Σύνταξη άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η «Causarum gognito» (Η γνώση των αιτίων), γνωστή ως «Σχολή των Αθηνών». Εμβληματικό έργο της Αναγέννησης από τον Ραφαήλ, στο οποίο παριστάνονται όλοι οι γίγαντες του Λόγου και του Στοχασμού. Το έργο βρίσκεται στο Βατικανό

Κεντρική ενέργεια της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι η επικοινωνία. Βασικός τρόπος επικοινωνίας είναι η ομιλία. Η ελληνική γλώσσα έχει και για την ομιλία μεγάλο λεξιλογικό πλούτο και ποικιλία. Τα δε συνώνυμα του «μιλώ» και του «λέγω» δείχνουν το μεγάλο εύρος της χρήσης τους αλλά και την ποσότητα των πνευματικών και κοινωνικών που καλύπτονται. Ας το δούμε.

 

Ρήματα 

Μιλώ, μιλάω, ομιλώ, λέγω, λέω, προφέρω, ψιθυρίζω, υποτονθορίζω (μιλάω μέσα από τα δόντια μου), αγορεύω, παρλάρω, ρητορεύω, δημηγορώ, συνομιλώ, ομολογώ, μαρτυρώ, αερολογώ, μπουρδολογώ, πολυλογώ, κουβεντιάζω, κουτσομπολεύω, συκοφαντώ, λοιδορώ, κακολογώ, καλολογώ, διαλέγομαι, συνδιαλέγομαι, συζητώ, διηγούμαι, αφηγούμαι, ιστορώ, εξιστορώ, περιγράφω, αναφέρομαι, εκφράζομαι, σκιαγραφώ, φιλοφρονώ, αναφωνώ, φωνάζω, φωνασκώ, κράζω (ο άνθρωπος, το ρήμα «κρώζω» αφορά στα πουλιά), γλυκομιλώ, λογοδοτώ, ξεφωνίζω, αγγέλλω, απαγγέλλω, προσφωνώ, σκατολογώ, μπεναύω, κελαηδώ: (μεταφορά: μιλάω χαρούμενα, τα φανερώνω όλα), λαλώ, διαλαλώ, φάσκω-αντιφάσκω, ισχυρίζομαι, επιχειρηματολογώ, βρίζω (υβρίζω), διαφημίζω, δυσφημώ, μονολογώ, ξεφουρνίζω: (μεταφορά: αποκαλύπτω ένα μυστικό σε κάποιον, φανερώνω κάτι που με απασχολεί), μηνώ και μηνάω, διαμηνύω, μηνύω, ειδοποιώ, προειδοποιώ, συμφωνώ, διαφωνώ, λογοφέρνω, αντιφωνώ, προσφωνώ, δηλώνω, διαδηλώνω, περιγράφω, συνεννοούμαι, απολογούμαι, απευθύνομαι, ομολογώ, (μολογάω), ξερνάω: (μεταφορά: προδίδω μυστικά), τα μασάω: (μεταφορά: αθετώ μια συμφωνία), τα στρίβω: (αθετώ τον λόγο μου), μωρολογώ, τσαμπουνάω, φαφλατίζω, κραίνομαι, αποκρίνομαι, κρίνω, κρυφομιλώ, αγριομιλώ, λακριδίζω (λακριντίζω), αναβάνω (αναφέρω), θρυλώ, (θρυλείται), αντιθρυλλώ (μεσαιωνικά)

 

Ουσιαστικά και εκφράσεις

Ο λόγος, η λέξη, η ομιλία, η αγόρευση, η δημηγορία, η λογοδοσία, η αντιλογία, το ξεφώνημα, η προσφώνηση, η εκφώνηση, ο ισχυρισμός, η ρητορία, η συνομιλία, τα ερωτόλογα, η αερολογία, η πολυλογία, η μπουρδολογία, το μήνυμα, το κουτσομπολιό, η σκατολογία, το μπίρι-μπίρι, το μπούρου-μπούρου, η παρλάτζα, η παρλαπίπα, ο ψίθυρος, η κραυγή, η φωνή, το φώνημα, το επιφώνημα, η αντιφώνηση, η προσφώνηση, το μιλητό, το παραμιλητό, τα λόγια, το λογάδι, η δήλωση, η διαδήλωση, τα λογάκια, τα γλυκόλογα, το μίλημα, το λακριντί, είπα-ξείπα, ο πρόλογος, ο επίλογος, ο θρύλος, το έπος, οι μωρολογίες, η απαγγελία, η αναφορά, η λαλιά, η μιλιά, η ντοπιολαλιά, η διήγηση, η αφήγηση, το διήγημα, το αφήγημα

Ο ομιλητής/η ομιλήτρια, ο λογάς/η λογού, ο φωνακλάς/η φωνακλού, ο ρήτορας, ο μιλητής, ο χαμομιλητής, ο καλομιλητής, ο αντιμιλητής, ο διαδηλωτής/η διαδηλώτρια, ο φαφλατάς, ο πολυλογάς/η πολυλογού, ο συνομιλητής/η συνομιλήτρια

 

Επίθετα

Ο ομιλητικός, η ομιλητική, το ομιλητικό, ο περιλάλητος, η περιλάλητη, το περιλάλητο, ο πολύλαλος, η πολύλαλη, το πολύλαλο, ο χρυσόστομος, η χρυσόστομη, το χρυσόστομο, ο γλυκόλαλος, η γλυκόλαλη, το γλυκόλαλο,

 

Μετοχές

Ο λέγων, η λέγουσα, το λέγον, ο λεγάμενος, η λεγάμενη, το λεγάμενο, λέγοντας, ο προλέγων, η προλέγουσα, το προλέγον, ο προλαλήσας, η προλαλήσασα, το προλαλήσαν, ο αντιλέγων, η αντιλέγουσα, το αντιλέγον

Ο ειπωμένος, η ειπωμένη, το ειπωμένο, ο χιλιοειπωμένος, η χιλιοειπωμένη, το χειλιοειπωμένο

Ο ομιλών, η ομιλούσα, το ομιλόν, ο μιλημένος, η μιλημένη, το μιλημένο, μιλώντας,

 

Πηγές 

Ακαδημία Αθηνών (2014). Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, τόμοι 3 και 4, Αθήνα 

Κριαράς Εμμανουήλ (1971). Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 1100-1669, τόμος Β’, Θεσσαλονίκη 

Βλαστός Πέτρος (1931). Συνώνυμα και Συγγενικά της Ελληνικής Γλώσσας Τόμοι Α’ και Β’, Τυπογραφείο Εστία, Αθήνα

Δημητρακάκος Δημήτριος (1970). Επίτομον Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης, Εκδόσεις Χρήστου Γιοβάνη, Αθήνα

 

 

Ηλ.Ταχ.: [email protected]

Παρασκευή Σιδεράτου

Δασκάλα, Γλωσσοπαιδαγωγός