Κύπρος, παραδοσιακά τραγούδια και μουσική

Επιμέλεια δίσκου: Περίανδρος Καράλης

Προλογικό σημείωμα: Περίανδρος Καράλης

Η κυπριακή δημοτική μουσική, αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνικού Πολιτισμού, με τις ίδιες γενικές καταβολές της λοιπής ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, αλλά με δικές της ιδιαιτερότητες, επιβίωσε διαχρονικά. Πατώντας σε παρόμοια αχνάρια και ιστορικές προκλήσεις, με εκείνα των υπολοίπων ελληνικών περιοχών, κρατήθηκε ζωντανή και αλώβητη μέσα στους αιώνες και αποτελεί την πεμπτουσία της ψυχής του λαού της. Η Κυπριακή λαϊκή κληρονομιά, μέσα σε αντίξοες συνθήκες αιώνων σκλαβιάς, δουλείας, και καταπίεσης αποτέλεσε το στήριγμα των κατοίκων του νησιού για ψυχολογική και εθνική επιβίωση. Μέσα από το πέρασμα των αιώνων συνδέθηκε άρρηκτα με τη μουσική παράδοση της μητροπολιτικής Ελλάδας, τη μουσική του Βυζαντίου και των ελληνικών νησιών και δέχτηκε επιρροές, όπως ήταν φυσικό, από μια σειρά ξένων κατακτητών που πέρασαν, μέσα από τους αιώνες, από το νησί.

Με τον όρο «Κυπριακή Παραδοσιακή Μουσική» εννοούμε τις δημιουργίες του λαού της Κύπρου που ακολουθούν την παράδοση, όπως τα δημοτικά τραγούδια, τη δημοτική μουσική και τους χορούς, τους εκκλησιαστικούς ύμνους και τις δημοτικές/παραδοσιακές φωνές, οι οποίες διαμορφώθηκαν πάνω σε ιστορικά γεγονότα και πολιτισμικές επιρροές. Με τον ίδιο όρο αναφερόμαστε επίσης, σε νεότερες δημιουργίες λαϊκών επώνυμων ή και ανώνυμων συνθετών, όπως τραγούδια, μουσική και χορούς, που αφομοιώθηκαν από την παράδοση της Κύπρου και είναι παρούσες στις εκδηλώσεις του λαού.

Οι καταβολές της κυπριακής μουσικής

Όπως φαίνεται μέσα από διάφορες ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές και συγγράμματα, από την αρχαιότητα (μυκηναϊκή περίοδος) ήδη η μουσική επίδραση του κυρίως Ελλαδικού χώρου στην Κύπρο ήταν όχι μόνο πρόδηλη αλλά και ουσιαστικής σημασίας. Τα Ελληνικά μουσικά στοιχεία αποτελούν τον χαρακτήρα του κυπριακού τραγουδιού. Παράλληλα, αξιοσημείωτη είναι και η επίδραση των Ευρωπαίων κατακτητών που έρχονταν από τη Δύση αλλά και των κατακτητών από την Ανατολή. Όλοι μετέφεραν μια πλούσια μουσική λαϊκή παράδοση με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, τα οποία διαμόρφωσαν τον τελικό χαρακτήρα της μουσικής του τόπου.

Μεσαίωνας

Η Βυζαντινή περίοδος και η Φραγκοκρατία ήταν από τις πιο σημαντικές ιστορικές περιόδους για τη Μεγαλόνησο, η οποία μεταξύ πολλών άλλων διαμόρφωσε ποικίλα χαρακτηριστικά της κυπριακής μουσικής. Η μεσοβυζαντινή περίοδος αλλά και η Λατινοκρατία (12ος – 16ος αιώνας), μας άφησε έναν αριθμό μουσικών οργάνων, ο οποίος απεικονίζεται σε τοιχογραφημένα σύνολα εκκλησιών της Κύπρου. Οι εικονογραφημένες εκκλησίες της Κύπρου υποδεικνύουν τη μουσική παράδοση του νησιού και συμβάλλουν στην κατάρτιση ενός καταλόγου μουσικών οργάνων, τα οποία μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις κύριες κατηγορίες: αερόφωνα, ιδιόφωνα και μεμβρανόφωνα. Τα όργανα που εντοπίζονται στις κυπριακές εκκλησίες ήταν ο ποιμενικός αυλός, ο πλαγίαυλος, ο αυλός, ο άσκαυλος, η σάλπιγξ, το κέρας ή βούκινο, τα κύμβαλα, το τύμπανο και το βαρελλόσχημο, με δύο μεμβράνες, τύμπανο.

