Σύνταξη άρθρου: Αγάθη Πατσιούδη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

 

Ο απλούστερος και συνηθέστερος τρόπος να γνωρίσουν τα παιδιά τον αναλογικό κόσμο, στον οποίο ζούμε, είναι το παιχνίδι. Μέσω αυτού απλοποιούνται και παρουσιάζονται σφαιρικά σημαντικά θέματα της καθημερινότητας, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούνται δεξιότητες κινητικές, νοητικές, κοινωνικές και συναισθηματικές. Και δεν είναι το παιχνίδι, παρά μια μορφή αναψυχής, που έχει την ικανότητα ν’απορροφά τον παίκτη στον απόλυτο βαθμό, ακολουθώντας τους δικούς της σταθερούς κανόνες, με συνέπεια και τάξη, και με βάση πάντα τα δικά της όρια στον χώρο και στον χρόνο. Είναι μια δραστηριότητα ελεύθερη, συνειδητά «μη σοβαρή», αλλά και αυστηρά οριοθετημένη. Το παιχνίδι, λοιπόν, αποτελεί τη διαδικασία εξοικείωσης του παιδιού με την οριοθέτηση, τους κοινωνικούς κανόνες παράλληλα με την ελευθερία έκφρασης και δράσης.

Στις μέρες μας, η τεχνολογική ανάπτυξη έχει αλλάξει ριζικά το περιβάλλον μέσα στο οποίο τα παιδιά αναπτύσσονται, μαθαίνουν, αλληλεπιδρούν και προσδιορίζονται ως άτομα. Από την αρχή του βίου τους έρχονται σε επαφή με τον ψηφιακό κόσμο και εξοικειώνονται με όλα τα αγαθά του. Χειρίζονται, κατά συνέπεια, με φυσικότητα και άνεση τα ψηφιακά μέσα. Είναι, όπως εύστοχα τα χαρακτηρίζει ο Πρένσκι (Prensky), «ψηφιακοί ιθαγενείς». Και, φυσικά, οι αλλαγές αυτές, που η ψηφιακή εποχή έχει επιφέρει, ασκούν επιρροή και στο παιχνίδι. Έχουμε, έτσι, τα τελευταία χρόνια, την ανάπτυξη του ψηφιακού παιχνιδιού.

Για να ορίσουμε το ψηφιακό παιχνίδι αρκεί να εμπλουτίσουμε τον ορισμό του παιχνιδιού, που δώσαμε παραπάνω, με τα εξής στοιχεία:

  • επιτρέπει στους παίκτες να εισάγουν σ’αυτό δεδομένα,
  • διαχειρίζεται τα δεδομένα αυτά με βάση τους προγραμματισμένους κανόνες,
  • παρέχει σε έναν ή περισσότερους παίκτες οπτικά ερεθίσματα και πληροφορίες,
  • τροποποιεί τις ψηφιακές πληροφορίες των παικτών,
  • παίζεται σε κονσόλες που συνδέονται με την τηλεόραση (PlayStation, Xbox κ.ά.), σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή σε φορητές συσκευές που υποστηρίζουν ψηφιακά παιχνίδια (κινητό, ταμπλέτα, GameBoy κ.ά.).
Στιγμιότυπο από το Παιχνίδι Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής «Minecraft»

Κατά τα τελευταία τριάντα πέντε χρόνια, το ψηφιακό παιχνίδι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας της νέας γενιάς. Η δημοτικότητα που γνωρίζει στις τάξεις των παιδιών και των εφήβων είναι υψηλότατη. Εκτιμάται, μάλιστα, ότι, πλέον, στη δυτική κοινωνία, κάθε άτομο που έχει συμπληρώσει το εικοστό πρώτο έτος της ηλικίας του έχει αφιερώσει συνολικά περισσότερες από δέκα χιλιάδες ώρες παίζοντας ψηφιακά παιχνίδια! Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά εκείνα, που προκαλούν το ενδιαφέρον και την έντονη ενασχόληση των μικρών παικτών με τα ψηφιακά παιχνίδια; Ας τα δούμε, εν συντομία, παρακάτω:

Χαρακτηριστικά των Ψηφιακών Παιχνιδιών
 1. Ευχαριστούν και διασκεδάζουν τον χρήστη
 2. Παρέχουν ένταση και ενεργό απασχόληση
 3. Διαθέτουν δομημένο περιβάλλον
 4. Παρέχουν κίνητρα και ενθαρρύνουν τη στοχοθεσία
 5. Οι παίκτες έχουν τη δυνατότητα να αλληλεπιδρούν ενεργητικά
 6. Προσαρμόζονται, ώστε να ικανοποιούν τον παίκτη
 7. Δημιουργούν καταστάσεις νίκης και ενισχύουν την αυτοπεποίθηση του παίκτη
 8. Μέσα από καταστάσεις αντιθέσεων, διλημμάτων και προκλήσεων ανεβάζουν την αδρεναλίνη
 9. Ενισχύουν τη δημιουργικότητα προσφέροντας προβλήματα προς λύση
10. Ενθαρρύνουν την επικοινωνία μεταξύ των παικτών και τη σύσταση κοινωνικών ομάδων
 11. Προκαλούν συναισθήματα μέσω του σεναρίου και του περιβάλλοντος εργασίας
 12. Παράγουν αποτελέσματα και παρέχουν ενημέρωση, προκαλώντας μάθηση

