Ο Γεωλογικός χρόνος, η ηλικία της Γης

Φτάνοντας στο τέλος μιας χρονιάς, πολλές φορές έχουμε όλοι τη διάθεση να κάνουμε τον απολογισμό μας του έτους που πέρασε ή να φιλοσοφήσουμε για την έννοια του χρόνου. Είναι σύνηθες, και μάλιστα κυριολεκτικά στην εκπνοή του χρόνου, να αναπολούμε το πόσο γρήγορα ή πόσο αργά πέρασε «άλλη μια χρονιά», το ότι μεγαλώσαμε και «κουβαλάμε» άλλον έναν χρόνο στην πλάτη μας… Εν κατακλείδι αυτή η ημέρα αποτελεί πρόσφορο έδαφος για φιλοσοφικές, και όχι μόνο, συζητήσεις περί αίσθησης του χρόνου… Στο παρόν άρθρο θα μιλήσουμε για μία πιο πλατιά κλίμακα του χρόνου, αυτή του «Γεωλογικού χρόνου». Ο Γεωλογικός χρόνος είναι αυτός μέσα στον οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία ολόκληρης της Γης καθώς και η εξέλιξη της βιόσφαιρας πάνω σε αυτήν. Πώς θα σας φαινόταν, αλήθεια, αν σας λέγαμε πως η αντιστοιχία της ηλικίας ενός ανθρώπου που ζει κατά μέσον όρο 80 έτη είναι περίπου 2 με 3 δευτερόλεπτα στην γεωλογική κλίμακα του χρόνου…! Να ένα καλό παράδειγμα, που συσχετίζει τον βιολογικό χρόνο με τον γεωλογικό χρόνο.

Η Παγκόσμια Γεωλογική Χρονική Κλίμακα

Η Παγκόσμια Γεωλογική Χρονική Κλίμακα έχει εγκριθεί από τη Διεθνή Επιτροπή Στρωματογραφίας (ICS) και έχει επικυρωθεί από τη Διεθνή Ένωση Γεωλογικών Επιστημών (IUGS).

Τα τελευταία χρόνια η συνεχής πρόοδος στις τεχνικές που εφαρμόζονται τόσο στο πεδίο (στο ύπαιθρο) όσο και στο εργαστήριο, και αφορούν στη μελέτη ραδιενεργών και σταθερών ισοτόπων, στην αξιολόγηση παλαιομαγνητικών δεδομένων, στη βελτιωμένη αξιολόγηση των απολιθωμάτων καθώς και στην εφαρμογή της κυκλοστρωματογραφίας, αναβάθμισαν και εξέλιξαν την ποιότητα των δεδομένων, που παίρνουμε, καθορίζοντας με ακρίβεια τα όρια των γεωλογικών περιόδων και εισάγοντας νέες υποδιαιρέσεις τους και υποπεριόδους.

Η Παγκόσμια Γεωλογική Χρονική Κλίμακα χαρακτηρίζεται και από τον καθορισμό απόλυτων ορίων (GSSP). Κάθε απόλυτο όριο (GSSP) αντιστοιχεί σε μια στρωματογραφική τομή η οποία χρησιμεύει ως σημείο αναφοράς. Βάσει λοιπόν παλαιοντολογικών δεδομένων, παλαιομαγνητικών οριζόντων αναστροφής και χημειο-στρωματογραφικών κριτηρίων ορίζεται το απόλυτο όριο (GSSP).

Για να είναι πιο λειτουργική ως εργαλείο, πιο αποδοτική ως αποτέλεσμα και πιο ακριβής συνολικά, η Παγκόσμια Γεωλογική Χρονική Κλίμακα υποδιαιρείται σε ένα σύνολο μονάδων μέτρησης του γεωλογικού χρόνου. Για συγκεκριμένα γεωλογικά διαστήματα η ορολογία που δίνεται είναι βασισμένη είτε σε ακολουθίες πετρωμάτων, είτε στη στρωματογραφία (επί παραδείγματι τέτοιοι όροι είναι Αιωνοδιάπλαση, Σύστημα, Σειρά, Βαθμίδα) καθώς και στη χρονική σειρά που έλαβαν χώρα σημαντικά γεωλογικά γεγονότα (Μεγααιώνας, Αιώνας, Περίοδος, Εποχή, Ηλικία).

Οι υποδιαιρέσεις της Γεωλογικής Χρονικής Κλίμακας

Αρχικά, η Παγκόσμια Γεωλογική Χρονική Κλίμακα υποδιαιρείται σε δύο Μεγααιώνες: τον Κρυπτοζωικό ή Προκάμβριο και τον Φανεροζωικό.

Τα πρώτα ίχνη ζωής στη Γη, ο Κρυπτοζωικός Μεγααιώνας ή Προκάμβιο

Η ηλικία της Γης εκτιμάται στα 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα. Κατά τη διάρκεια του Προκάμβριου ή Κρυπτοζωικού Μεγααιώνα (η έναρξή του δεν είναι απόλυτα καθορισμένη, η λήξη στα 542 εκατ. χρόνια περίπου πριν), οι πληροφορίες για ίχνη ζωής από τη στιγμή δημιουργίας της Γης έως και τα 630 εκατμμύρια χρόνια περίπου πριν από σήμερα, είναι περιορισμένες. Έχουν βρεθεί απολιθώματα από κάποια βακτήρια και φύκη σφαιροειδούς μορφής που έζησαν πριν από περίπου 3,2 δισεκατομμύρια χρόνια αλλά τα πρώτα χρονολογημένα απολιθώματα δίνουν ηλικία στα 3,760 δισεκατομμύρια χρόνια και πρόκειται για λείψανα οργανικής προέλευσης που περιέχονται μέσα σε στρωματόλιθους¹. Κατά τη Νεο-Προτεροζωική Εποχή (η βάση της οποίας ορίζεται στο 1 δισεκατομμύριο χρόνια πριν περίπου) έλαβαν χώρα πολύ σημαντικές αλλαγές στην εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη. Για πρώτη φορά εμφανίζονται κύτταρα με πυρήνα και μέχρι το τέλος του Προκάμβριου ή Κρυπτοζωικού τα Μετάζωα και Μετάφυτα.

Το πλέον «τρανταχτό» παράδειγμα αποτελεί η παρουσία της χαρακτηριστικής πανίδας Ediacara, της οποίας απολιθώματα (πιο συγκεκριμένα ιχνοαπολιθώματα²), βρέθηκαν μέσα σε στρώματα ψαμμίτη, σε διάφορα σημεία στον πλανήτη (π.χ. Αυστραλία, Ρωσία, Αφρική, Αγγλία, Ουκρανία, Σιβηρία, Σουηδία). Με τη μέθοδο της ραδιοχρονολόγησης η ηλικία της πανίδας χρονολογείται μεταξύ 600 και 700 εκατ. έτη πριν. Η Περίοδος αυτή μέσα στη Νεο-Προτεροζωική Εποχή ονομάστηκε Εντιακάριο (από την πανίδα) και η βάση της έχει οριστεί στα 635,5 εκατ. χρόνια πριν, ενώ η κορυφή (η λήξη της) στα 543 εκατ. χρόνια πριν από σήμερα.

Από εκεί και έπειτα, ακολουθεί ο Φανεροζωικός Μεγααιώνας, όπου η ζωή πλέον είναι φανερή εξού και η ονομασία του (φανερός+ζωή). Με άλλα λόγια, παρατηρείται μία έντονη αύξηση της χλωρίδας και πανίδας τόσο σε είδη όσο και σε αντιπροσώπους του κάθε είδους καθώς και σε ποσότητα, πράγμα που συνεχίζει μέχρι και σήμερα. Ο Φανεροζωικός Μεγααιώνας διακρίνεται στους τρεις εξής αιώνες: τον Παλαιοζωικό, Μεσοζωικό και τον Καινοζωικό.

