Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ένα μουσείο για την Επανάσταση του 1821 και τη Νεότερη Ελλάδα
Σύνταξη άρθρου: Σωσάννα Πλευριά
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
Ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό μουσείο, που φιλοξενείται στο μέγαρο της Παλαιάς Βουλής, η οποία έχει και αυτή τη δική της ιστορία, είναι το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Η ιστορία του κτηρίου της Παλαιάς Βουλής
Το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, μεταξύ των οδών Σταδίου, Κολοκοτρώνη , Ανθίμου Γαζή και Χρήστου Λαδά και κυριαρχεί στο οικοδομικό τετράγωνο αυτών των οδών. Δημιουργήθηκε από την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος (Ι.Ε.Ε.Ε.) και, από το 1962, φιλοξενείται στο Μέγαρο της Παλαιάς Βουλής. Η Παλαιά Βουλή είναι ένα κτήριο άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους καθώς στέγασε το Ελληνικό Κοινοβούλιο από το 1875 έως το 1935, χρόνια κρίσιμα για τη νεότερη ιστορία μας.
Το κτήριο θεμελιώθηκε με πρωτοβουλία της βασίλισσας Αμαλίας το 1858, σε σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Φρανσουά Μπουλανζέ με σκοπό να στεγάσει τη Βουλή και τη Γερουσία. Ήταν σχεδιασμένο να διαθέτει δύο αμφιθέατρα, ένα για κάθε Σώμα. Το 1862 όμως, με την έξωση του βασιλιά Όθωνα και την αλλαγή πολιτεύματος, καταργήθηκε το Σώμα της Γερουσίας. Τα αρχιτεκτονικά σχέδια τότε τροποποιήθηκαν από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Παναγιώτη Κάλκο και καταργήθηκε η δημιουργία αμφιθεάτρου της Γερουσίας. Το κτήριο περατώθηκε το 1875 και, στις 11 Αυγούστου του ίδιου έτους, πραγματοποιήθηκε η πρώτη συνεδρίαση της Βουλής με πρωθυπουργό τον Χαρίλαο Τρικούπη στην ιστορική και μεγαλόπρεπη αίθουσα συνεδριάσεων. Η Βουλή λειτούργησε σε αυτό το κτήριο για 60 χρόνια, στη διάρκεια των οποίων έλαβαν χώρα κάποια από τα πιο σημαντικά και ταραχώδη γεγονότα του Νεοελληνικού Κράτους, όπως η δολοφονία του Πρωθυπουργού Θεόδωρου Δηληγιάννη στις 31 Μαΐου 1905 στα σκαλιά του Μεγάρου και διακήρυξη της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας το 1924. Το 1935 το Κοινοβούλιο μεταφέρθηκε στα Παλαιά Ανάκτορα, όπου και λειτουργεί έκτοτε.
Στην πλατεία μπροστά από την είσοδο του Μουσείου δεσπόζει το επιβλητικό ορειχάλκινο άγαλμα του αρχιστράτηγου της ελληνικής επανάστασης του 1821, Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, έργο του γλύπτη Λάζαρου Σώχου. Επίσης τον περίβολο του Μεγάρου κοσμούν μαρμάρινοι αδριάντες σημαντικών πολιτικών μορφών του 19ου αιώνα, όπως των πρωθυπουργών Χαριλάου Τρικούπη και Θεόδωρου Δηληγιάννη. Σήμερα το νεοκλασικό κτίριο της Παλαιάς Βουλής αποτελεί αρχιτεκτονικό κόσμημα για το κέντρο της Αθήνας.
Οι συλλογές και οι αίθουσες του Μουσείου
Κύριο χαρακτηριστικό του Μουσείου είναι ο μεγάλος πλούτος και η ποικιλία των εκθέσεων και των εκθεμάτων του, που όμως κινούνται πάντα γύρω από την ίδια θεματική. Η θεματική αυτή δεν είναι άλλη από αυτήν της Ιστορίας του Νεότερου Ελληνισμού και της Παλιγγενεσίας.
