 50 του Ν.4075/2012 ο εργαζόμενος γονέας έχει δικαίωμα γονικής άδειας για την ανατροφή του παιδιού είτε το τελευταίο έχει αποκτηθεί με φυσικό τρόπο είτε με τη διαδικασία της υιοθεσίας, μέχρις ότου το τέκνο συμπληρώσει την ηλικία των 6 ετών. Η γονική άδεια είναι άνευ αποδοχών, έχει διάρκεια 4 μηνών, αποτελεί ατομικό δικαίωμα κάθε γονέα και χορηγείται εφ’άπαξ ή τμηματικά. Αιτήσεις χορήγησης γονικής άδειας γονέων παιδιών με αναπηρία ή αιφνίδια ασθένεια χορηγούνται με απόλυτη σειρά προτεραιότητας. Σε περίπτωση θανάτου γονέα, ολικής αφαίρεσης της γονικής μέριμνας ή μη αναγνώρισης τέκνου, η γονική άδεια ανατροφής χορηγείται στο διπλάσιο στον άλλο γονέα. Σε περίπτωση διάστασης ή διαζυγίου το δικαίωμα είναι αυτοτελές για κάθε γονέα.

Άδεια φροντίδας τέκνου σε μονογονεϊκή οικογένεια

Ο γονέας που είναι άγαμος ή έχει χηρέψει έχει δικαίωμα να ζητήσει τη χορήγηση άδειας με αποδοχές 6 ημερών κάθε έτος ή 8 αν έχει 2 ή περισσότερα τέκνα πέρα από οποιαδήποτε άλλη άδεια που δικαιούται από άλλες διατάξεις. Η άδεια αυτή λόγω αυξημένων αναγκών φροντίδας παιδιών που έχουν συμπληρώσει τα 12 έτη χορηγείται εφ’άπαξ ή τμηματικά μετά από συνεννόηση με τον εργοδότη και δεν πρέπει να συμπίπτει χρονικά με την αρχή ή το τέλος της ετήσιας κανονικής άδειας.

Άδεια άνευ αποδοχών

Η άδεια χωρίς αποδοχές αποτελεί συμφωνημένη αναστολή της εργασιακής σχέσης και χορηγείται σε περιπτώσεις κάλυψης οικογενειακών και άλλων προσωπικών αναγκών που δεν προβλέπονται από τις λοιπές θεσμοθετημένες με οποιοδήποτε τρόπο προαναφερθείσες άδειες για τις οποίες ο εργοδότης οφείλει να καταβάλλει στον εργαζόμενο τις αποδοχές του.

Γενικώς,

Εκτός από τις παραπάνω προαναφερθείσες περιπτώσεις αδειών, ο νόμος ή οι συλλογικές ρυθμίσεις εργασίας προβλέπουν περιπτώσεις χορήγησης πρόσθετων αδειών που συνδέονται με τη συγκεκριμένη ιδιότητα του μισθωτού, όπως για παράδειγμα οι άδειες που δικαιούνται οι ανάπηροι εργαζόμενοι, οι εκπαιδευτικές άδειες, οι συνδικαλιστικές άδειες ή άλλες ειδικές άδεις λόγω ειδικών συνθηκών παροχής εργασίας, όπως λόγου χάρη οι χειριστές ακτινολογικών μηχανημάτων ή οι απασχολούμενοι μπροστά σε οθόνες ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Οι άδειες είναι κατάκτηση και δικαίωμα. Επίσης, μην ξεχνάμε συμβάλουν στην εύρυθμη λειτουργία της οικογένειας, της κοινωνίας και της οικονομίας.

 

Πηγές

Ιωάννης Ληξουριώτης, Ατομικές Εργασιακές σχέσεις.

Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης 

Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (Ε.Γ.Σ.Σ.Ε) 

Νόμος 2081/1952 

Νόμος 3528/2007 ΦΕΚ 26Α Υπαλληλικού Κώδικα 

 

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Λίνα Ριζκάλα

Οικονομολόγος

 

Αναστασία Μοσχόβη

Λογίστρια