Πώς διαμορφώθηκε η ζωή μέσα στους αιώνες του Φανεροζωικού Μεγααιώνα

Βάσει του που εξελίχθηκε η ζωή κατά τον Παλαιοζωικό αιώνα (541 εκατ. χρόνια έως 252 εκατ. χρόνια πριν), θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτός είναι ο αιώνας όπου εξελίχθηκε πολύ η ζωή κυρίως μέσα στο νερό. Ήδη η έναρξη αυτού του αιώνα, κατά την περίοδο του Κάμβριου στα 541 εκατ. χρόνια πριν, σηματοδοτείται από την επικράτηση της χαρακτηριστικής πανίδας των Τριλοβιτών³, και τονίζουμε το «χαρακτηριστική», διότι αυτοί οι οργανισμοί εξαφανίστηκαν στο τέλος του Παλαιοζωικού αιώνα, την περίοδο του Περμίου (299 εκατ. χρόνια έως 252 εκατ. χρόνια πριν). Δεν ζουν πλέον σήμερα και επομένως, όταν τους εντοπίζουμε μέσα σε στρώματα, απευθείας προσεγγίζουν τη σχετική ηλικία των στρωμάτων, δηλαδή το πότε περίπου, σε ποια περίοδο ή/και εποχή σχηματίστηκαν αυτά τα πετρώματα. Λίγο αργότερα στην περίοδο του Ορδοβίσιου (485,5 εκατ. χρόνια έως 444 εκατ. χρόνια πριν) εμφανίζονται οι Γραπτόλιθοι⁴ που είναι επίσης χαρακτηριστικοί οργανισμοί, καθώς και όστρακα και οι Ιχθύες! (Χαρακτηριστικός ιχθύς της περιόδου είναι ο καρχαρίας! Το γνωρίζατε ότι ζει στη Γη τόσα εκατομμύρια χρόνια;) Επίσης μέσα σε αυτόν τον αιώνα εμφανίζονται και τα πρώτα δάση όπως και τα πρώτα αμφίβια και πρώτα ερπετά προς το τέλος του Παλαιοζωικού αιώνα.

Ο Μεσοζωικός αιώνας (252 εκατ. χρόνια έως 66 εκατ. χρόνια πριν) χαρακτηρίζεται ως ο αιώνας των ερπετών. Οι πρώτοι δεινόσαυροι εμφανίζονται στην περίοδο του Τριαδικού (252 εκατ. χρόνια έως 201 εκατ. χρόνια πριν) και συγκεκριμένα στο Κατώτερο Τριαδικό, ενώ λίγο αργότερα εμφανίζονται τα πρώτα Θηλαστικά στην Ανώτερη εποχή του Τριαδικού, στο λεγόμενο Άνω Τριαδικό. Στην αμέσως επόμενη περίοδο που ακολουθεί, την περίοδο του Ιουρασικού (201 εκατ. χρόνια έως 145 εκατ. χρόνια πριν), την οποία όλοι λίγο πολύ έχουμε ακούσει από τη γνωστή σειρά ταινιών Τζουράσικ Πάρκ (Jurassic Park), σημειώνεται σημαντική εξέλιξη των δεινοσαύρων. Επίσης εμφανίζονται τα πρώτα ανθοφόρα φυτά καθώς και τα πρώτα πτηνά και υπάρχει αφθονία Αμμωνιτών⁵ (που είναι και πολύ σημαντικά απολιθώματα στον Ελλαδικό χώρο). Το Κρητιδικό (145 εκατ. χρόνια έως 66 εκατ. χρόνια πριν) είναι η τρίτη και τελευταία περίοδος του Μεσοζωικού αιώνα και αποτελεί μία πολύ σημαντική και κρίσιμη χρονική περίοδο στην ιστορία της Γης, διότι καταγράφεται μία πάρα πολύ σημαντική εξαφάνιση πολλών οργανισμών με πιο «κραυγαλέα» αυτή των δεινοσαύρων στο τέλος του Κρητιδικού. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε πως αυτή η εξαφάνιση δεν ήταν η μοναδική μέσα στον Γεωλογικό χρόνο αλλά έχουν υπάρξει και άλλες μεγάλες εξαφανίσεις τόσο προγενέστερες όσο και μεταγενέστερες αυτής.

Ο Καινοζωικός αιώνας (66 εκατ. χρόνια έως σήμερα) είναι ο αιώνας των Θηλαστικών. Κατά τη διάρκεια όλων των περιόδων του Καινοζωικού αιώνα καταγράφεται σημαντική εξέλιξη των θηλαστικών μέσα στην οποία, σαφώς, περιλαμβάνεται και το δικό μας είδος, ο άνθρωπος (Χόμο σάπιενς/Homo sapiens) προς το τέλος του Καινοζωικού, δηλαδή κοντά στο σήμερα. Ελέφαντες, άλογα, ρινόκεροι, καμηλοπαρδάλεις, ιπποπόταμοι, αρκούδες, καμήλες και πολλά ακόμη γνωστά σε όλους μας θηλαστικά έχουν βρεθεί μέσα σε στρώματα τόσο στα διάφορα μέρη του κόσμου όσο και στην Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ένα πολύ σπουδαίο παράδειγμα από τον Ελλαδικό χώρο, το Πικέρμι Αττικής που προσφέρει πλούτο απολιθωμάτων και για το οποίο έχουμε αφιερώσει άρθρο στο ΑΘΗΝΟΔΡΟΜΙΟ με τίτλο «Πικέρμι, παγκόσμιας αξίας απολιθώματα στην Αττική!». Το «σήμερα» για εμάς στην Παγκόσμια Γεωλογική Χρονική Κλίμακα αντιστοιχεί στην εποχή του Ολόκαινου (Holocene στη ξενική βιβλιογραφία), η έναρξη του οποίου τοποθετείται στα 11.700 χρόνια έως σήμερα.

