Σύνταξη άρθρου: Δάφνη Ζουρνατζή

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Η διαθεματική προσέγγιση του μαθήματος της μουσικής στη σχολική τάξη

Ο εκπαιδευτικός, που θέλει πραγματικά να αποδώσει στα παιδιά το μέγιστο στην εκπαίδευσή τους, βρίσκεται πάντα κι εκ των πραγμάτων μπροστά στην εξής αντικειμενική δυσκολία: Προσπαθεί να ενώσει τη θεωρία με την παιδευτική πράξη. Πολλές φορές όμως αυτή η θεωρία από την πράξη απέχει πολύ. Έτσι ο εκπαιδευτικός πρέπει να αναζητήσει νέους δρόμους και να παραμερίσει ξεπερασμένες «εκπαιδευτικές συνταγές» που αρκούνται στη μετάβαση από περιεχόμενο σε περιεχόμενο και που, απλώς, στοχεύουν στην «εμπέδωση της ύλης», χωρίς να δίνουν επαρκή χρόνο για παραγωγική και δημιουργική ενασχόληση του παιδιού με τη γνώση. Θα αναρωτηθεί λοιπόν κανείς ποια μπορεί να είναι η λύση στο πρόβλημα. Η απάντηση είναι πως η πιο αποτελεσματική προσέγγιση είναι η διαθεματική προσέγγιση.

Ειδικότερα, με τον όρο «διαθεματικές εφαρμογές» στη μουσική, εννοούμε τον τρόπο διδασκαλίας εκείνον, που δίνει έμφαση στην ενεργητική και δημιουργική προσέγγιση της γνώσης. Δηλαδή στους συνδυασμούς. Και φυσικά στον συνδυασμό της μουσικής με τους υπόλοιπους τομείς του αναλυτικού προγράμματος σπουδών (μαθήματα).

Αυτοσχέδια μουσικά όργανα κατασκευασμένα με τη συμμετοχή των μαθητών στο σχολείο

Με ποια μαθήματα συνδιάζεται η μουσική

Με τη μουσική λοιπόν μπορούν να συνυπάρξουν όλες οι ενότητες των σχολικών μαθημάτων. Πιο αναλυτικά:

Μουσική και Μαθηματικά

Η μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα μαθηματικά. Σε αυτήν την ενότητα μπορούμε με τα παιδιά να πειραματιστούμε και να συγκρίνουμε τη σχέση μεταξύ των δύο. Ένα απλό παράδειγμα για τις μικρές τάξεις, είναι οι γεωμετρικές παρτιτούρες. Σε μια τέτοια παρτιτούρα τα παιδιά μπορούν να επιλέξουν ένα γεωμετρικό σχήμα, να το συνδυάσουν με συγκεκριμένο ήχο και να τον αναπαράγουν. Π.χ. το σχήμα του τριγώνου μπορεί να αποδοθεί με τον ήχο ενός μουσικού τριγώνου, το ορθογώνιο με τα ξυλάκια, ο κύκλος με το ντέφι κ.ο.κ.. Αφού εξοικειωθούν με αυτά και συμφωνηθούν οι αντιστοιχήσεις, φτιάχνουμε μια μουσική παρτιτούρα αποτελούμενη από σχήματα και ζητάμε από τα παιδιά να την αποδώσουν με τα αντίστοιχα μουσικά όργανα σχολικής τάξης. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να βρούμε δραστηριότητες που να αφορούν την αρίθμηση, την έννοια της ακολουθίας, τα σύνολα, κ.λπ. .

Μουσική και Φυσικές επιστήμες

Σε αυτήν την κατηγορία τα παιδιά μελετούν την ύλη και την εναλλαγή των διάφορων μορφών διάδρασης ανάμεσα στα υλικά. Αντίστοιχα, στη μουσική περιλαμβάνονται οι έννοιες της έντασης, της συχνότητας, του τέμπο (ρυθμού) και της διάρκειας, που είναι θεμελιώδεις μουσικές έννοιες. Δίνοντας ένα πολύ απλό παράδειγμα, ο δάσκαλος μπορεί να πειραματιστεί με διάφορα αντικείμενα και έπιπλα που υπάρχουν μέσα στην τάξη. Τα παιδιά θα πρέπει να κλείσουν τα μάτια τους, και, αφού ακούσουν προσεκτικά τον κάθε ήχο, θα πρέπει να αναγνωρίσουν τα αντικείμενα που άκουσαν. Επίσης, μπορούν να μελετήσουν τις ιδιότητες των υλικών κατασκευάζοντας μουσικά όργανα από διαθέσιμα υλικά στο σπίτι ή στην τάξη.