Η διάρθρωση των συλλογών και των εκθεμάτων τους είναι διττή, αφενός χρονολογική και από την άλλη κατά ενότητες (Ενετοκρατία, Τουρκοκρατία, Αγώνας στη θάλασσα, σημαίες του Αγώνα, ένωση με τη νήσο Κρήτη, Μακεδονικός Αγώνας, Βαλκανικοί πόλεμοι, έπος του 40, όπλα, ενδυμασίες κ.ο.κ.). Ας τις δούμε.
Τα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου
Υπό τη σκέπη της Ενότητας των τελευταίων χρόνων του Βυζαντίου, εκτίθενται αντικείμενα και της Φραγκοκρατίας-Ενετοκρατίας, αλλά και των πρώτων αιώνων της τουρκικής κατάκτησης και κατοχής των ελληνικών χωρών.
Τουρκοκρατία
Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας και της Λατινοκρατίας μεταξύ του 13ου και 18ου αιώνα στον κυρίως ελλαδικό χώρο, το Μουσείο διαθέτει μια εντυπωσιακή συλλογή από όπλα, πανοπλίες και κράνη του 14ου-17ου αιώνα. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τη Ναυμαχία της Ναύπακτου (7 Οκτωβρίου 1571), όπου οι ενωμένες χριστιανικές δυτικές δυνάμεις νίκησαν τον οθωμανικό στόλο στη Ναύπακτο, ανακόπτοντας έτσι οριστικά τη μέχρι τότε νικηφόρα επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ελληνικός Διαφωτισμός/ Εθνική αφύπνιση
Η διάδοση των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης, οι διδάσκαλοι του Γένους και το δυναμικό ρεύμα του Φιλελληνισμού, που αναπτύχθηκε τότε στον ευρωπαϊκό χώρο, καλλιέργησαν στον υπόδουλο ελληνισμό την ιδέα της εθνικής συνοχής και οδήγησαν στην εθνική αφύπνιση. Η συλλογή του Μουσείου περιλαμβάνει κειμήλια της Φιλικής Εταιρείας και του αρχηγού της, Αλέξανδρου Υψηλάντη, προσωπογραφίες σημαντικών Φαναριωτών και Φιλελλήνων και, φυσικά, το μνημειώδες έργο του Ρήγα Βελεστινλή, τη «Χάρτα της Ελλάδος» (1797).
Επανάσταση του 1821
Συνεχίζοντας την περιήγηση περνάμε στον κύρια έκθεση του Μουσείου που είναι αφιερωμένη στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Γίνεται αναφορά σε όλες τις εκφάνσεις της Επανάστασης, όπως οι σημαντικότερες μάχες, η έξοδος του Μεσολογγίου, ο Ναυτικός Αγώνας, οι εθνοσυνελεύσεις. Υπάρχει πληθώρα σημαντικών κειμηλίων και αντικειμένων της Επανάστασης, όπως αντικείμενα της καθημερινής ζωής των αρχών του 19ου αιώνα, όπλα και προσωπογραφίες ονομαστών αγωνιστών. Επίσης εκτίθενται τα εντυπωσιακά ακρόπρωρα ή ακροστόλια των πλοίων (γλυπτές ανθρωπόμορφες διακοσμητικές παραστάσεις στην πλώρη των πλοίων), σημαίες και λάβαρα της Επανάστασης, λέμβοι και πυρπολικά και οι πρωτότυπες εικονογραφήσεις του λαϊκού ζωγράφου Παναγιώτη Ζωγράφου υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Ι. Μακρυγιάννη.
