Μουσεία Φυσικής Ιστορίας στην Αττική
Σύνταξη άρθρου: Οδυσσέας Αρχοντίκης
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
Ένα μουσείο συνιστά το κατεξοχήν μέσο διαφύλαξης και προβολής της λεγόμενης πολιτιστικής κληρονομιάς μέσα από το οποίο ο επισκέπτης μελετά το παρελθόν και το παρόν, τόσο όσον αφορά στον Άνθρωπο, αλλά και όσον αφορά και στην περιβαλλοντική/φυσική κληρονομιά. Στην πράξη κάθε μουσείο λειτουργεί ως μία χρονομηχανή που σε «ταξιδεύει» σε ποικίλους τόπους και σε προηγούμενες εποχές, οι οποίες δεν περιορίζονται αποκλειστικά και μόνο σε δεκάδες ή/και εκατοντάδες έτη, αλλά εξιστορούν και περιγράφουν γεγονότα και φαινόμενα περιόδων που φτάνουν έως και εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα. Μία τέτοια κατηγορία μουσείων είναι τα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας, που αποτελούν χώρους, όπου διαφυλάσσεται και εκτίθεται με τρόπο εντυπωσιακό και καινοτόμο, το φυσικό περιβάλλον. Στο παρόν λοιπόν άρθρο, θα αναφερθούμε σε διάφορες περιπτώσεις γνήσιων μουσείων Φυσικής Ιστορίας εντός της Αττικής, που σίγουρα αξίζει όλοι μας να επισκεφτούμε.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή
Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή βρίσκεται επί της οδού Λεβίδου 13 στην Κηφισιά, 14,5 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Αθήνας και στεγάζεται μαζί με το Κέντρο Γαία σε ένα κομψό νεοκλασικό. Πρόκειται για δύο αλληλένδετους πολιτιστικούς φορείς, που ιδρύθηκαν αντιστοίχως το 1965 και 2001 με απώτερο και κοινό στόχο την προώθηση της μελέτης, συντήρησης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Στο μουσείο φιλοξενούνται εκθέματα ορυκτών και απολιθωμάτων, βλάστησης και ζωϊκού πλούτου που εξιστορούν με διαδραστικό τρόπο όλα τα στάδια του πλανήτη μας, από τη δημιουργία του έως και σήμερα! Το μουσείο λειτουργεί ταυτοχρόνως και ως ερευνητικό κέντρο, το οποίο αριθμεί ήδη 6 ερευνητικά εργαστήρια στους τομείς των Υδροβιολογίας, Χερσαίας Ζωολογίας, Οικολογίας Εδάφους – Βιοτεχνολογίας, Βιοανάλυσης, Βοτανικής και Γεωλογίας – Παλαιοντολογίας. Περιλαμβάνει δε μία πληθώρα συλλογών με ήδη 6.000 ψηφιοποιημένα δείγματα, που σκιαγραφούν πλήρως το εύρος της βιοποικιλότητας και γεωποικιλότητας της χώρας μας και που αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν εργαλείο για επιστημονικές μελέτες σε επίπεδο περιβαλλοντικό, παλαιοντολογικό, γεωλογικό ακόμα και σε (γεω)αρχαιολογίας, ιατρικής και φαρμακογνωσίας. Είναι ένα πανέμορφο μουσείο με εκατοντάδες επισκέπτες και παιδιά, που ενημερώνονται με διαδραστικό τρόπο για θέματα φυσικής κληρονομιάς και με σκοπό την υιοθέτηση ουσιαστικής περιβαλλοντικής συνείδησης.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας δήμου Αμαρουσίου
Το μουσείο Φυσικής Ιστορίας του δήμου Αμαρουσίου, το οποίο ιδρύθηκε το 1998 βρίσκεται στην οδό Κυπρίων Αγωνιστών & Καϊρη 2 στο Μαρούσι και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία της Ελλάδας, αναφορικά με τον αριθμό, την ποιότητα και πληρότητα των ταριχευμένων εκθεμάτων, τα οποία προέρχονται κατεξοχήν από την προσωπική συλλογή του Ξενοφώντα Γαϊταγάνα. Οι συλλογές περιλαμβάνουν πτηνά, θηλαστικά, ερπετά, έντομα και κοχύλια που προέρχονται από σημεία εντός του Ελληνικού χώρου. Υπάρχει ταυτοχρόνως η δυνατότητα ξενάγησης σε ομάδες επισκεπτών και σε σχολεία με διαδραστικό τρόπο και επιμορφωτικό χαρακτήρα.
