Μιλώ στα παιδιά μου για το Διαδίκτυο
Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
*Το παρόν άρθρο αφορά σε παιδιά και εφήβους. Απευθύνεται, δε, στους γονείς τους.
Η σημαντική θέση που κατέχει το Διαδίκτυο στη ζωή μας είναι πλέον εμφανέστατη. Η πρόσβαση σε κόμβους ενημέρωσης, ψυχαγωγίας, διασκέδασης και επικοινωνίας, που μας προσφέρει, αποτελεί απόδειξη των πλεονεκτημάτων του. Επιβεβαιώνει, ωστόσο, και την αναγκαιότητα να λάβουν τα παιδιά κάποιες βασικές αρχές διαπαιδαγώγησης, με στόχο την ασφαλή και σωστή χρήση του Διαδικτύου. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς δεν μπορούμε να μένουμε αμέτοχοι σε όσα αποτελούν την αρνητική πλευρά του Διαδικτύου (υποκλοπή προσωπικών δεδομένων, ηλεκτρονικές απάτες, ψηφιακή παρενόχληση και εκφοβισμός, εθισμός). Μάλιστα, πρόσφατη έρευνα για την «Παιδεία στα Μέσα» στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, καταδεικνύει τη στάση των εκπαιδευτικών υπέρ της εισαγωγής αυτής της διδακτικής ενότητας στο πρόγραμμα των μαθημάτων του Δημοτικού Σχολείου, σε ποσοστό 80% (η εν λόγω έρευνα πραγματοποιήθηκε ηλεκτρονικά, μέσω των εγγεγραμμένων χρηστών του Πανελληνίου Σχολικού Δικτύου, του εκπαιδευτικού κλειστού δικτύου του Υπουργείου Παιδείας, ενώ τα στοιχεία επεξεργάστηκε το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων).
Η ανάγκη διαπαιδαγώγησης των παιδιών όσον αφορά στην ασφαλή και σωστή χρήση του Διαδικτύου, εντοπίζεται καθημερινά και από τους γονείς, καθώς τα παιδιά έρχονται πια σε επαφή με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή από πολύ μικρή ηλικία. Οι γονείς, λοιπόν, καλούνται, όπως άλλωστε ο ρόλος τους τo επιτάσσει, να μιλήσουν στα παιδιά για τις θετικές αλλά και τις αρνητικές πλευρές του ψηφιακού κόσμου. «Πώς, όμως, θα τους μιλήσω; Ξέρουν ήδη περισσότερα από μένα!», είναι η συνήθης απορία-διαπίστωση μεγάλης μερίδας γονέων. Θα πρέπει να παραδεχτούμε και να αποδεχτούμε ότι τα παιδιά βρίσκονται, σχεδόν πάντα, ένα βήμα μπροστά στην ενημέρωση και στη γνώση σχετικά με τις νέες τεχνολογίες, τους υπολογιστές, τα ψηφιακά παιχνίδια και το Διαδίκτυο. Δε χρειάζεται, όμως, να τα ανταγωνιζόμαστε σε αυτόν τον τομέα, για να πάρουμε την πρωτοβουλία να τους μιλήσουμε. Ούτε, βέβαια, το να προσπαθήσουμε να τα κρατήσουμε μακριά από τον υπολογιστή και το Διαδίκτυο αποτελεί τη λύση για την προστασία τους. Κάτι τέτοιο θα ήταν εντελώς ανώφελο για την εποχή μας και μόνο αρνητικά αποτελέσματα θα μπορούσε να επιφέρει, αφού και τον ψηφιακό εγγραμματισμό των παιδιών θα επηρέαζε και την οικογενειακή ισορροπία θα διατάρασσε.