Πολλές σχετικές δραστηριότητες μπορούν να γίνουν με βάση αυτήν τη θεματική ενότητα. Κι από εκεί και πέρα η Φυσική των μουσικών οργάνων, η Μουσική κι ο κλάδος της Κυματικής, και τόσα άλλα που μπορούν να συνδυαστούν.

Μουσική και Γεωγραφία

Ένας ωραίος τρόπος για να μάθουν τα παιδιά γεωγραφία είναι η μουσική. Μέσω της μουσικής κάθε χώρας μπορούν να «ταξιδέψουν» σε όλον τον κόσμο. Μαθαίνοντας τα μουσικά ήθη και έθιμα του κάθε λαού θεμελιώνουν πνευματική οικειότητα με πολύ διαφορετικές κουλτούρες. Κι αυτό είναι σοβαρός λόγος να παρακινηθούν να ψάξουν τον Κόσμο.

Το ίδιο μπορεί να γίνει με τη Μουσική και τις διάφορες Ιστορικές περιόδους.

Μουσική και Φυσική Αγωγή

Ο συνδυασμός μουσικής και κίνησης μπορεί να βοηθήσει τόσο στην καλύτερη εμπέδωση των μουσικών εννοιών, όσο και στην ανάπτυξη των κινητικών ικανοτήτων των παιδιών. Βασικά στοιχεία της μουσικής, όπως ο ρυθμός, η φόρμα, η ένταση, και το ύψος μπορούν να κατανοηθούν καλύτερα μέσω της φυσικής αγωγής. Μια ωραία δραστηριότητα είναι να ζητήσει ο δάσκαλος από τα παιδιά να σκεφτούν ποιο είναι το μεγαλύτερο και αντίστοιχα το μικρότερο ζώο που γνωρίζουν. Συνήθως αυτά αναφέρουν τον ελέφαντα και το ποντίκι. Αφού συζητήσουν για τις κινήσεις τους και κάποια σχετικά στοιχεία, ο δάσκαλος χρησιμοποιεί ένα τύμπανο στο οποίο παίζει αργά και δυνατά, όπως δηλαδή είναι η κίνηση του ελέφαντα, και γρήγορα και ελαφριά, όπως του ποντικιού, ζητώντας από τα παιδιά να κάνουν κινητική αναπαράσταση. Πέραν των παραπάνω, μην ξεχνάμε πως για τα παιδιά μουσική ίσον κυρίως χορός, και κατά μεγάλη συνάφεια, γυμναστική!

Μουσική και Θεατρική Αγωγή

Η μουσική μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για θεατρικό παιχνίδι αλλά και δραματική έκφραση των παιδιών. Ο δάσκαλος μπορεί να χρησιμοποιήσει δημοφιλή τραγούδια ως κίνητρο για τη δημιουργία θεατρικού δρώμενου. Για παράδειγμα, μπορεί να πάρει το γνωστό τραγούδι «Ο χορός των μπιζελιών» από τη «Λιλιπούπολη» του Χατζηδάκη και να ζητήσει από τα παιδιά να κάνουν δραματοποίηση. Μια άλλη δραστηριότητα είναι και η απόδοση τραγουδιού με παντομίμα, η οποία είναι και μια πολύ αγαπημένη δραστηριότητα των παιδιών. Αυτό βέβαια μπορεί να γίνει, ως οικογενειακή διασκέδαση, και στο σπίτι.

Οι διαθεματικές προσεγγίσεις στο μάθημα της μουσικής είναι πάρα πολλές, κι εμείς αναφέραμε μια σταγόνα στον ωκεανό. Επιπλέον είναι ιδιαιτέρως χρήσιμες και απίστευτα παραγωγικές. Στην Αρχαιότητα και την Αναγέννηση η μουσική αποτελούσε βασικό μάθημα στην εκπαίδευση και στάθηκε αρωγός και σύντροφος για μεγάλα και πολύ γνωστά επιτεύγματα του ανθρώπινου πνεύματος. Εμείς θέλουμε μόνο, για αρχή, να κάνει πιο διασκεδαστικά και ενδιαφέροντα τα μαθήματα του σχολείου…

 

Πηγές 

1. Σεργή Λ., Δημιουργική Μουσική Αγωγή για τα Παιδιά μας, Αθήνα, Εκδ. Gutenberg

2. Αναγνωστοπούλου Μ. (2001), Η Ομαδική Διδασκαλία στην Εκπαίδευση, Εκδόσεις Κυριακίδης.

3. Γερμανός Δ. (1986), Κοινωνική Ψυχολογία, τόμος Β’. Αθήνα.

4. Silver Burdett, G. (ed.) (1998). The Music Connection I: Teacher Edition, Part I. Atlanta G.A.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Πιανίστα, Σύμβουλος σε θέματα Κλασσικής Μουσικής