Μουσεία Ε.Κ.Π.Α.
Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α) στην Πανεπιστημιούπολη Ζωγράφου στεγάζει τρεις ξεχωριστούς μουσειακούς χώρους, οι οποίοι ιδρύθηκαν αρχικώς ως ένα αυτόνομο μουσείο υπό τον τίτλο «Φυσιογραφικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών». Καλύπτουν δε ένα ευρύτατο πεδίο επιστημονικών αντικειμένων στις φυσικές επιστήμες και αποτελούν ξεχωριστά τμήματα του πανεπιστημίου και αντιστοίχως τρία μουσεία: 1) Ορυκτολογίας-Πετρολογίας, με πρόσβαση από το τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, 2) Γεωλογίας-Παλαιοντολογίας, που βρίσκεται μεταξύ των τμημάτων Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος και Βιολογίας, και 3) Ζωολογίας, με πρόσβαση από το τμήμα Βιολογίας.
Το Μουσείο Ορυκτολογίας-Πετρολογίας καταλαμβάνει ανεξάρτητο χώρο 1.100 τετραγωνικών μέτρων μέσα στο κτιριακό συγκρότημα του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και διαχωρίστηκε το 1908 ως αυτόνομο υπό τον τίτλο «Πανεπιστημιακό Μουσείο Ορυκτολογίας – Πετρογραφίας», το οποίο από τότε λειτουργεί και ως ανεξάρτητο παράρτημα, συμβεβλημένο με το τμήμα Γεωλογίας. Διαθέτει συλλογές ορυκτών, πολύτιμων λίθων και πετρωμάτων του Ελληνικού χώρου με ιδιαίτερο ορυκτολογικό και κοιτασματολογικό ενδιαφέρον που εκτίθενται σε τρεις αίθουσες. Στόχος του μουσείου εκτός της προβολής του ορυκτού πλούτου της χώρας είναι να καταδείξει την άρρηκτη σχέση έμβιου κόσμου και κόσμου των ορυκτών, απεικονίζοντας διάφορα εντυπωσιακά παραδείγματα σύνδεσης των δύο.
Το Ζωολογικό Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών ανήκει στο Τμήμα Βιολογίας και στεγάζεται στην Πανεπιστημιούπολη με έκταση περίπου 2.200 τετραγωνικά μέτρα. Πρόκειται για το παλαιότερο και πλουσιότερο ζωολογικό μουσείο στην Ελλάδα, με συλλογές που περιλαμβάνουν θηλαστικά, πουλιά, ερπετά και αμφίβια, ψάρια, ασπόνδυλα από την Ελλάδα και άλλες χώρες. Κύριος στόχος του μουσείου μέσω των συλλογών του και της βάσης δεδομένων και αρχείων που διαθέτει, είναι η έρευνα για την πανίδα της Ελλάδας, την εκπαίδευση των ενδιαφερομένων αλλά και την ευαισθητοποίησή τους σε θέματα περιβαλλοντισμού και βιοποικιλότητας.
Πρόκειται για ένα εκ των σημαντικότερων μουσείων Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας, που στεγάζεται και ανήκει στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Ε.Κ.Π.Α. αλλά και φέρει ως σημαντικό παράρτημά του τις συλλογές του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Βρίσας Λέσβου. Περιλαμβάνει μία τεράστια ποικιλία απολιθωμάτων σπονδυλωτών και ασπόνδυλων οργανισμών, ζώων και φυτών, που συλλέχθηκαν κατά τη διάρκεια παλαιοντολογικών ανασκαφών πολλών χρόνων τόσο σε περιοχές της Ελλάδας, όπως το Πικέρμι, η Ραφήνα και η Μεγαλόπολη όσο και στο εξωτερικό, λ.χ. η Κύπρος. Εκθέματα και δείγματα του μουσείου όπως αντιλόπες, γαζέλες, οικογένειες πιθήκων και γιγαντιαίες χελώνες αποτέλεσαν «τροφή» για επιστημονικές έρευνες και ανασκαφές σε όλη την επικράτεια. Το μουσείο είναι προσβάσιμο σε ημερήσια βάση με δυνατότητα οργανωμένων ξεναγήσεων.
