Η θαλάσσια έρευνα και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ.)
Σύνταξη άρθρου: Οδυσσέας Αρχοντίκης
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
Η θαλάσσια επιστημονική έρευνα αποτελεί μία από τις βασικότερες πτυχές της κατανόησης του περιβάλλοντος. Αποσκοπεί στην προστασία των ωκεανών και στην αφύπνιση του κοινού για καίρια ζητήματα, που αφορούν στους ωκεανούς και στις θάλασσες. Τα τελευταία χρόνια, η στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελλάδας ως κράτους-μέλους εντρυφεί στην ασφάλεια των θαλασσίων περιβαλλόντων, στη βελτίωση της κατάστασής τους και, παράλληλα, στην υιοθέτηση ουσιαστικής παιδείας από όλους μας για την προστασία τους. Η θαλάσσια έρευνα μέσω των καταγραφής, ανάλυσης, ποσοτικοποίησης και αξιολόγησης των δεδομένων των θαλασσίων περιβαλλόντων, παρέχει τη δυνατότητα κατανόησης και αντιμετώπισης των αυξανόμενων προκλήσεων, που πιεστικά πολύ υφίσταται ο θαλάσσιος κόσμος.
Στο συγκεκριμένο αυτό άρθρο θα συζητήσουμε την πρόοδο της θαλάσσιας έρευνας διεθνώς και στη χώρα μας, και θα αναφερθούμε σε έναν έγκριτο θαλάσσιο επιστημονικό φορέα, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), που αποτέλεσε και αποτελεί αρωγό για την προστασία των Ελληνικών και Ευρωπαϊκών θαλασσών. Ας δούμε όμως πρώτα λίγη ιστορία καθώς η έρευνα και η εξερεύνηση στη θάλασσα είναι φαινόμενα παλαιά σχεδόν όσο και ο άνθρωπος.
Οι Πρώτες Θαλάσσιες Έρευνες
Η αποκρυπτογράφηση του θαλάσσιου κόσμου, η ανακάλυψη των ωκεάνιων ρευμάτων και η εξερεύνηση και καταγραφή των μετεωρολογικών φαινομένων με άμεσο αντίκτυπο στο θαλάσσιο περιβάλλον αποτέλεσαν κύριο πυλώνα για την εξέλιξη της θαλάσσιας έρευνας, με τη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα και μάλιστα χρονολογούνται από τους προϊστορικούς και τους αρχαίους χρόνους. Πράγματι, οι πρώτες παρατηρήσεις από πλοία εικάζεται να είναι αυτές ναυτικών και εξερευνητών για προειδοποίηση καιρικών φαινομένων και θεωρείται η παλαιότερη μέθοδος παρακολούθησης των ωκεανών και των οργανισμών που διαβιούν σε αυτούς.
Ήδη από την αρχαία Ελλάδα, οι ναυτικές, γεωγραφικές και ωκεανολογικές γνώσεις ήταν ιδιαίτερα υψηλές, με πλήθος ναυτικών και επιστημονικών -για την εποχή- επιτευγμάτων. Πιο συγκεκριμένα, ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης έδωσε την πρώτη ερμηνεία του φαινομένου της παλίρροιας βάσει υπολογισμών γεωγραφικού πλάτους και μήκους. Γύρω στο 500 π.Χ. ο Εκαταίος ο Μιλήσιος απέδωσε την πρώτη έκδοση ακριβούς χάρτη της Μεσογείου θάλασσας, το βάθος της οποίας θεωρήθηκε ότι υπερβαίνει τα 2.000 μέτρα, κατά τον Στράβωνα. Αντιστοίχως ο Νέαρχος, όντας ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου και όπως αναφέρεται στο έργο του «Παράπλους» πραγματοποίησε τον πρώτο μεγαλεπίβολο πλου, διαπλέοντας 400 μίλια αγνώστων υδάτων από τον Υδάσπη ποταμό ως τον Περσικό Κόλπο με αντίθετη κατεύθυνση στη ροή του ποταμού Ευφράτη. Πολύ γνωστή ήταν στους Βυζαντινούς αλλά και στους Δυτικοευρωπαίους του Μεσαίωνα η ιστορία με το πείραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την άνωση, στη Νεκρά Θάλασσα αλλά και η εξερεύνηση, που πραγματοποίησε σε έναν βυθό με τη χρήση γυάλινου κώδωνα (Φυλλάδα του Μεγαλεξάντρου ή Διήγησις Αλεξάνδρου του Μακεδόνος).
Σε πιο πρόσφατες ανακαλύψεις, αξίζει να αναφέρουμε το τεράστιο, για την εποχή, ταξίδι του Μαγγελάνου (1492). Σε πολύ πιο επιστημονικό επίπεδο, σταθμός στην ιστορία των θαλασσίων ερευνών είναι το πώς το ωκεανογραφικό σκάφος «Challenger», σε ταξίδι διάρκειας τεσσάρων χρόνων (1872-1876), διένυσε περίπου 70.000 ναυτικά μίλια και διέσχισε όλους τους ωκεανούς δίνοντας μία σαφή εικόνα των παγκοσμίων υδάτων, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Έκτοτε, η θαλάσσια έρευνα απέκτησε μεγαλύτερες διαστάσεις και συνεπακόλουθα μετεξελίχθηκε σε «πειραματική» προσεγγίζοντας τη σημερινή της μορφή. Ο ωκεανογράφος και ερευνητής Ζακ-Υβ Κουστώ θεωρείται ο θεμελιωτής της σύγχρονης θαλάσσιας έρευνας και έχει δικαίως επονομαστεί ως ο «πατέρας της σύγχρονης θαλάσσιας έρευνας». Μάλιστα, ο ίδιος ήταν ο πρώτος που κατασκεύασε την πρώτη μάσκα και ολοκληρωμένη στολή κατάδυσης με φιάλες, το 1943, ενώ κινητοποιήθηκε εξαρχής για την ευαισθητοποίηση κυβερνήσεων και πολιτών σε θέματα θάλασσας.
Σήμερα, η θαλάσσια έρευνα αφορά σε νέες τεχνικές και μεθόδους, όπως χρήση υδροφώνων και σεισμικών αναλύσεων του θαλάσσιου πυθμένα, συσκευών για απομόνωση θαλάσσιων υδάτων, βιογεωχημική ανάλυση μικροοργανισμών και των ουσιών αυτών κ.ά. . Ο κύριος δε στόχος της σύγχρονης ερευνητικής προσπάθειας είναι η εύρεση τρόπων που εξασφαλίζουν την προστασία των ωκεανών και του θαλάσσιου έμβιου κόσμου.
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.)
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) συνιστά έναν από τους πλέον ενεργούς κρατικούς φορείς της Ελλάδας, που ασχολούνται εκτενώς με τη θαλάσσια έρευνα στη χώρα μας και λειτουργεί υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων Ελλάδας. Κύριοι στόχοι του ερευνητικού κέντρου είναι η διατήρηση της υγείας ελληνικών, και όχι μόνον, υδάτινων οικοσυστημάτων και η προαγωγή των:
1) βιώσιμης εκμετάλλευσης θαλασσίων πόρων και ενέργειας (περισσότερες πληροφορίες στο πρόγραμμα HORIZON2020), 2) υδατοκαλλιεργειών και 3) η ευαισθητοποίηση του ευρέος κοινού σε θέματα προστασίας και διαχείρισης της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.
Η ίδρυση του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.
Η ελληνική κυβέρνηση του 1910-1915, υπό την ηγεσία του Ελευθέριου Βενιζέλου, ήταν από τις πρώτες, που αφουγκράσθηκε την επιτακτική ανάγκη διαχείρισης του θαλασσίου περιβάλλοντος και προχώρησε, ύστερα από διαβουλεύσεις με τον Ιταλό καθηγητή και σύμβουλό της, Vinciguerra (Βιντσιγκουέρα), στην ίδρυση ενός φορέα πάνω στα θαλάσσια (ερευνητικά) θέματα της χώρας. Μάλιστα, η πρώτη αυτή ίδρυση αφορά σε έναν θαλάσσιο υδροβιολογικό σταθμό, το 1914, με έδρα το Παλαιό Φάληρο και δράση σε θέματα αλιείας και θαλάσσιας βιολογίας. Κατόπιν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ακαδημία Αθηνών ίδρυσε το Ελληνικό Υδροβιολογικό Ινστιτούτο, στο οποίο και ενσωματώθηκε ένας προϋπάρχων Υδροβιολογικός σταθμός στη Ρόδο, που είχε προηγουμένως ιδρυθεί κατά τη διάρκεια κατοχής των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς. Αξίζει να σημειωθεί πως εκείνη την περίοδο κατασκευάστηκε το πρώτο ελληνικό ωκεανογραφικό σκάφος υπό το όνομα «ΓΛΑΥΚΗ», το οποίο και πραγματοποίησε συνολικά τρεις ωκεανογραφικούς πλόες.
Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών ιδρύθηκε μεταγενέστερα, κατά την περίοδο 1984-1985, ως πρώτα «Εθνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (Ε.Κ.Θ.Ε.)» βάσει του νόμου 1514 και υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Τεχνολογίας του τότε Υπουργείου Βιομηχανίας Ενέργειας και Τεχνολογίας. Το κέντρο αυτό αποτέλεσε, επί της ουσίας, τη μετεξέλιξη του Ινστιτούτου Ωκεανογραφικών και Αλιευτικών Ερευνών (Ι.ΩΚ.Α.Ε.) που είχε ιδρυθεί ήδη από το 1970, ενώ πολύ αργότερα, το 2003 υπό τον νόμο 2919/25.6.2001 «Σύνδεση Έρευνας και Τεχνολογίας με την παραγωγή» συγχωνεύτηκε με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (Ι.ΘΑ.ΒΙ.Κ) φέροντας ως επωνυμία το «Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.)». Σήμερα, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. διέπεται από τις διατάξεις του νόμου 1514/85 και του Προεδρικού Διατάγματος 164 (ΦΕΚ 131/3.6.03), με έδρα την Ανάβυσσο Αττικής.
Τομείς και Ινστιτούτα
Το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. αποτελείται από τρεις ερευνητικούς τομείς/ινστιτούτα, που ονομαστικά είναι 1) το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργιών, 2) το Ινστιτούτο Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων και 3) το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας.
Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργιών
Πρόκειται για ένα εκ των πλέον σύγχρονων ινστιτούτων θαλάσσιας βιολογίας με αντιστοίχως δύο τομείς, Αλιείας και Εσωτερικών Υδάτων, οι οποίοι στελεχώνονται από έμπειρο επιστημονικό προσωπικό βιολόγων, οικολόγων κ.ά. . Η δραστηριότητα του Ινστιτούτου αφορά στη βιώσιμη και ορθή διαχείριση αλιευμάτων, στην ανάπτυξη μοντέλων για επιτυχημένη και περιβαλλοντικά φιλική αλιευτική διαχείριση ύστερα από επεξεργασία και ανάλυση αλιευτικών δεδομένων. Επίσης, μελετά την επίδραση της χρήσης αλιευμάτων στα σημερινά οικοσυστήματα της χώρας.
Ινστιτούτο Θαλασσίων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων
Αντιστοιχεί σε ένα εκ των πέντε αρχικών Ινστιτούτων του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και υποστηρίζει ερευνητικώς τη διατήρηση υδροβιοτόπων και βιολογικών πόρων σε πλήθος οικοτόπων και οικοσυστημάτων, ενώ παράλληλα ευαισθητοποιεί το κοινό σε τέτοιου είδους θέματα. Πρόσφατες έρευνες του Ινστιτούτου αφορούν σε αναλύσεις και προβλέψεις της κατάστασης των αποθεμάτων ιχθύων και άλλων οργανισμών (π.χ. οστρακοειδών) στα ελληνικά ύδατα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το συγκεκριμένο Ινστιτούτο παρέχει επιστημονική καθοδήγηση και πληροφορίες σε εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς αναφορικά με τη διαχείριση θαλασσίων, ποτάμιων και λιμναίων περιβαλλόντων.
Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας
Το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας προσεγγίζει επιστημονικά θέματα που αφορούν περισσότερο στη δυναμική των θαλασσίων μαζών εντός της Μεσογείου, στις κλιματικές διακυμάνσεις και στους βιογεωχημικούς κύκλους που συνδέονται με αυτές, ενώ ταυτόχρονα υλοποιεί πρωτοβουλίες σχετικά με τη διαχείριση των παράκτιων ζωνών και τους υποθαλάσσιους ενεργειακούς πόρους και κινδύνους. Επιπλέον, προωθεί την ιδέα της «γαλάζιας ανάπτυξης» στο ευρύ κοινό, επισημαίνοντας, από ερευνητικές δημοσιεύσεις και δράσεις, τις επιδράσεις του ανθρώπινου παράγοντα στα σύγχρονα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Αξίζει να σημειώσουμε πως ερευνητικά δημοσιεύματα των ινστιτούτων του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. έχουν επισημάνει προσφάτως πως η Μεσόγειος θάλασσα εμφανίζει υψηλό ποσοστό αποδυνάμωσης αναφορικά με τα ιχθυοαποθέματά της καθώς η αλίευση των πάμπολλων ειδών ψαριών, που φιλοξενεί, είναι συνεχής. Σημαντικά προβλήματα έγκεινται κυρίως στις μεθόδους αλίευσης, οι οποίες περιλαμβάνουν λ.χ. συρόμενα δίχτυα βυθού που συλλέγουν ενήλικα και ανήλικα ψάρια αδιακρίτως.
Ωκεανογραφικός Στόλος και Συνεργασίες
Ο σημερινός ωκεανογραφικός στόλος του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. περιλαμβάνει δύο ερευνητικά σκάφη, το Ω/Κ «ΑΙΓΑΙΟ» και το Ερευνητικό Αλιευτικό πλοίο «ΦΙΛΙΑ», ένα διθέσιο υποβρύχιο-βαθυσκάφος υπό το όνομα «ΘΕΤΙΣ» (τύπου Remora 2000) και τέσσερα συνολικά τηλεκατευθυνόμενα υποβρύχια ρομπότ.
Αναφέρουμε δε πως το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. στοχεύει εντός πέντε χρόνων στην απόκτηση ενός νέου ωκεανογραφικού σκάφους μήκους και πλάτους 70 και 16 μέτρων αντίστοιχα, με πιο ευρύχωρα καταστρώματα και περισσότερους εργαστηριακούς χώρους στο πλοίο, που θα εξυπηρετούν σε περισσότερες αναλύσεις. Σημαντικό δε είναι πως το σκάφος αυτό θα πληροί στο έπακρο τις επιστημονικές και άλλες απαραίτητες προϋποθέσεις ούτως ώστε να συμβαδίζει με τις σημερινές και άμεσα μελλοντικές οικολογικές επιταγές.
Οι συνεργασίες του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. με άλλους φορείς, εγχώριους και μη είναι πάμπολλες και έχουν διεξαχθεί στο πλαίσιο της προώθησης έρευνας νέων τεχνολογιών για 1) την κατανόηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και 2) την εποικοδομητική συζήτηση για ωκεανογραφική και θαλάσσια βιολογική έρευνα. Ορισμένα παραδείγματα εκ των φορέων που συνεργάστηκαν ή εξακολουθούν να συνεργάζονται με το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. είναι: το Πανεπιστήμιο Πειραιώς (βάση πρωτοκόλλου συνεργασίας του 2013), το Institute of Oceanographic Instrumentation, Shandong Academy of Sciences (βάσει μνημονίου συνεργασίας του 2017), η GREENPEACE και το Ενυδρείο Κρήτης. Η συμμετοχή σε προγράμματα και δίκτυα είναι παρομοίως σημαντική, με αξιοσημείωτα τα δίκτυα: COST, ERA-NET, MedCLIVAR, αλλά και τις επιτροπές και συμβούλια: το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και η Υποεπιτροπή Θαλάσσιας Έρευνας του IGSP της Ακαδημίας Αθηνών.
Σε συνεργασία ακόμα με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. εκδίδει επιστημονικό περιοδικό υπό την ονομασία Mediterranean Marine Science, που περιλαμβάνει πληθώρα δημοσιεύσεων σχετικά με την οικολογία, κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντική κατάσταση και ωκεανογραφία θαλασσίων μαζών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Άλλες Δράσεις, Εγκαταστάσεις και Εκπαιδευτικά Προγράμματα
Οι δραστηριότητες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών δεν περιορίζονται αποκλειστικά σε ερευνητικές αλλά αφορούν και σε εκπαιδευτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες. Μάλιστα, οι ερευνητές του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. εκτός της συνεργασίας με τα ακαδημαϊκά ινστιτούτα, παρέχουν διαλέξεις σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο και είτε συνεπιβλέπουν είτε φιλοξενούν φοιτητές που ερευνούν θέματα υδάτινου περιβάλλοντος για την ολοκλήρωση των προπτυχιακών/μεταπτυχιακών εργασιών τους. Σεμινάρια πραγματοποιούνται και σε Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όπου δάσκαλοι και μαθητές σχολείων έρχονται σε επαφή με πιο εξειδικευμένα θέματα θαλάσσιου περιβάλλοντος.
Αξίζει να αναφέρουμε πως διάφορα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών και προσωπικού έχουν υλοποιηθεί κατά την τελευταία δεκαετία σε συνεργασία τόσο με ξένους όσο και με Έλληνες φοιτητές. Οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα της συνεργασίας με τους ερευνητές του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. αλλά και να αξιοποιήσουν τη Βιβλιοθήκη και το Κέντρο Πληροφόρησης του ερευνητικού ινστιτούτου, που στεγάζεται σε αυτόνομους χώρους στην Ανάβυσσο Αττικής, στο Ηράκλειο Κρήτης και στον Υδροβιολογικό σταθμό στη Ρόδο. Μάλιστα, η βιβλιοθήκη ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. ανήκει στην κατηγορία των Ειδικών Επιστημονικών Βιβλιοθηκών και λειτούργησε ταυτόχρονα με την ίδρυση του κέντρου, ήδη από το 1965.
Άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. που έχουν υπάρξει και είναι οι εξής:
- Η Βραδιά Ερευνητή
Πρόκειται για μία πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απώτερο στόχο την εξοικείωση του κοινού με τον κόσμο της έρευνας και πιο συγκεκριμένα της ευαισθητοποίησής του σε θέματα επιστημονικού ενδιαφέροντος, που αφορούν στον θαλάσσιο κόσμο. Η συμμετοχή του ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ. στη Βραδιά Ερευνητή περιλαμβάνει διαδραστικές δραστηριότητες, χρήση μικροσκοπίων και στερεοσκοπίων, πειράματα σε δεξαμενές νερού αλλά και παιδικές δραστηριότητες, όπως ζωγραφιές, κατασκευή οργανισμών με οριγκάμι και φωτογραφίες ως δύτες στο βυθό της θάλασσας.
Έλαβε χώρα το διάστημα 2014-2016 και έχει καθιερωθεί ως μία από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις στο Athens Science Festival για θέματα επιστήμης στη χώρα μας. Τόσο ερευνητές, όσο και δάσκαλοι, καλλιτέχνες και γονείς μεταφέρουν την εμπειρία τους με τον θαλάσσιο κόσμο και την εξηγούν με πλήθος ψυχαγωγικών και διαδραστικών τρόπων.
- Σχολικές επισκέψεις
Το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. παρέχει τη δυνατότητα σε επιμέρους σχολικές μονάδες να επισκεφτούν τις εγκαταστάσεις του και προτρέπουν δασκάλους, παιδιά και κηδεμόνες να ενδυναμώσουν, μέσω των εγκαταστάσεών του, την επαφή με τον κόσμο της θάλασσας. Για περαιτέρω πληροφορίες επ αυτού, μπορείτε να ανατρέξετε στο διαδικτυακό ιστότοπο του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. .
ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και Οικολογία, ένα παράδειγμα
Στις πιο πρόσφατες κινητοποιήσεις και έρευνες του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. συμπεριλαμβάνεται και η μελέτη της οικολογικής κατάστασης του Σαρωνικού κόλπου, ύστερα από το ναυάγιο του δεξαμενόπλοιου «Αγία Ζώνη ΙΙ», το 2017. Η έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το φορέα αυτό συνίσταται σε καταγραφή και ποσοτικοποίηση της χημικής ρύπανσης των υδάτων και των ιζημάτων του κόλπου αλλά και στην αξιολόγηση της πιθανότητας σημαντικής συσσώρευσης βιο-ρύπων λόγω του ατυχήματος. Μάλιστα, οι ερευνητές του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. έχουν αναφέρει πως οι κύριες επιπτώσεις του ατυχήματος αφορούν ως επί το πλείστον τις παράκτιες ζώνες του Σαρωνικού αλλά και των Σαλαμίνα, Γλυφάδα και Ελληνικό για την πρώτη περίοδο των τριών μηνών ύστερα από το ατύχημα. Ωστόσο, κατόπιν ερευνών των κοινοτήτων θαλασσίων οργανισμών μικρο-κλίμακας (αδιόρατοι δηλαδή οργανισμοί με το γυμνό μάτι), σημειώθηκε πως οι τελευταίοι δεν επηρεάστηκαν από τις άμεσες και μικρής χρονικής διάρκειας περιβαλλοντικές προκλήσεις. Σε μια δεύτερη δε ευχάριστη σημείωση, αξίζει να πούμε πως ο θαλάσσιος πυθμένας του κόλπου δεν εμφανίζει κατάλοιπα πετρελαίου και παραγώγων του και η κολύμβηση στις ακτές είναι επιτρεπή, με ιδιαίτερη πάντα προσοχή.
Επίλογος
Η συνειδητοποίηση του παγκόσμιου προβλήματος της ρύπανσης των θαλασσών τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε σημαντικές πρωτοβουλίες τόσο φορέων όσο και πολιτών για τη μείωση ρυπογόνων παραγόντων στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Ωστόσο, οφείλουμε να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την προστασία του θαλάσσιου κόσμου και να βελτιώνουμε καθημερινώς τη στάση μας προς το περιβάλλον. Εδώ, εν πολλοίς, συνίσταται και η αξία ενός Οργανισμού, όπως του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. .
Πηγές
Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας
Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.ΘΕ)
Johann-Gustav: ALEXANDER DES GROSSEN / ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, Εκδόσεις: ΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Στέλλα Κυρίκου
Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος
Οδυσσέας Αρχοντίκης
Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Πλάκα Βαλεντίνα
Περιβαλλοντολόγος, Ειδική Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Διατήρησης Βιοποικιλότητας
