Σύνταξη άρθρου: Σωσάννα Πλευριά
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνο Ουρανός

Το κτήριο του μουσείου

Σύντομη ιστορία της περιοχής

Ο Μαραθώνας είναι μία παραλιακή πόλη και δήμος της Αθήνας από την αρχαιότητα. Γεωγραφικά βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της Αττικής, ανάμεσα στο Πεντελικό όρος και την Πάρνηθα και παραθαλάσσια βρέχεται από τον κόλπο των Πεταλιών. Η ονομασία της προέρχεται είτε από τον γενάρχη των Μαραθωνίων και μυθικό επώνυμο ήρωα Μαραθώνα ή Μάραθο, ο οποίος σύμφωνα με τον Παυσανία ήταν γιος του βασιλιά της Σικυώνας, Εποπέα, είτε από το φυτό μάραθος ή μάραθο, το οποίο έβριθε στην πεδιάδα του Μαραθώνα κατά την αρχαιότητα. Ο Μαραθώνας είναι μια περιοχή που είναι γνωστή παγκοσμίως για την ένδοξη ιστορία του και την ομώνυμη μάχη των Αθηναίων και των Πλαταιέων ενάντια στους Πέρσες τον Αύγουστο ή Σεπτέμβριο του 490 π.Χ. . Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι διαθέτει και μια σπουδαία προϊστορία. Η κινητικότητα στην περιοχή και τα ευρήματα που έχουν έρθει στην επιφάνεια των ανασκαφών, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα από τη Νεολιθική εποχή μέχρι τη Ρωμαιοκρατία. Πρόκειται για μια τεράστια πορεία στον ιστορικό χρόνο και τα τεκμήριά της εκτίθενται μέσα στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα.

Μαρμάρινη κεφαλή γενειοφόρου άνδρα, Μαραθώνας 3ος αι. μ.Χ.

Το Μουσείο

Το 1969 οι λιγοστοί κάτοικοι της περιοχής, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία, σκάβοντας προς αναζήτηση νερού βρέθηκαν μπροστά στην ανακάλυψη ενός αρχαίου τάφου. Οι αρχές της περιοχής τότε ειδοποιούν τον σπουδαίο αρχαιολόγο της εποχής, Σπυρίδωνα Μαρινάτο, ο οποίος ξεκίνησε ανασκαφές στην περιοχή. Οι ανασκαφές αυτές διήρκεσαν τρία ολόκληρα χρόνια, 1970-1973. Η περιοχή απέκτησε εξαιρετικό ενδιαφέρον και έγινε το επίκεντρο της προσοχής, απασχολώντας τις εφημερίδες της εποχής και προσελκύοντας όλο και περισσότερους επισκέπτες. Ένας από τους επισκέπτες ήταν και ο Ελληνοαμερικανός, Ευγένιος Παναγόπουλος, Έφεδρος Ανθυποπλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού τότε, που διακρινόταν για τη φιλοπατρία του, την οποία εξέφραζε με διάφορες δωρεές. Εντυπωσιασμένος από τις ανακαλύψεις, αποφάσισε να διαθέσει τα απαραίτητα ποσά, ώστε να κατασκευαστούν δομές για να παραμείνουν τα ευρήματα στην περιοχή και να μη μεταφερθούν σε κάποιο μουσείο της Αθήνας. Με δικές του λοιπόν χορηγίες στεγάστηκαν το πρωτοελλαδικό και το μεσοελλαδικό νεκροταφείο, ο Τύμβος των Πλαταιέων, ο μυκηναϊκός τάφος του Αρνού, ενώ το 1975 οικοδομήθηκε και το Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα, στη θέση Βρανά.

Μαρμάρινοι επιτύμβιοι παναθηναϊκοί αμφορείς, θέση Βρανά 4ος αι. π.Χ.

Το Μουσείο αναπτύσσεται σε πέντε αίθουσες και ένα στεγασμένο αίθριο ή αλλιώς την Αίθουσα του Τροπαίου και σε αυτό εκτίθενται ευρήματα από όλες τις θέσεις της ευρύτερης περιοχής του Μαραθώνα. Ας τις δούμε.

Αίθουσα 1 Σπήλαιο Πανός-Οινόης

Στην πρώτη αίθουσα εκτίθεται κεραμική της τελευταίας φάσης της Νεολιθικής περιόδου (4.000-3.200 π.Χ.) καθώς και της πρώιμης Εποχής του Χαλκού (3.200-2.700 π.Χ.). Τα περισσότερα αγγεία φέρουν γραπτή ή εγχάρακτη διακόσμηση, είναι αντικείμενα με καθημερινή ή τελετουργική χρήση και προέρχονται από το πολύ σημαντικό σπήλαιο του Πανός στην Οινόη.

Θραύσμα ερυθρόμορφου πινακίου και χρυσά σκουλαρίκια από τη λατρευτική χρήση του σπηλαίου κατά την κλασική περίοδο

Αίθουσα 2

Στις προθήκες αυτής της αίθουσας εκτίθενται κεραμική και μικρά αντικείμενα από το νεκροταφείο της πρώιμης Εποχής του Χαλκού, στη θέση Τσέτη. Επίσης μεγάλα και μικρά αγγεία, όπως τηγανόσχημα σκεύη με εγχάρακτη διακόσμηση που ανακαλούν κυκλαδικά πρότυπα και εργαλεία από οψιδιανό. Η προθήκη περιέχει επιπλέον κτερίσματα της μεσοελλαδικής (2.000-1.650 π.Χ.) και της υστεροελλαδικής περιόδου (1.650-1.200 π.Χ.) από το νεκροταφείο στη θέση Βρανά. Εμπεριέχονται στα εκθέματα επίσης τυπικά σχήματα αγγείων της μεσοελλαδικής περιόδου, όπως είναι η ραμφόστομη πρόχους, και της υστεροελλαδικής περιόδου, όπως είναι οι ψευδόστομοι αμφορείς. Τέλος εκτίθενται χάντρες από ημιπολύτιμους λίθους, αιχμές βελών και ένα χάλκινο μαχαιράκι, πιθανόν εργαλείο καλλωπισμού.

Προϊστορικά αγγεία από το πρωτοελλαδικό νεκροταφείο στη θέση Τσέτη

Αίθουσα 3

Οι προθήκες της τρίτης Αίθουσας περιέχουν αγγεία της γεωμετρικής, αρχαϊκής και κλασικής περιόδου από νεκροταφεία στις περιοχές Μαραθώνα, Κάτω Σούλι και Άγιο Ανδρέα-Ζούμπερι. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούν επίσης οι δύο ευμεγέθεις αμφορείς της γεωμετρικής περιόδου (900-710 π.Χ.).

Αγγεία και ταφικά κτερίσματα της γεωμετρικής, αρχαϊκής και κλασικής περιόδου
Αγγεία της γεωμετρικής περιόδου, 10ος-8ος αι. π.Χ.

Αίθουσα 4 Ο Ηρώδης Αττικός και η εποχή του  

Η αίθουσα αυτή περιλαμβάνει μαρμάρινα έργα, όπως επιγραφές, μία πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή από προτομές του Ηρώδη Αττικού και των μαθητών του, ολόγλυφα αγάλματα, ναόσχημες επιτύμβιες στήλες της ρωμαϊκής περιόδου καθώς και τμήμα της τοξωτής πύλης με επιγραφή από το αγρόκτημα του Ηρώδη Αττικού στον Μαραθώνα. Εκτίθεται επίσης το μεγάλο άγαλμα που απεικονίζει έναν ξαπλωμένο άνδρα, που πιθανότατα είναι ο τοπικός ποταμός-θεός Χάραδρος.

Τμήμα της ενεπίγραφης τοξωτής πύλης από το αγρόκτημα του Ηρώδη Αττικού στον Μαραθώνα, την οποία εκατέρωθεν κοσμούν δύο καθιστά γυναικεία αγάλματα που πιθανώς απεικονίζουν τη σύζυγό του Ρηγίλλη
Μαρμάρινη μισόγυμνη μορφή άνδρα σε πολυτελή κλίνη, που ίσως απεικονίζει τον ποταμό θεό Χάραδρο του Μαραθώνος, από το Πύθιο Οινόης 2ος αι. π.Χ.