Το Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου ιδρύθηκε το 1986 από την Εταιρεία Μελετών Λαυρεωτικής, και βρίσκεται στο συγκρότημα του «Μεταλλοπλυσίου» της «Ελληνικής» με έκταση 3.350 τ.μ. . Το μουσείο στεγάζεται σε ένα μικρό κτίριο, τυπικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του Λαυρίου του περασμένου αιώνα, που συνιστά ένα από τα λίγα απομεινάρια του βιομηχανικού συγκροτήματος των πλυντηρίων μεταλλεύματος της «Ελληνικής Εταιρείας». Πρόκειται για συλλογές ορυκτών και μεταλλευμάτων αποκλειστικά από την περιοχή της Λαυρεωτικής, που θεωρείται παγκόσμιας αξίας και ενδιαφέροντος για το μεταλλευτικό και ορυκτολογικό της χαρακτήρα. Εμφανίζει δε ως εκθέματα πληθώρα αντικειμένων, που κατασκευάστηκαν σε προηγούμενες εποχές από άργυρο και μόλυβδο, τα οποία εξήχθησαν από την περιοχή. Είναι ένα μικρό, όμορφο μουσείο που αριθμεί ορυκτά απαράμιλλης ομορφιάς, χαρακτηριστικά του ορυκτολογικού πλούτου του Λαυρίου αλλά και της χώρας γενικότερα.
Ψηφιακό Πλανητάριο – Ίδρυμα Ευγενίδου
Παρόλο που το Ψηφιακό Πλανητάριο δεν αντιπροσωπεύει Μουσείο Φυσικής Ιστορίας με την κλασσική έννοια του όρου, εντούτοις στο ευρύτερο περιβαλλοντικό πλαίσιο αντιστοιχεί σε ασύγκριτα πρωτοπόρο –σε θέματα περιβαλλοντισμού- ίδρυμα, εξ ου και περιλαμβάνεται στο παρόν άρθρο.
Το Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου αποτελεί έναν αμφιθεατρικό χώρο με έκταση 945 τετραγωνικών μέτρων και χωρητικότητας 278 θέσεων. Βρίσκεται επί της Λεωφόρου Συγγρού στην περιοχή του Φαληρικού Δέλτα και δημιουργήθηκε με τη διαθήκη του Ευγένιου Ευγενίδη το 1954. Πρόκειται για έναν υπερσύγχρονο τεχνολογικά χώρο με οπτικοπροβολικά και ηχητικά συστήματα υψηλών προδιαγραφών, που προβάλουν εκατομμύρια άστρα και γαλαξίες, όπως φαίνονται από οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη μας, του ηλιακού συστήματος αλλά και από οποιοδήποτε άλλο άστρο σε απόσταση εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη. Παρουσιάζει ιδιαίτερα επιμορφωτικό χαρακτήρα σε θέματα πλανητικής γεωλογίας, αστρονομίας, αστροφυσικής και συγγενικών επιστημών, απευθυνόμενο τόσο σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου αλλά και στο ευρύ κοινό. Βασική επιδίωξη του ιδρύματος είναι να φέρει σε ουσιαστική επαφή τον κάθε ενδιαφερόμενο με θέματα επιστήμης και τεχνολογίας με δράσεις διαδραστικού χαρακτήρα. Για τον λόγο αυτό, περισσότερες από 28 ψηφιακές παραστάσεις έχουν πραγματοποιηθεί με μία ευρύτατη θεματολογία σε επιστημονικούς κλάδους, όπως η αστρονομία και η αστροφυσική.
Μουσείο Ορυκτών και Πετρωμάτων, Ι.Γ.Μ.Ε.