Προκειμένου να θέσουμε τα θεμέλια για την ασφαλή και σωστή χρήση του Διαδικτύου, πρέπει αρχικώς να εντοπίσουμε τι είναι αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέρον των παιδιών και τα κάνει να περνούν τόσες ώρες μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή τους. Στη συνέχεια οφείλουμε να το γνωρίσουμε και οι ίδιοι. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να τους προσφέρουμε τα φώτα μας και να τα προστατεύσουμε με διάφορους τρόπους. Ας δούμε, λοιπόν, μαζί τι αναζητούν στο διαδίκτυο οι μικροί μας εξερευνητές:
- Διαδικτυακή μάθηση (online learning)
Το Διαδίκτυο είναι πλέον η πρώτη πηγή στην οποία ανατρέχουν οι μαθητές, ώστε να βρουν υλικό για τις σχολικές εργασίες τους. Οι εξερευνητές μικρής ηλικίας ξεκινούν αναζητώντας εικόνες ή πληροφορίες στον παγκόσμιο ιστό. Όσο μεγαλώνουν, βέβαια, παρουσιάζουν την ανάγκη να επικοινωνήσουν με τον εκάστοτε συγγραφέα ή επιστήμονα, προκειμένου να πάρουν περισσότερες πληροφορίες και να δουλέψουν πιο ουσιαστικά. Στο σημείο αυτό, που τα παιδιά εμφανίζουν την παραπάνω ανάγκη για διάδραση, είναι που πρέπει να διδαχτούν τη σωστή χρήση των εργαλείων αναζήτησης. Οι γονείς και οι δάσκαλοι έχουν τον ρόλο να βοηθήσουν τα παιδιά να αξιολογήσουν τις πηγές τους και να διαχωρίσουν τις σωστές από τις λανθασμένες πληροφορίες. Αυτό βεβαίως απαιτεί ιδιαιτέρως μεγάλη προσοχή και γνώση…
- Βίντεο
Ιδιαίτερα δημοφιλής στις μικρές, προ εφηβείας, ηλικίες είναι η παρακολούθηση βίντεο μέσω διαδικτύου (π.χ. μέσω Youtube ή Twitch). Τα παιδιά τρελαίνονται να παρακολουθούν βίντεο άλλων μικρών παιδιών, τα οποία παίζουν με το κατοικίδιό τους ή αστειεύονται. Δεν χάνουν, ακόμα, στιγμιότυπα από τους αγαπημένους τους ηθοποιούς, τραγουδιστές, ποδοσφαιριστές ή παίκτες ψηφιακών παιχνιδιών, τις κινήσεις των οποίων επιχειρούν με κάθε τρόπο να μιμηθούν. Παρακολουθούν, τέλος, όπως συμβαίνει και με τους εφήβους και τους ενηλίκους, τηλεοπτικές σειρές ή/και ταινίες μέσω Διαδικτύου. Μέσα από αυτές τις σελίδες δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες να «ανεβάζουν» τα δικά τους βίντεο, δημιουργώντας τον προσωπικό τους λογαριασμό. Τέτοιες ιστοσελίδες θέτουν περιορισμούς ως προς το περιεχόμενο των βίντεο, αποκλείοντας πορνογραφικό υλικό και εξυβρίσεις. Παρόλα αυτά, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο τα παιδιά να βρεθούν εκτεθειμένα σε τέτοιο υλικό ή το δικό τους υλικό να χρησιμοποιηθεί κακόβουλα από άλλους. Συμβουλεύουμε, λοιπόν, τα παιδιά να γνωστοποιούν οτιδήποτε τα φέρνει σε δύσκολη θέση. Τα διαβεβαιώνουμε, επιπλέον, ότι εάν δουν κάτι που τα προβληματίζει ή τα κάνει να αισθάνονται άβολα και μας το ανακοινώσουν, δεν υπάρχει περίπτωση να θυμώσουμε ή να τα τιμωρήσουμε.
- Διαδικτυακά παιχνίδια (online & virtual games)
Τα Διαδικτυακά παιχνίδια κεντρίζουν το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων, αποσπώντας την προσοχή τους για αρκετές ώρες ημερησίως. Παράλληλα, υπάρχουν και τα παιχνίδια εκείνα που δίνουν στους χρήστες την επιλογή να συνδεθούν με άλλους απομακρυσμένους χρήστες και να παίξουν σε σύνδεση (online) μαζί τους. Στο σημείο αυτό καλούνται οι γονείς να βάλουν όρια και να θεσπίσουν ορισμένους κανόνες. Ζητούμε από τα παιδιά να μας ξεναγήσουν στον κόσμο των παιχνιδιών που απολαμβάνουν. Τους συστήνουμε να μην παίζουν με αγνώστους και να τηρούν ένα συγκεκριμένο όριο χρόνου ενασχόλησης με τον υπολογιστή (1,5 με 2 ώρες την ημέρα). Τα ενημερώνουμε, τέλος, για θέματα εθισμού στο Διαδίκτυο και τις συνέπειες αυτού (σωματικά συμπτώματα, μείωση σχολικών επιδόσεων, κοινωνική απομόνωση). Δεν θα πρέπει, φυσικά, να ξεχνάμε ότι οι γονείς είναι ο καθρέπτης για τα παιδιά τους. Αυτό σημαίνει ότι τα όρια που σκοπεύουμε να θέσουμε σ’ εκείνα, οφείλουμε να τα εφαρμόζουμε πρώτα εμείς, στον ίδιο μας τον εαυτό!