Λόγω των ιδιαίτερων αυτών χαρακτηριστικών τους, τα ψηφιακά παιχνίδια έχουν τη δύναμη να παρακινούν τους νέους να ασχολούνται με αυτά. Το γεγονός αυτό τα έχει αναγάγει σε κορυφαίο μέσο αναψυχής για τα παιδιά και τους εφήβους. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι αποτελούν μια βιομηχανία πιο επικερδή και από εκείνη των ταινιών του Χόλιγουντ. Η μεγάλη ποικιλία ψηφιακών παιχνιδιών, για μικρούς και μεγάλους παίκτες, έχει οδηγήσει στη δημιουργία κατηγοριών, ώστε να μπορούμε ευκολότερα να ενημερωνόμαστε, να παρακολουθούμε την εξέλιξή τους και να επιλέγουμε το κατάλληλο για εμάς είδος ψηφιακού παιχνιδιού. Συναντάμε, λοιπόν, διάφορες κατηγοριοποιήσεις, ανάλογα με το περιεχόμενο των παιχνιδιών, τον σκοπό που εξυπηρετούν και το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Μια τέτοια, βασική και συνάμα επαρκής, κατηγοριοποίηση των ψηφιακών παιχνιδιών είναι και η παρακάτω. Έχουμε, λοιπόν, παιχνίδια:

  • Δράσης (Action Games): Ο παίκτης εδώ ενσαρκώνει μια ψηφιακή προσωπικότητα (avatar), που καλείται να ολοκληρώσει μια συγκεκριμένη αποστολή ή να εκπληρώσει έναν συγκεκριμένο στόχο. Για να τα καταφέρει, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει απρόβλεπτους κινδύνους, παγίδες ή/και να διαχειριστεί διλημματικές καταστάσεις.

 

  • Στρατηγικής (Strategy Games): Τα παιχνίδια αυτά βασίζονται στις ικανότητες του παίκτη να σχεδιάσει, να προγραμματίσει και να εφαρμόσει μια στρατηγική, ώστε να επιτύχει τον σκοπό που θέτει το σενάριο του παιχνιδιού (π.χ. επιβίωση, επικράτηση ενάντια στον εχθρό, ανάπτυξη ή και όλα τα παραπάνω).

 

  • Προσομοίωσης (Simulation Games): Σε αυτή την κατηγορία παιχνιδιών, ο παίκτης «βιώνει» εμπειρίες από τον πραγματικό κόσμο, μέσα από την ενεργό συμμετοχή στην εικονική τους αναπαράσταση.

 

  • Ανοιχτής αρχιτεκτονικής (Open world/Sandbox): Ο παίκτης εδώ έχει την ευκαιρία ή την επιλογή να περιηγείται στον κόσμο του παιχνιδιού ή να δημιουργεί ο ίδιος τον ψηφιακό του κόσμο κατά το δοκούν.

 

  • Ρόλων (Role Playing Games-RPG): Τα παιχνίδια αυτά επιτρέπουν στον παίκτη να δημιουργήσει τον ήρωά του (εξωτερική μορφή, ικανότητες, προσωπικότητα κ.ά.), αλλά και να βελτιώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συλλέγοντας αντικείμενα, υπερνικώντας εμπόδια και συναναστρεφόμενος με άλλους ήρωες και χαρακτήρες του παιχνιδιού. Στόχος είναι ο ήρωας να φτάσει σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να μπορεί να εκπληρώσει την κύρια αποστολή του παιχνιδιού, αλλά και τις επιμέρους αποστολές που αναλαμβάνει κατά τη διάρκειά του.

 

  • Περιπέτειας (Adventure Games): Αυτά τα παιχνίδια έχουν χαρακτηριστεί ως μικρές διαδραστικές ταινίες και όχι άδικα. Ο παίκτης οφείλει να κατανοήσει την υπόθεση που διαδραματίζεται μπροστά του και να οδηγήσει τον ήρωά του προς την ολοκλήρωση του σεναρίου/της ιστορίας του. Για να το πετύχει συγκεντρώνει και συνδυάζει αντικείμενα, συνομιλεί με άλλους χαρακτήρες, λύνει γρίφους ή προβλήματα και -σπανιότατα- εμπλέκεται σε μάχες. Ο ρυθμός αυτών των παιχνιδιών είναι πιο χαλαρός από τα παιχνίδια δράσης και το σενάριό τους πλουσιότερο και πιο εμπνευσμένο.

 

  • Άλλου τύπου (Other Games): Στα ψηφιακά παιχνίδια άλλου τύπου περιλαμβάνονται: α) τα ηλεκτρονικά επιτραπέζια παιχνίδια (trivia games), που αποτελούν μεταφορά επιτραπέζιων παιχνιδιών στον υπολογιστή, β) τα παιδικά παιχνίδια (children games), που απευθύνονται σε μικρές ηλικίες και αντλούν τα θέματά τους από παιδικά βιβλία ή κόμιξ, γ) τα χιουμοριστικά παιχνίδια (humor games), τα παιχνίδια πάρτι (party games) και τα παιχνίδια μουσικής-χορού (music-dancing games), δ) τα παιχνίδια γρίφων (puzzle games) που βασίζονται στα μαθηματικά, στη μνήμη, στην παρατηρητικότητα, στις γνώσεις κ.ά. .

 

  • Σοβαρά/Εκπαιδευτικά (Serious/Educational Games): Πρόκειται για παιχνίδια με εκπαιδευτικό χαρακτήρα, που έχουν ως στόχο να μεταδώσουν ή να αξιολογήσουν γνώσεις με τρόπο ευχάριστο ή/και να αναπτύξουν και να εξασκήσουν συγκεκριμένες δεξιότητες. Απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες και καλύπτουν θέματα γλώσσας, φυσικής, χημείας, μαθηματικών, ιστορίας κ.ά. . Η διαφορά τους με τα εκπαιδευτικά λογισμικά είναι ότι τα σοβαρά/εκπαιδευτικά παιχνίδια ακολουθούν τη δομή ενός τυπικού ψηφιακού παιχνιδιού, συνήθως περιπέτειας. Οι πληροφορίες, οι γνώσεις ή οι δεξιότητες που ο δημιουργός θέλει να αποκτήσουν οι παίκτες διανθίζουν το σενάριο και την εξέλιξη της πλοκής του παιχνιδιού.
Στιγμιότυπο από το Μουσικό Παιχνίδι «Guitar Hero»

Σκοπός αυτού του άρθρου είναι να λειτουργήσει ως κοινό σημείο αναφοράς ανάμεσα σε εμάς και σε όλους εσάς τους αναγνώστες και χρήστες του Αθηνοδρομίου, πολλώ δε μάλλον της σελίδας Ψηφιακά Παιχνίδια-Gaming. Επιχειρεί να καταδείξει ότι η πλευρά της κοινωνικής ζωής και του πολιτισμού μας, που συνδέεται με τα ψηφιακά παιχνίδια, είναι πλέον γεγονός. Ειδικότερα, να ορίσει και να οριοθετήσει την έννοια «ψηφιακό παιχνίδι», αλλά και να βοηθήσει όσους το επιθυμούν να ενημερωθούν για τα είδη ψηφιακών παιχνιδιών που υπάρχουν. Πολύ περισσότερο να πληροφορήσει επαρκώς γονείς, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες του παιδαγωγικού χώρου, ώστε να μπορέσουν και εκείνοι με τη σειρά τους να βοηθήσουν το παιδί ή τον έφηβο να επιλέξει σωστά και με γνώμονα την ασφάλεια και την δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των παιδιών.

Θα ακολουθήσουν άρθρα για κάθε κατηγορία ψηφιακών παιχνιδιών, για να γίνει γνωστή η μεγάλη ποικιλία που υπάρχει, αλλά και να διερευνηθεί η δυνατότητα για εκπαιδευτική αξιοποίηση του ψηφιακού παιχνιδιού, κάτι που, ως Αθηνοδρόμιο, βάζουμε, μαζί με το καλό και το συμφέρον των παιδιών, σε πρώτο πλάνο!

 

Μέχρι την επόμενη φορά,

Επιλέξτε και παίξτε με ασφάλεια!

 

Πηγές

Huizinga, J. (1983). Ο άνθρωπος και το παιχνίδι. Αθήνα: Γνώση.

John Kirriemuir, Angela Mcfarlane. Literature Review in Games and Learning. A NESTA Futurelab Research report – report 8. 2004

Κόμης, Β. Ι. (2004). Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές των τεχνολογιών πληροφορίας και των επικοινωνιών. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών

Prensky, M. (2007). Μάθηση βασισμένη στο ψηφιακό παιχνίδι. Αθήνα: Μεταίχμιο

Prensky, Μ. (2007). Students As Educational Game Designers

Digitalgames

media@hsba

 

 

Ηλ. Ταχ.:  [email protected]

Αγάθη Πατσιούδη

Δασκάλα – ΜΔΕ Ειδική Αγωγή: Λογοθεραπεία-Συμβουλευτική