Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει τεθεί σε εφαρμογή στη χώρα μας η συνεκπαίδευση των μαθητών στις τάξεις του Γενικού Σχολείου. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές με αναπηρία ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες δεν υποχρεούνται να φοιτούν αποκλειστικά στο Ειδικό Σχολείο, αλλά μπορούν να φοιτούν στο Γενικό Σχολείο, με την υποστήριξη κατάλληλα εξειδικευμένου Ειδικού Εκπαιδευτικού και Επιστημονικού Προσωπικού (Ε.Ε.Π.), καθώς επίσης και Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού (Ε.Β.Π.). Η νέα αυτή εκπαιδευτική και σχολική πραγματικότητα οδήγησε στη δημιουργία νέων εκπαιδευτικών θεσμών και προγραμμάτων. Στο Γενικό Σχολείο υπάρχει, λοιπόν, το Τμήμα Ένταξης (Τ.Ε.), το οποίο παρακολουθεί ο μαθητής για συγκεκριμένες ώρες κάθε μέρα, σε χώρο εντός του σχολείου αλλά εκτός της σχολικής τάξης, της οποίας είναι μέλος. Υφίσταται, επίσης, η δυνατότητα παροχής Παράλληλης Στήριξης στον μαθητή εντός της σχολικής τάξης.

Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε στον σημαντικότατο αυτόν θεσμό της Παράλληλης Στήριξης και στους εκπαιδευτικούς, που αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας το έργο αυτό εντός του Γενικού Σχολείου. Ειδικότερα, αφού ορίσουμε την Παράλληλη Στήριξη, θα παρουσιάσουμε τον τρόπο λειτουργίας του θεσμού αλλά και τον ρόλο και τις αρμοδιότητες του εκπαιδευτικού Παράλληλης Στήριξης στο Γενικό Σχολείο. Τέλος, θα αναφερθούμε στις δυσκολίες και στις προκλήσεις, που εγείρονται στις μέρες μας, σχετικά με τον συγκεκριμένο θεσμό και τις προϋποθέσεις ορθής και απερίσπαστης λειτουργίας του.

Η Παράλληλη Στήριξη στο γενικό σχολείο και οι μαθητές στους οποίους απευθύνεται

Η Παράλληλη Στήριξη αποτελεί έναν σχετικά νεοσύστατο θεσμό. Στον νόμο 3699/2008 για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση κατοχυρώνεται ότι τα παιδιά με αναπηρία ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν το πρόγραμμα της Γενικής Τάξης, υποστηριζόμενοι από κατάλληλα εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς. Συγκεκριμένα, Παράλληλη Στήριξη παρέχεται σε μαθητές που μπορούν, μέσω κατάλληλης ατομικής και εξατομικευμένης υποστήριξης, να παρακολουθήσουν στο σύνολό του το αναλυτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα της γενικής τάξης, στην οποία ανήκουν. Δεν είναι τυχαίο γεγονός το ότι η Παράλληλη Στήριξη αποτελεί την πλέον εγκεκριμένη μέθοδο διδασκαλίας για παιδιά με αναπηρία ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες για την πλειονότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων της Ευρώπης (π.χ. το Γαλλικό σύστημα). Για τη διεθνή επιστημονική κοινότητα του Τομέα της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης είναι η ιδανικότερη μέθοδος ενσωμάτωσης των παιδιών αυτών, τόσο στο σχολικό περιβάλλον όσο και στον σχολικό κοινωνικό περίγυρο.

Παράλληλη Στήριξη δέχεται, μετά από έγκριση του αρμοδίου Κέντρου Εκπαίδευσης και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (Κ.Ε.Σ.Υ), κάθε μαθητής με αναπηρία ή άλλες εκπαιδευτικές ανάγκες, εφόσον μπορεί να ανταποκριθεί στο αναλυτικό πρόγραμμα της τάξης φοίτησής του, καθώς και σε κάθε εκδήλωση σχολικής διαδικασίας. Στους μαθητές αυτούς συγκαταλέγονται όσοι, για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής, εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, αναπτυξιακών προβλημάτων, ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών, οι οποίες, σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τις διαδικασίες της σχολικής προσαρμογής και της μάθησης. Συγκεκριμένα, πρόκειται κυρίως για μαθητές με:

  • νοητική αναπηρία (νοητική υστέρηση),
  • αισθητηριακή αναπηρία όρασης (τυφλοί, μερικώς βλέποντες) ή/και ακοής (κωφοί, βαρήκοοι),
  • κινητική αναπηρία,
  • χρόνια, μη ιάσιμα νοσήματα,
  • διαταραχές λόγου – ομιλίας,
  • ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, Δ.Ε.Π.-Υ.),
  • διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (π.χ. αυτισμός),
  • ψυχικές διαταραχές, και
  • πολλαπλές αναπηρίες.

Να σημειωθεί εδώ ότι τα Κ.Ε.Σ.Υ. έρχονται ήδη από τo σχολικό έτος 2018-2019 να αντικαταστήσουν με τη λειτουργία τους τις υπηρεσίες των Κέντρων Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕ.Δ.Δ.Υ./παλαιότερα Κ.Δ.Α.Υ.) και για τον λόγο αυτόν δε θα τα δείτε να αναφέρονται με τη συγκεκριμένη ονομασία σε προηγούμενα άρθρα μας. Με την πιστοποίηση, επομένως, των φορέων αυτών, ή των αρμόδιων Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων ή Δημόσιων Νοσοκομείων, μπορούν οι παραπάνω μαθητές να διεκδικήσουν Παράλληλη Στήριξη κατά τη φοίτησή τους στο Γενικό (και σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις και στο Ειδικό) Σχολείο.

Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του εκπαιδευτικού Παράλληλης Στήριξης

Πρωταρχικός στόχος και ρόλος του εκπαιδευτικού Παράλληλης Στήριξης είναι να βοηθήσει τον μαθητή να αυτονομηθεί σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό! Ο μαθητής του θα πρέπει, τόσο σε μαθησιακό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, να μπορεί να ανταποκριθεί στη σχολική ζωή και πραγματικότητα. Αυτό προϋποθέτει να μη νιώθει εξαρτημένος ούτε να προσκολλάται στον εκπαιδευτικό παράλληλης στήριξης.

Ο εκπαιδευτικός αυτός τοποθετείται στην τάξη του παιδιού ή των παιδιών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ως δεύτερος εκπαιδευτικός, με τις εξής αρμοδιότητες:

  • Βοηθά στην προσέλευση και στην αποχώρηση του μαθητή και, αν χρειαστεί, βρίσκεται κοντά του και στα διαλείμματα.
  • Εντός της σχολικής τάξης, ανάλογα με τις ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες του μαθητή που υποστηρίζει, βοηθά στην εύρεση του βιβλίου, της σελίδας ή της άσκησης, εξηγεί την εκφώνηση με κατανοητό τρόπο και, όταν χρειάζεται, διαφοροποιεί την εργασία του μαθητή, ώστε να επιτύχει τον μαθησιακό στόχο του.
  • Σχεδιάζει δραστηριότητες (παιχνίδια) εμπλοκής και κοινωνικοποίησης του παιδιού για τα διαλείμματα ή τις σχολικές εκδρομές.
  • Δεν παραμένει αποκλειστικά δίπλα στο παιδί με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Παρόλο που η υποστηρικτική διδασκαλία που παρέχει απευθύνεται κυρίως στον συγκεκριμένο μαθητή, ο εκπαιδευτικός Παράλληλης Στήριξης περιέρχεται ταυτόχρονα στην τάξη και βοηθά και άλλα παιδιά που έχουν ανάγκη.
  • Σχεδιάζει από κοινού με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα της τάξης τη διδασκαλία, συμβάλλοντας στον εμπλουτισμό του περιεχομένου της σύμφωνα με τις αρχές της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας.
  • Αναλαμβάνει παράλληλη εργασία στην τάξη. Για παράδειγμα, όταν ο ένας εκπαιδευτικός διηγείται μία ιστορία, ο άλλος σχεδιάζει μια δραστηριότητα στον πίνακα ή διορθώνει τις εργασίες των μαθητών της τάξης.
  • Περιοδικά αλλάζει ρόλο με τον δάσκαλο ή τη δασκάλα της τάξης. Αναλαμβάνει, δηλαδή, διδακτικό έργο, με τον συνάδελφό του να αναλαμβάνει τον ρόλο του δεύτερου εκπαιδευτικού. Ο σκοπός είναι, εάν κάποιος θελήσει να φωτογραφίσει την τάξη, να μην ξεχωρίζει τον εκπαιδευτικό της τάξης από εκείνον της Παράλληλης Στήριξης.
  • Εισηγείται, υλοποιεί και παρουσιάζει στο σύνολο της σχολικής κοινότητας Σχέδια Εργασίας με στόχο τον σεβασμό και την αποδοχή της διαφορετικότητας, σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό της τάξης.
  • Διατηρεί και συμπληρώνει καθημερινά τετράδιο επικοινωνίας, στο οποίο επισημαίνονται τα θετικά και τα αρνητικά σημεία της σχολικής ζωής, προς ενημέρωση των γονέων του μαθητή του. Οι γονείς, με τη σειρά τους, σημειώνουν δικές τους παρατηρήσεις και σχόλια, ανατροφοδοτώντας και ενημερώνοντας τους δασκάλους.
  • Τέλος, μία φορά τον μήνα, συμμετέχει σε σύσκεψη εκτίμησης της προόδου του μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Στη σύσκεψη αυτή συμμετέχουν ακόμα ο Διευθυντής του Σχολείου, ο Δάσκαλος ή η Δασκάλα της τάξης και ο ένας ή και οι δύο Γονείς του μαθητή. Συντάσσουν δε από κοινού αιτιολογημένη έκθεση επίδοσης του παιδιού στον ακαδημαϊκό, κοινωνικό και επικοινωνιακό τομέα. Αν η κατάλληλη επίδοση δεν σημειωθεί σε διάστημα δύο διαδοχικών τριμήνων, ο μαθητής παραπέμπεται εκ νέου στο Κ.Ε.Σ.Υ. για επαναξιολόγηση, σχετικά με το κατάλληλο πλαίσιο εκπαίδευσής του.

Επίλογος-Δυσκολίες και προκλήσεις για την Παράλληλη Στήριξη

Δυστυχώς, στην Ελλάδα, ο θεσμός της Παράλληλης Στήριξης αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες και σοβαρές προκλήσεις, όσον αφορά στη λειτουργία του. Καταρχάς, οι προσλήψεις βασίζονται σε έκτακτο και προσωρινό προσωπικό, παρόλο που οι ανάγκες των μαθητών και των σχολικών μονάδων είναι συγκεκριμένες και πάγιες. Επίσης, ο αριθμός των προσλήψεων είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που οι πραγματικές και διαπιστωμένες ανάγκες του εκπαιδευτικού πληθυσμού επιβάλλουν, δε γίνονται πάντα με την έναρξη του σχολικού έτους, αλλά σε τρεις ή τέσσερις, πολλές φορές, φάσεις, ενώ μεγάλο μέρος των εκπαιδευτικών, που εργάζονται στην Παράλληλη Στήριξη, καλούνται να αναλάβουν το νευραλγικό αυτό πόστο χωρίς να διαθέτουν εξειδίκευση σε κάποιον τομέα της Ειδικής Αγωγής. Επιπλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που οι συνάδελφοι της Παράλληλης Στήριξης καλούνται να υποστηρίξουν δύο ή και τρία παιδιά, τα οποία φοιτούν σε δύο ή και τρία διαφορετικά σχολεία. Πολλές φορές, ακόμα, οι εκπαιδευτικοί αυτοί έρχονται αντιμέτωποι με την άγνοια ή/και την απειρία σε ζητήματα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, ή ακόμα και τη δυσπιστία συναδέλφων της Γενικής Αγωγής. Τα παραπάνω, βεβαίως, είναι απότοκα της ελλιπούς χρηματοδότησης της Παιδείας, της ανυπαρξίας κρατικής πρωτοβουλίας για τη διοργάνωση επιμορφωτικών δράσεων, των χαμηλών αμοιβών των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων που, λόγω και της υφιστάμενης οικονομικής κατάστασης, δεν μπορούν να διατεθούν μεγάλα ποσά σε ιδιωτικές επιμορφώσεις, αλλά και του φόβου για το άγνωστο, που ονομάζεται διαφορετικότητα, σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που προωθεί την πλήρη συμμόρφωση και ομοιομορφία.