- Κοινωνική δικτύωση και χώροι επικοινωνίας (social networking & chat rooms)
Οι Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης (κοινώς τα social media, όπως Facebook ,Τwitter, Instagram κ.ά.) και οι διαδικτυακοί χώροι επικοινωνίας (chat room) συνεχώς πληθαίνουν. Αποκτούν, παράλληλα, όλο και μεγαλύτερη δημοτικότητα, ακόμα και σε πολύ μικρές ηλικίες (προέφηβοι). Αποτελούν δε έναν τρόπο να βρίσκει κανείς τους φίλους και τους συμμαθητές του και να μοιράζεται μαζί τους την καθημερινότητά του, μέσα από φωτογραφίες και αναρτήσεις. Οι χώροι αυτοί, ωστόσο, δε δίνουν μόνο τη δυνατότητα επικοινωνίας με άτομα που γνωρίζουμε, αλλά επιτρέπουν την πρόσβαση και σε άλλους, άγνωστους προς εμάς, ανθρώπους. Άνθρωποι με κακόβουλο σκοπό μπορούν να αντλήσουν προσωπικές πληροφορίες των παιδιών (όνομα, επώνυμο, ηλικία, τόπο κατοικίας) και «αρπακτικά» μπορούν να βρουν την ευκαιρία να τα πλησιάσουν, αποκτώντας την προσοχή και την εμπιστοσύνη τους. Οφείλουμε, λοιπόν, να ενημερώσουμε τα παιδιά ότι εκείνοι με τους οποίους συνομιλούν στο Διαδίκτυο δεν είναι πάντα αυτοί που φαίνονται και να τους μιλήσουμε ανοικτά για τους κινδύνους που ελλοχεύουν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Tα συμβουλεύουμε για το πώς πρέπει να διαχειρίζονται το υλικό τους, τι είναι καλό να «ανεβάζουν» και τι μπορεί να είναι επικίνδυνο γι’ αυτά. Τους εξηγούμε για ποιον λόγο υπάρχουν στις ιστοσελίδες αυτές τα όρια ηλικίας και τα βοηθούμε να επιλέξουν σωστά το όνομα χρήστη (username) και το συνθηματικό τους (password), αποφεύγοντας τη χρήση προσωπικών τους στοιχείων. Τέλος, αν δεν το έχουμε ήδη κάνει, επισκεπτόμαστε τις σελίδες αυτές και δημιουργούμε το δικό μας προφίλ. Αφού το πράξουμε αυτό, κάνουμε στα παιδιά μας αίτημα φιλίας. Τους δείχνουμε με αυτό τον τρόπο ότι έχουμε και εμείς τη δυνατότητα και τη γνώση να χειριστούμε την τεχνολογία.
Σκοπός κάθε γονέα δεν είναι να να παραμονεύει το παιδί του σε κάθε βήμα της ζωής του. Είναι να προσφέρει στο παιδί του τα κατάλληλα εφόδια, ώστε να είναι και το ίδιο σε θέση να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε κατάσταση παρουσιαστεί στον δρόμο του, αυτόνομα και με επιτυχία, σαν να ήταν εκείνος στο πλάι του. Το μήνυμα που καλούνται οι γονείς να περάσουν στα παιδιά τους, μιλώντας τους για το Διαδίκτυο, είναι ότι ο ψηφιακός κόσμος δεν διαφέρει από τον πραγματικό. Η ανωνυμία που επικρατεί στο Διαδίκτυο δεν αποτελεί κίνητρο για να το χρησιμοποιούμε ασύδοτα και χωρίς όρια, καθώς κάθε κακόβουλη πράξη επισύρει σημαντικές ποινικές κυρώσεις (αστυνομία, δικαστήρια κ.λπ.).
Αγαπητοί γονείς, ενημερώστε τα παιδιά σας για τους κινδύνους και τις κακοτοπιές του διαδικτύου και μιλήστε για όλα μαζί τους. Η συζήτηση αυτή είναι που κάνει τα παιδιά να νιώθουν ασφαλή και τους δίνει ερέθισμα για ερωτήσεις, λύνοντας ταυτόχρονα τις όποιες απορίες τους. Δείχνοντας, τέλος, ενδιαφέρον με ερωτήσεις προς τα παιδιά σας (π.χ. τι κάνουν οι φίλοι σου στο διαδίκτυο, μου δείχνεις τις αγαπημένες σου ιστοσελίδες, έχεις έρθει ποτέ σε δύσκολη θέση με κάτι που είδες ή σου είπε κάποιος φίλος σου στο διαδίκτυο, υπάρχει κάποιος φίλος σου που τον εκφοβίζουν μέσα από το διαδίκτυο κ.λπ.) μπορείτε να μάθετε περισσότερα απ’ όσα φαντάζεστε και να έρθετε πιο κοντά στα παιδιά σας. Με αυτόν τον τρόπο μειώνετε τόσο την απόσταση μεταξύ σας, όσο και τη δυνατότητα να κινδυνεύσουν τα παιδιά κατά τις διαδικτυακές περιηγήσεις τους.
Μέχρι την επόμενη φορά,
Καλή και ασφαλή διαδικτυακή περιήγηση!
Πηγές
Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Φοιτήτρια στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Ο.Π.Α.
Αγάθη Πατσιούδη
Δασκάλα – Ειδικός επί των Διαταραχών Λόγου – Ειδικευμένη σε θέματα Ασφάλειας στο Διαδίκτυο