Αίθουσα 5 Ιερό Αιγυπτίων Θεών

Όλη η αίθουσα είναι αφιερωμένη στο ιερό των Αιγυπτίων θεών, στη θέση Μικρό Έλος ή αλλιώς Μπρεξίζα της Νέας Μάκρης. Εδώ έχουν μεταφερθεί και εκτίθενται τα αγάλματα που κοσμούσαν τις τέσσερις πύλες ή αλλους χώρους του ιερού. Σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο του ιερού εκτίθενται αντίγραφα αυτών των αγαλμάτων.

Μαρμάρινο υπερμεγέθες άγαλμα της θεάς Ίσιδας από το Ιερό των Αιγυπτίων θεών, το οποίο εκτίθεται με τα υπόλοιπα ευρήματα του Ιερού, ελληνορωμαϊκή περίοδος
Άποψη της αίθουσας με τα αγάλματα από το ιερό των Αιγυπτίων θεών στη θέση Μπρεξίζα, 2ος αι. μ.Χ.

Αίθουσα του Τροπαίου

Στο κέντρο αυτής της αίθουσας βρίσκεται τμήμα του Τροπαίου που στήθηκε στην κοιλάδα του Μαραθώνα, για να θυμίζει τη νίκη των Αθηναίων κατά των Περσών. Πρόκειται δε για τμήμα αρράβδωτου κίονα με ιωνικό κιονόκρανο. Στον υπόλοιπο χώρο, περιμετρικά της αίθουσας, υπάρχουν επιτύμβιες ανάγλυφες στήλες, επιγραφές σχετικά με την ιστορία της περιοχής, παναθηναϊκοί αμφορείς του 4ου αι. π.Χ. . Επίσης σε μία από τις προθήκες εκτίθενται αγγεία, που συνόδευαν τους νεκρούς μαχητές και τα οποία βρέθηκαν στον Τύμβο των Αθηναίων. Στη δεύτερη προθήκη έχουν τοποθετηθεί μελανόμορφα αγγεία από τον κλασικό τύμβο, που βρίσκεται εντός του περιφραγμένου χώρου του Μουσείου, τον λεγόμενο Τύμβο των Πλαταιέων.

Το Τρόπαιο που στήθηκε στην πεδιάδα του Μαραθώνα μετά τη μάχη του 490 π.Χ.
Άποψη της αίθουσας του Τροπαίου
Μελανόμορφα αγγεία από τον Τύμβο του Μαραθώνα

Το Μουσείο, αν και μικρό, περιλαμβάνει ευρήματα εξαιρετικής σημασίας, ιστορικής και πολιτιστικής, και είναι σημαντικό το ότι φυλάσσονται και εκτίθενται στον χώρο για τον οποίο προορίστηκαν και βρέθηκαν. Το κτήριο του Μουσείου περιβάλλεται από αγροτική γη, μεγάλης έκτασης, μέσα στην οποία υπάρχουν ο Τύμβος των Πλαταιέων, άλλα διάσπαρτα αρχαιολογικά κατάλοιπα και ένα νεκροταφείο των μεσοελλαδικής περιόδου. Ανακαινίστηκε το 2004, στο πλαίσο των έργων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, και αποτελεί ένα σύμβολο της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ώρες Λειτουργίας Μουσείου

  • Χειμερινό Ωράριο:

Από 01/11 έως 31/03

Καθημερινά: 8:30 – 15:30, εκτός Τρίτης

  • Θερινό Ωράριο:

Από 01/04 έως 31/10

Καθημερινά: 8:30 – 15:30, εκτός Τρίτης

  • Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2294 055155
    Πλαταιών 114 θέση Βρανά
  • Πρόσβαση
    Ι.Χ., Μέσα Μαζικής Μεταφοράς (η πλησιέστερη στάση λεωφορίων ΚΤΕΛ απέχει 2 χλμ. ΚΤΕΛ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ) (ανά μία ώρα από πεδίο Άρεως).

 

Πηγή
Μαραθών σύντομος οδηγός (Αθήνα 2004)

 

Ηλ .Ταχ.: [email protected]

Νιόβη Καραπέτση

Αρχαιολόγος

 

Σωσάννα Πλευριά

Αρχαιολόγος