Τουρκοκρατία

Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, λόγω της φτώχειας, της καταπίεσης και της απομόνωσης, η Κύπρος ήταν αποκομμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη και έτσι τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά ρεύματα της Ευρώπης δεν ήταν δυνατόν να έχουν την οποιαδήποτε απήχηση στην Κύπρο. Η μουσική ήταν συνδεδεμένη άμεσα με τη Βυζαντινή Μουσική και υπηρετούσε την εκκλησία γεγονός που βοήθησε να διασφαλισθεί ο ρόλος της Μουσικής και της διδασκαλίας της. Τα κυριότερα μουσικά είδη που κυριαρχούν αυτή την περίοδο είναι η Βυζαντινή/Εκκλησιαστική μουσική και η Παραδοσιακή Δημοτική μουσική της Κύπρου.

Οι νεότεροι χρόνοι

Όταν οι Άγγλοι αγόρασαν από τους Τούρκους την Κύπρο το 1878, η μουσική δραστηριότητα, που υπήρχε στο νησί περιοριζόταν στις εκκλησίες και τα μοναστήρια, όπου λειτουργούσε η εκκλησιαστική μουσική και στις γιορτές, τα πανηγύρια και ιδιαίτερα στους γάμους, όπου λειτουργούσε η δημοτική μουσική. Ένας από τους πιο μεγάλους δασκάλους μουσικής ήταν ο Στυλιανός Χουρμούζιος, ο οποίος έγραψε πολλά βιβλία για τη Βυζαντινή Μουσική και τη μέθοδό της, η οποία χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα. Η πολιτική επιδίωξη των Άγγλων για δημιουργία μιας τεχνητής «Κυπριακής νοοτροπίας», η οποία όφειλε να μην έχει καμιά σχέση με τον Ελληνικό χαρακτήρα του νησιού, οδήγησε στην επιβολή της Δυτικής Μουσικής και στην παραμέριση της παραδοσιακής και της Βυζαντινής Μουσικής. Με την άφιξη των Άγγλων στην Κύπρο, η δυτικοευρωπαϊκή μουσική παράδοση άρχισε δειλά-δειλά να κερδίζει έδαφος.

Σήμερα 

Η αλληλεπίδραση της κυπριακής μουσικής με την Ελλαδική νησιώτικη και τη μικρασιατική παράδοση δημιούργησε τον σημερινό ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Σημαντικά Ελλαδικά μουσικά τραγούδια και χοροί, τα οποία προέρχονταν από διάφορες πολιτισμικές περιφέρειες του Ελλαδικού χώρου, τα νησιά και τη Μικρά Ασία, προσαρμόστηκαν και διαφοροποιήθηκαν, όσον αφορά στη διάλεκτο και στο μουσικό αισθητήριο του λαού της Κύπρου και εντάχθηκαν ως αναπόσπαστο μέρος της κυπριακής παράδοσης.

Η συνέχεια του κυπριακού μουσικού παραδοσιακού πολιτισμού, μπορεί να καταγραφεί από τη μια ως κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και από την άλλη ως κομμάτι του ευρωπαϊκού πολιτισμού και των αξιών του καθώς και ως αναπόσπαστο μέρος του ανατολίτικου ελληνικού πολιτισμού και των χριστιανικών ιδεωδών του.

Στον παρόντα δίσκο παρατίθενται τραγούδια καθαυτό παραδοσιακά αλλά και κάποια νεότερα δημιουργήματα των μεγάλων τραγουδιστών και τραγουδοποιών του κυπριακού δημοτικού τραγουδιού, οι οποίοι συνεχίζουν την Παράδοση. Τα είδη πολλά: ερωτικά, θρήνοι, της Παναγίας, του αγώνα της ζωής, για την οικογένεια. Απολαύστε τα.

Πηγἠ

Η Κυπριακή Παραδοσιακή Μουσική, Λαπαθιώτη, Τ.Ε.Ι. Κρήτης, Τμήμα Μηχανικών Μουσικής, Τεχνολογίας και Ακουστικής.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Πιανίστα, Σύμβουλος σε θέματα Κλασσικής Μουσικής