Οι γονείς

Σε πολλές περιπτώσεις, οι γονείς των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες κατακλύζονται από αισθήματα άγχους, αγωνίας, ανασφάλειας, θυμού και άγνοιας. Αναζητούν, λοιπόν, ευήκοα ώτα προς τα ποικίλα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, λόγω της ελλιπούς ενημέρωσης, μέριμνας και φροντίδας για τα παιδιά τους και, κατά συνέπεια, για τους ίδιους.

Υπάρχει, ωστόσο, και η φωτεινή πλευρά! Αναδεικνύεται μέσα από την αγόγγυστη και αγαστή συνεργασία των εκπαιδευτικών της Παράλληλης Στήριξης και της Γενικής Τάξης, με γνώμονα το συμφέρον του μαθητή και στόχο την ομαλή κοινωνικοποίηση, ενσωμάτωση και αυτονόμησή του στον μέγιστο βαθμό. Ακόμα, προωθείται μέσα από την επικοινωνία και τη συμβολή των γονέων των μαθητών, που βλέπουν τους συνεργαζόμενους αυτούς εκπαιδευτικούς όπως πραγματικά είναι. Ως συμμάχους, δηλαδή, και συνοδοιπόρους του παιδιού στη σχολική ζωή και πράξη!

Ο δάσκαλος της Παράλληλης Στήριξης, ένα στήριγμα

Κλείνοντας, να τονίσουμε και τούτο. Ο δάσκαλος ή ο καθηγητής της Παράλληλης Στήριξης είναι κάτι πολύ περισσότερο από τον άνθρωπο που κάθεται δίπλα στα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και τα βοηθά κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Είναι εκείνος που συμβάλλει στην ολόπλευρη ενσωμάτωση και προσαρμογή τους στη σχολική πραγματικότητα και που τα προστατεύει από τον αποκλεισμό, τον ρατσισμό, την περιθωριοποίηση και τον σχολικό εκφοβισμό. Είναι η γέφυρα που ενώνει τον κόσμο τους με αυτόν των συμμαθητών τους, που συμβάλλει αποτελεσματικά στην οριοθέτησή τους και που καλλιεργεί, εντός του σχολείου, ένα κλίμα συνεργασίας και υποστήριξης για αυτά τα «διαφορετικά» παιδιά.

 

Πηγές

Καθήκοντα και αρμοδιότητες Εκπαιδευτικού Προσωπικού Ειδικής Αγωγής (Απόσπασμα από ΦΕΚ 2585/2018)

Υπουργική Απόφαση 27922/γ6/8-3-2007 (φεκ 449/β΄)

Νόμος 3699/2008 για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση

Δελλασούδας, Λ. Γ.(2006). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική: Ποιότητα ζωής ατόμων με αναπηρία (Τόμος Δ’).Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Δελλασούδας, Λ. Γ.(2005). Εισαγωγή στην Ειδική Παιδαγωγική: Σχολική Ένταξη μαθητών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες (Τόμος Α’). Αθήνα: Αυτοέκδοση.

Δράκος, Γ. Δ. (2011). Σύγχρονα Θέματα της Ειδικής Παιδαγωγικής. Αθήνα: Διάδραση.

Πολυχρονοπούλου, Σ. (2012). Παιδιά και Έφηβοι με Ειδικές Ανάγκες και Ικανότητες: Σύγχρονες τάσεις εκπαίδευσης και ειδικής υποστήριξης. Αθήνα: Αυτοέκδοση.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Κωνσταντίνος Ουρανός

Δάσκαλος

 

Ιωάννα Ασυλογιστάκη

Δασκάλα

 

Τάσσος Κυρίκος

Μαθηματικός