Πρόκειται για ένα νέο μουσείο, που μετρά μόλις 11 χρόνια (από το 2008) λειτουργίας και που βρίσκεται στην περιοχή του Ολυμπιακού Χωριού. Το Μουσείο Ορυκτών και Πετρωμάτων, Ι.Γ.Μ.Ε. (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) περιλαμβάνει ανακαινισμένους εκθεσιακούς χώρους, που φιλοξενούν δείγματα ορυκτών, πετρωμάτων και απολιθωμάτων τόσο από τον Ελληνικό χώρο όσο και το εξωτερικό (π.χ. Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, κ.ά). Το μεγαλύτερο ποσοστό των εκθεμάτων αυτών συλλέχθηκε ή δόθηκε ως δωρεά από ερευνητές γεωλόγους του ίδιου του ινστιτούτου. Εκτός των συλλογών ορυκτών όπως ασβεστίτη, φθορίτη, αζουρίτη, ροδοχρωσίτη και απολιθωμάτων, όπως αμμωνίτες, θαλάσσιοι οργανισμοί (ψάρια, κοράλλια, οστρακοειδή) και φύλλα/κορμοί δέντρων, που στελεχώνουν το μουσείο, υπάρχουν χαρακτηριστικοί θεματικοί γεωλογικοί και σεισμοτεκτονικοί χάρτες της Ελλάδας, που πλαισιώνουν τα εκθέματα, στους τοίχους. Το μουσείο αυτό συνιστά θελκτικό προορισμό για κάθε «γεωενδιαφέρομενο», ο οποίος έχει τη δυνατότητα να μελετήσει σε οπτικό-πολωτικό και στερεοσκοπικό μικροσκόπιο δείγματα ορυκτών και μεταλλευμάτων του μουσείου αλλά και να εξερευνήσει τον ορυκτό πλούτο της χώρας.
Ορυκτολογικό-Μεταλλευτικό Μουσείο Καμάριζας
Το Ορυκτολογικό-Μεταλλευτικό Μουσείο Καμάριζας με ίδρυση από το 2006 βρίσκεται στην περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου, στο Λαύριο και περιλαμβάνει εκθέματα τόσο ορυκτών και πετρωμάτων από την ευρύτερη Λαυρεωτική περιοχή όσο και μεταλλευτικών έργων, που χρησιμοποιήθηκαν στα αρχαία αλλά και στα νεότερα χρόνια και ως εκ τούτου αποτέλεσαν τμήμα της αιχμής της εκβιομηχάνισης της Ελλάδας. Οι συλλογές του μουσείου περιλαμβάνουν ορυκτά, λίθους και εργαλεία, τα περισσότερα εκ των οποίων δόθηκαν πρόθυμα και ανιδιοτελώς από μεταλλωρύχους, που εργάζονταν στα ορυχεία της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου. Περιλαμβάνει δε διασωθέντα μηχανήματα, φωτογραφίες και κείμενα που αφορούν την ιστορία του τόπου και των ανθρώπων της. Πρόκειται για ένα μουσείο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους τομείς των ορυκτολογίας και μεταλλείας.
Μουσείο Ορυκτών και Απολιθωμάτων Κ.Ι. Οικονομόπουλου
Ένα όμορφο, μικρό μουσείο που βρίσκεται στην οδό Παρόχθιος 1, έξω από τα Καλύβια Θορικού στην Ανατολική Αττική και αριθμεί πάνω από 3.000 εκθέματα ορυκτών, λειασμένων λίθων και απολιθωμάτων, ενώ παράλληλα διαθέτει σπάνια ορυκτά και κοσμήματα προς πώληση. Το Μουσείο Ορυκτών και Απολιθωμάτων Κ.Ι. Οικονομόπουλου ιδρύθηκε το 1995 και λειτουργεί έως και σήμερα τόσο ως μουσειακός χώρος, προβάλλοντας τον ορυκτό πλούτο της χώρας, όσο και ερευνητικό κέντρο παρέχοντας στον επισκέπτη τη δυνατότητα μελέτης των δειγμάτων του τόσο μακροσκοπικά (με γυμνό μάτι) όσο και στερεοσκοπικά (με τη χρήση στερεοσκοπίου). Το μουσείο δέχεται επισκέψεις μαθητών και οι επιμορφωτικού χαρακτήρα ξεναγήσεις περιλαμβάνουν διαδραστική μελέτη εκθεμάτων, που προέρχονται από διάφορες τοποθεσίες της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Πηγές
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας δήμου Αμαρουσίου
Μουσεία Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Μουσείο Ορυκτών και Πετρωμάτων, Ι.Γ.Μ.Ε
Ορυκτολογικό Μουσείο Καμάριζας
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Στέλλα Κυρίκου
Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Οδυσσέας Αρχοντίκης
Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία
