Η αποτυχία στο επιχειρείν, το στίγμα που επιφέρει και πώς το διαχειριζόμαστε

Γιατί μπορεί να αποτύχει μια επιχειρηματική ιδέα

Σύμφωνα με μία ανάλυση 101 αποτυχημένων νεοσύστατων επιχειρήσεων που πραγματοποίησε η CB Insights το 2019, παρατηρήθηκαν ορισμένα μοτίβα. Έπειτα από λεπτομερή μελέτη των 101 επιχειρηματικών μοντέλων και στρατηγικών, η έρευνα κατέληξε σε 20 βασικούς λόγους για τους οποίους μπορεί να αποτύχει μία επιχειρηματική ιδέα. Οι βασικότεροι από τους οποίους είναι οι εξής:

Το προϊόν/υπηρεσία δεν καλύπτει κάποια ανάγκη

Το 42% των επιχειρήσεων που ερωτήθηκαν, θεώρησαν ως έναν από τους λόγους για τους οποίους απέτυχαν το γεγονός ότι το προϊόν ή υπηρεσία που προσέφεραν δεν καλύπτει κάποια ουσιαστική ανάγκη στο καταναλωτικό κοινό και έτσι δεν υπήρχε η ανάλογη ζήτηση. Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα μεγάλο, αν αναλογιστούμε ότι κάθε επιχειρηματική ιδέα είναι μοναδική και διανύει τη δική της μοναδική πορεία.

Έλλειψη χρηματικών πόρων

Το 29% των νεοφυών επιχειρήσεων θεωρούν ότι ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στην αποτυχία της ιδέας τους ήταν η έλλειψη χρηματικών πόρων. Κάτι τέτοιο μπορεί να σημαίνει ότι δεν βρέθηκαν εξαρχής ικανοποιητικοί χρηματοδότες ή ότι οι χρηματικοί πόροι της ομάδας δαπανήθηκαν «ατάκτως…». Και στις δύο περιπτώσεις το αποτέλεσμα είναι το εξής ένα: να μην υπάρχουν τα απαραίτητα χρήματα.

Σε ένα γενικότερο πλαίσιο, καθώς προχωράμε με την επιχειρηματική μας ιδέα, έχουμε στο μυαλό μας μια συγκεκριμένη πορεία, η οποία αποτελείται από σημαντικά στάδια επιτυχίας. Στόχος είναι να καλύψουν οι χρηματικοί πόροι το διάστημα από το ένα στάδιο στο επόμενο. Αν φυσικά αυτό δεν μπορεί να γίνει, η ομάδα αναγκάζεται να αναβάλει την πορεία της ή και να τη σταματήσει οριστικά.

Ελλιπής συντονισμός της ομάδας

Σε προηγούμενο άρθρο (Τι είναι τελικά οι Νεοφυείς Επιχειρήσεις) έχουμε τονίσει τη σπουδαιότητα της ομάδας κατά την υλοποίηση της επιχειρηματικής ιδέας. Σε γενικές γραμμές, τα μέλη της ομάδας πρέπει να είναι δραστήρια, να έχουν όρεξη για δουλειά και να μοιράζονται ένα κοινό όραμα. Σε αντίθετη περίπτωση τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι το 23% των επιχειρήσεων, που ρωτήθηκαν κατά την έρευνα, θεώρησαν ότι ο ελλιπής συντονισμός της ομάδας τους αποτελεί έναν από τους λόγους που απέτυχε η ολοκλήρωση και εδραίωση της επιχείρησης.

Υψηλός Ανταγωνισμός

Αν και συχνά στα πρώτα στάδια των νεοφυών επιχειρήσεων ο ανταγωνισμός είναι μικρός, όταν μια καλή ιδέα εμφανιστεί και μαθευτεί, η αύξησή του είναι αναπόφευκτη. Φυσικά, αν και η εμμονική στάση απέναντι στον ανταγωνισμό δε λειτουργεί προς όφελός μας, πρέπει να έχουμε πλήρη γνώση του ανταγωνισμού στον επιχειρηματικό κλάδο που βρισκόμαστε. Αυτό θα μας βοηθήσει να βελτιώσουμε τη δική μας θέση μέσα στον κλάδο. Το 19% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι ο ανταγωνισμός ήταν ένας από τους λόγους που απέτυχαν.

Προβλήματα Κοστολόγησης/Τιμής

Όπως αποδείχθηκε από την έρευνα, το 18% των ερωτηθέντων αντιμετώπισαν πρόβλημα στην κοστολόγηση του προϊόντος ή της υπηρεσίας που προσέφεραν. Σε πολύ γενικές γραμμές, η τιμή του προϊόντος πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ούτως ώστε να έχει κέρδος η εταιρεία – να μπορεί να πάει στο επόμενο επιχειρηματικό στάδιο – και αρκετά χαμηλή, ώστε να έχει αγοραστικό κοινό.

Γενικότερα

Αξίζει να τονίσουμε ότι – σε πολύ μικρότερα ποσοστά – μερικοί από τους λόγους, για τους οποίους μια επιχειρηματική ιδέα αποτυγχάνει είναι και η έλλειψη κοινού οράματος, η επαγγελματική υπερκόπωση και η μη αλλαγή πορείας, η έλλειψη ευελιξίας και η μη προσαρμογή σε νέα δεδομένα.

Αλλαγή Πορείας: Τι, πότε και πώς

Παραπάνω αναλύσαμε μεγάλων διαστάσεων αποτυχίες οι οποίες μπορεί να καθυστερήσουν ή και να σταματήσουν εντελώς την ανάπτυξη μιας επιχειρηματικής ιδέας. Σαφώς, υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα σε μια μεγάλων διαστάσεων αποτυχία και σε μικρά εμπόδια˙ στον επιχειρηματικό τομέα εμφανίζονται συνέχεια και καθημερινά μικρής κλίμακας αποτυχίες. Τέτοιες περιπτώσεις απαιτούν ταχεία αντίδραση και τη γνωστή αλλαγή πορείας (pivot). Η αλλαγή πορείας (pivot) πραγματοποιείται όταν η επιχείρηση αναγκάζεται να αλλάξει το επιχειρηματικό της πλάνο και τη στρατηγική της, ώστε να μπορέσει να συμφωνήσει με τις επιταγές του κλάδου, της πελατείας της ή οποιουδήποτε άλλου παράγοντα επηρεάζει τη ζωτικότητα του οργανισμού. Οι βασικότεροι λόγοι, που η αλλαγή πλεύσης θεωρείται αναγκαία, είναι:

• Όταν ένα χαρακτηριστικό ξεχωρίζει σημαντικά: Στην περίπτωση που ένα χαρακτηριστικό στοιχείο του προϊόντος ή της υπηρεσίας, που προσφέρει η επιχείρηση, ξεχωρίζει έντονα σε σχέση με τα υπόλοιπα, αυτό είναι ένα καλό δείγμα για την επιχείρηση ώστε να αλλάξει πλεύση και να αφιερώσει περισσότερο χρόνο και χρήματα στο συγκεκριμένο χαρακτηριστικό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να σημαίνει αποκλειστική προσφορά του συγκεκριμένου χαρακτηριστικού.

• Η επιχείρηση δεν μπορεί να επιβιώσει οικονομικά: Σίγουρα υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι οικονομικές συνθήκες δε μας βοηθούν κατά την επέκταση της επιχειρηματικής ιδέας. Στο σημείο αυτό, θα χρειαστεί να αναλογιστούμε ποια από τα έξοδά μας είναι περιττά και πού αξίζει να δαπανήσουμε περισσότερα χρήματα. Δεν ξεχνάμε ότι η επιχείρηση συνιστά δέσμευση και είναι καλό να γνωρίζουμε εξαρχής σε ποιο βαθμό δεσμευόμαστε να συνδράμουμε οικονομικά στην υλοποίηση της επιχειρηματικής μας ιδέας, τόσο εμείς όσο και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μας.

• Μη αναμενόμενη αντίδραση του αγοραστικού κοινού: Θα ήταν ανώφελο να θεωρήσουμε ότι η αντίδραση του κοινού απέναντι στο προϊόν ή την υπηρεσία μας είναι δεδομένη και προβλέψιμη. Πιο συγκεκριμένα, το κοινό μπορεί να αδιαφορήσει για ορισμένα χαρακτηριστικά του προϊόντος/υπηρεσίας, μπορεί να δώσει μεγαλύτερη βάση σε σημεία που δε δίνει εξαρχής η ίδια η επιχείρηση ή ακόμα μπορεί να χρησιμοποιήσει το προϊόν/υπηρεσία με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από αυτόν που υπολογίζαμε. Για αυτούς, αλλά και για ακόμα περισσότερους λόγους, χρειάζεται να ελέγχουμε τακτικά το κοινό μας και να εξετάζουμε την αντίληψή του για το προϊόν ή την υπηρεσία που προσφέρουμε. Φυσικά, μόλις παρατηρήσουμε κάτι διαφορετικό και μη αναμενόμενο, πραγματοποιούμε και την ανάλογη αλλαγή πλεύσης.

• Έντονος ανταγωνισμός: Στο περιβάλλον των επιχειρήσεων δυστυχώς ή ευτυχώς δεν είμαστε μόνοι μας. Είναι σημαντικό να ελέγχουμε και να εξετάζουμε τον άμεσο ή έμμεσο ανταγωνισμό, για να μπορέσουμε να δράσουμε έγκαιρα και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα. Η εμφάνιση έντονου ανταγωνισμού, αλλά και η εξέταση των πρακτικών των ανταγωνιστικών εταιρειών, μπορεί να μας οδηγήσει σε αναγκαστική αλλαγή πορείας της στρατηγικής μας.

Μαθαίνοντας από την αποτυχία

Πρώτο και βασικό βήμα για να μάθουμε μέσα από τις μικρές ή μεγάλες μας αποτυχίες είναι να απαλλαγούμε από το στίγμα που πιστεύουμε ότι δημιουργούν. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα που δεν είναι άλλη από το ότι αν δεν αποτύχουμε, δε θα μπορέσουμε ποτέ να πετύχουμε και πως η αποτυχία είναι φυσιολογική, εάν όχι αναγκαία.

Εντοπίζουμε την Αποτυχία

Αρχικά χρειάζεται να εντοπίσουμε το λάθος ή την αποτυχία. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι εύκολο, όταν πρόκειται για σοβαρά λάθη αλλά οι μικρές, καθημερινές αποτυχίες είναι δύσκολα παρατηρήσιμες. Είναι, επίσης, σημαντικό να εντοπίσουμε την αποτυχία/λάθος στην αρχή της εμφάνισής της, αφού τότε είναι πολύ πιο εύκολη η βελτίωση της κατάστασης. Σε αυτό το σημείο απαιτείται, τόσο εμείς όσο και η ομάδα μας, να μάθουμε να παραδεχόμαστε την αποτυχία μας έγκαιρα. Καθώς είναι στη φύση του ανθρώπου να ελπίζει και να προσδοκά  θετική έκβαση (ιδιαίτερα όταν πρόκειται για προσωπική εργασία και δουλειά) αργεί συνήθως να αντιληφθεί τη ζημιά. Ως αρνητικό αποτέλεσμα αυτού παρατηρείται καθυστέρηση στην παραδοχή του λάθους και, συνεπακόλουθα, αρκετά project και διαδικασίες εντός της επιχείρησης λειτουργούν για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, καταναλώνοντας πολύτιμους και δυσεύρετους πόρους και ενέργεια. Ξανά, η λύση σε αυτό είναι η μείωση του στίγματος της αποτυχίας.

Αναλύουμε το Πρόβλημα

Αφού έχουμε εντοπίσει την αποτυχία, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τόσο τους εξωγενείς παράγοντες κάτω από τους οποίους δημιουργήθηκε η αποτυχία όσο και τις δικές μας ενέργειες (ή της ομάδας μας). Κάτι τέτοιο χρειάζεται αρκετή πειθαρχία αλλά και ανοιχτή σκέψη. Σκοπός δεν είναι απλά να προχωρήσουμε παρακάτω, αλλά να αποκτήσουμε τη γνώση που χρειάζεται ούτως ώστε να μην επαναληφθεί κάτι παρόμοιο στο μέλλον. Εν ολίγοις, χρειάζεται να δούμε την αποτυχία ως μάθημα.

Δοκιμάζουμε Πάλι

Η αποτυχία δεν πρέπει να μας πτοήσει. Αντίθετα, από τη στιγμή που έχουμε εντοπίσει και αναλύσει ένα δεδομένο πρόβλημα, έχουμε περισσότερες γνώσεις και εμπειρία, ώστε να μην το επαναλάβουμε στο άμεσο μέλλον. Αυτό από μόνο του πρέπει να μας δώσει την ώθηση να δοκιμάσουμε ξανά, με νέα δεδομένα.

Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειώσω ότι ακόμα και η γνώση μέσα από την αποτυχία πραγματοποιείται σε ισορροπημένες καταστάσεις. Καλύτερα αποτελέσματα εμφανίζονται όταν η αποτυχία συμβαίνει σε λογικά και φυσιολογικά πλαίσια. Έρευνες έχουν δείξει ότι η συνεχόμενη αποτυχία είναι αποθαρρυντική ενώ, από την άλλη, η σπάνια αποτυχία δε βοηθάει στη νοοτροπία «μάθησης μέσα από τα λάθη».

Κάθε επιχείρηση είναι διαφορετική, όπως και κάθε ομάδα μέσα σε αυτή. Σκοπός τους παρόντος άρθρου δεν είναι η υπόδειξη της σωστής συμπεριφοράς, αλλά η προσπάθεια μείωσης του στίγματος της αποτυχίας. Αποτυχία δεν είναι το αντίθετο της επιτυχίας, αλλά ένα αναγκαίο στάδιο στον δρόμο μας προς αυτήν.