Το νέο ελληνικό κράτος
Η δικαίωση του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα οδηγεί αρχικά σε αυτόνομο το 1826 και στη συνέχεια σε ανεξάρτητο ελληνικό κράτος, επίσημα το 1830, με πρώτο κυβερνήτη τον Ιωάννη Καποδίστρια. Το Μουσείο διαθέτει αρκετά προσωπικά του αντικείμενα καθώς και το γραφείο του. Επίσης, μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε αντικείμενα και ενθύμια των βασιλέων Όθωνος και Αμαλίας καθώς και ό,τι αφορά στο Σύνταγμα του 1843 και στη σημαία των επαναστατών για τη διεκδίκησή του. Ακόμη και σημαίες από τα απελευθερωτικά κινήματα του υπόδουλου ελληνισμού στον χώρο της Μακεδονίας, της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και των Νήσων. Επιπλέον διαθέτει προσωπικά αντικείμενα του βασιλέως Γεωργίου Α’ και πρωθυπουργών της εποχής του. Παράλληλα, εκτίθενται σημαντικά κειμήλια από τις Κρητικές Επαναστάσεις, τον Μακεδονικό Αγώνα 1904-1908 και τα όπλα του μακεδονομάχου Παύλου Μελά. Ακολουθεί η συλλογή των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), αυτή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) και της Μικρασιατικής Εκστρατείας και Καταστροφής (1919-1922). Η συλλογή αυτή διαθέτει πολεμικές ελληνικές σημαίες καθώς και τουρκικές σημαίες λάφυρα των Βαλκανικών Πολέμων και της Μικρασιατικής Εκστρατείας, τη σημαία της ναυαρχίδας του θωρηκτού Αβέρωφ και τον κονδυλοφόρο του Ελευθέριου Βενιζέλου, με τον οποίο υπογράφηκε η Συνθήκη των Σεβρών το 1920. Τέλος, η ιστορική συλλογή ολοκληρώνεται με έργα ζωγραφικής και αφίσες από τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940.
Λαογραφική συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, το ελληνικό ρούχο στην Παράδοση και τη νεωτερικότητα
Εντυπωσιακότατη είναι και η λαογραφική συλλογή του Μουσείου, όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να δει τις εθνικές ενδυμασίες αγωνιστών της Επανάστασης, εντυπωσιακές ενδυμασίες από διάφορα μέρη του ελληνισμού, καθώς επίσης κοσμήματα και κεντήματα.
Τα εποπτικά /ψηφιακά μέσα του μουσείου
Το Μουσείο έχει δημιουργήσει σειρές με ψηφιοποιημένες διαφάνειες (slides) σχετικές με ιστορικά θέματα και οι εικόνες συνοδεύονται από ερμηνευτικά υπομνήματα. Επίσης το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο είναι πλέον προσβάσιμο σε άτομα με μερική ή ολική απώλεια όρασης, τα οποία μπορούν να έρθουν σε επαφή με επιλεγμένα αντικείμενα του Μουσείου που φέρουν ειδική σήμανση. Για τον σκοπό αυτόν διατίθενται ειδικό ενημερωτικό φυλλάδιο είτε σε γραφή Μπράιγ, είτε σε μεγαλογράμματη και ευκρινή γραφή.
Επίλογος
Σε κάθε περίπτωση το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο είναι μία δομή σημαντική, όχι μόνο εκπαίδευσης. Αναμφισβήτητα συνιστά χώρο αναφοράς για όποιον έχει μία ελάχιστη αίσθηση ταυτότητας και γνωρίζει την πορεία του Ελληνισμού στους τελευταίους αιώνες της Νεωτερικότητας (18ος – 20ος αιώνας).
Αξίζει λοιπόν κάποιος να περάσει μια βόλτα από αυτό το πολύτιμο μουσείο, να κάνει μία αναδρομή και να συσχετίσει αυτά που βλέπει (που είναι ζώσα ιστορία), με αυτά που γνωρίζει από την ιστορία και που νοιώθει ως Έλληνας.
Ή με τα παιδιά σας ή μόνοι να πάτε!
Λειτουργία του μουσείου
Τρίτη-Παρασκευή: 09:00 – 16:00
Σάββατο-Κυριακή: 10:00 – 16:00
Δευτέρα κλειστά
Την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα, στις 12:00, πραγματοποιείται ξενάγηση στη Μόνιμη Έκθεση του Μουσείου από επιστημονικό του συνεργάτη. Ελεύθερη συμμετοχή χωρίς προσυνεννόηση.
Πηγή
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Σωσάννα Πλευριά
Αρχαιολόγος