Ελλάδα και Ευρώπη το ταξίδι τους στον Γεωλογικό χρόνο

Μέχρι τώρα αναφερθήκαμε στην ιστορία της εξέλιξης της ζωής πάνω στη Γη αλλά δεν μιλήσαμε καθόλου για την εξέλιξη της ίδιας της Γης και πιο συγκεκριμένα για τον σχηματισμό της Ευρώπης και κατ’ επέκταση και της Ελλάδας μέσα στον χρόνο.

Τα απολιθώματα ως δείκτες χρονολόγησης

Είναι γνωστό πως η παρουσία των απολιθωμάτων είναι σημαντική, διότι αποτελούν δείκτες/κλειδιά για να μελετήσουμε την ιστορία της Γης τόσο «χρονικά» όσο και «χωρικά». Πιο συγκεκριμένα, η παρουσία χαρακτηριστικών απολιθωμάτων μέσα σε στρώματα μάς δείχνει κατά προσέγγιση τη χρονική περίοδο δηλαδή τη σχετική ηλικία που αποτέθηκαν, ενώ η οικολογία του απολιθωμένου οργανισμού δίνει σημαντικές πληροφορίες για το περιβάλλον απόθεσης των στρωμάτων, όπως για παράδειγμα αν αυτό ήταν θαλάσσιο ή χερσαίο. Περισσότερες πληροφορίες και πιο αναλυτικές για τις μεθόδους χρονολόγησης που εφαρμόζει ο επιστήμονας Γεωλόγος για να προσεγγίσει τις σχετικές ηλικίες αλλά και να υπολογίσει τις απόλυτες θα ακολουθήσει πολύ σύντομα. Στην παρούσα ενότητα προσπαθούμε να δώσουμε μία πολύ γενική εικόνα μέσα από κλάδους των Γεωεπιστημών και πιο συγκεκριμένα την Παλαιοντολογία και την Τεκτονική, για το ποια ήταν και η Ελλάδα αλλά και η Ευρώπη μέσα στον Γεωλογικό χρόνο.

Εστιάζοντας λοιπόν στον χώρο της Ελλάδας, σε πολλές περιοχές της γενικώς απαντούν τόσο θαλάσσια όσο και χερσαία απολιθώματα. Και αν θέλουμε να το κάνουμε ακόμη πιο συγκεκριμένο, στον χώρο της Αττικής, έχουν βρεθεί θαλάσσια απολιθώματα οργανισμών που έζησαν κατά τον Παλαιοζωικό αιώνα (λήξη περίπου 252 εκατ. χρόνια πριν). Αυτό αποτελεί στοιχείο, το οποίο μας δίνει την πληροφορία πως τότε η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από το νερό, ήταν καλυμμένη από θάλασσα και προφανώς δεν είχε τη μορφή που ξέρουμε σήμερα! Όσον αφορά στους χερσαίους απολιθωμένους οργανισμούς που έχουν βρεθεί στην Αττική, οι παλαιότεροι είναι της εποχής του Μειόκαινου (έναρξη 23 εκατ. χρόνια έως 5.3 εκατ. χρόνια πριν). Από τα στοιχεία αυτά προκύπτει πως υπάρχει διαφορά χρονική της τάξεως άνω των 200 εκατ. χρόνων ανάμεσα στις ηλικίες θαλάσσιων και χερσαίων απολιθωμάτων που βρέθηκαν στην Αττική αλλά και αλλού, προφανώς. Με τη σειρά του αυτό το στοιχείο αποδεικνύει και μαρτυρά πως η Ελλάδα αναδύθηκε στην επιφάνεια της γης και χέρσευσε σταδιακά με γεωλογικούς μηχανισμούς μέσα στον Γεωλογικό χρόνο.

Η παρουσία των χαρακτηριστικών απολιθωμάτων των θαλάσσιων οργανισμών Τριλοβιτών και Γραπτόλιθων που έζησαν κατά τον Παλαιοζωικό (541 εκατ. χρόνια έως 252 εκατ. χρόνια πριν) αιώνα και εξαφανίστηκαν στο τέλος του, επιβεβαιώνει πως κατά τον Παλαιοζωικό αιώνα η Ελλάδα ήταν καλυμμένη από θάλασσα. Τέτοια απολιθώματα έχουν βρεθεί σε πετρώματα στη Χίο καθώς και στην Κρήτη Τριλοβίτες.

Εδώ οφείλουμε να κάνουμε μία σημείωση και να υπογραμμίσουμε πως σίγουρα τα απολιθώματα είναι σημαντικό εργαλείο για τον επιστήμονα Γεωλόγο αλλά για τη διεξαγωγή ενός έγκυρου, ακριβούς και οικουμενικά αποδεκτού επιστημονικού συμπεράσματος είναι απαραίτητη η συμβολή όλων των ειδικοτήτων των κλάδων των Γεωεπιστημών και όχι μόνο των Παλαιοντολόγων.

Ποια η εξέλιξη της Ευρώπης στον Γεωλογικό χρόνο

Έτσι λοιπόν, έχοντας ως γνώμονα αυτό που μόλις προαναφέρθηκε, μελετώντας την εξέλιξη και τη γεωλογική ιστορία, όχι μόνο της Ελλάδας αλλά συνολικά της Ευρώπης από τη σκοπιά της Γεωτεκτονικής⁶, η ήπειρος αυτή συνολικά χαρακτηρίζεται από τέσσερις Γεωτεκτονικούς κύκλους με τελευταίο και επομένως νεότερο τον λεγόμενο Αλπικό κύκλο ορογένεσης, το όνομα του οποίου προέρχεται από τα ορεινό συγκρότημα των Άλπεων. Ο Αλπικός κύκλος περιλαμβάνει την περιοχή της Μεσογείου, τη λεγόμενη Νεο-Ευρώπη. Αυτή συμπεριλαμβάνει όλα τα γνωστά ορεινά συγκροτήματα της Μεσογείου που σχηματίστηκαν σταδιακά από την εποχή του Ηώκαινου (56 εκατ. χρόνια έως 34 εκατ. χρόνια πριν) έως το Μειόκαινο (23 εκατ. χρόνια έως 5.3 εκατ. χρόνια πριν) καθώς και όλα τα γεωδυναμικά φαινόμενα που είναι ενεργά στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και επομένως και στον Ελλαδικό χώρο έως και σήμερα.

Ο παλαιότερος Γεωτεκτονικός κύκλος εμφανίζεται στη Ρωσία και στο ανατολικό τμήμα της Σκανδιναβίας με την τελική ορογένεση να λαμβάνει χώρα στο τέλος του Προκάμβριου, περισσότερο από 600 εκατ. χρόνια πριν! Η περιοχή όπου έλαβε χώρα αυτή η παλαιά ορογένεση καλείται Αρχαιο-Ευρώπη. Ακολούθησε ο επόμενος Γεωτεκτονικός κύκλος, ο λεγόμενος Καληδόνιος κύκλος, ο οποίος εμφανίζεται στη Βρετανία, Νορβηγία, Δανία και στις Κάτω Χώρες στην περίοδο του Σιλούριου (444 εκατ. χρόνια έως 419 εκατ. χρόνια πριν), ο οποίος δημιούργησε την περιοχή της λεγόμενης Παλαιο-Ευρώπης. Προχωρώντας χαμηλότερα στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη εμφανίζεται ο τρίτος Γεωτεκτονικός κύκλος, ο Βαρίσκιος ή Ερκύνιος κύκλος, με την τελική ορογένεση να λαμβάνει χώρα στο Λιθανθρακοφόρο (359 εκατ. χρόνια έως 299 εκατ. χρόνια πριν) και Πέρμιο (299 εκατ. χρόνια έως 252 εκατ. χρόνια πριν). Η περιοχή της Βαρίσκιας ορογένεσης δημιούργησε τη λεγόμενη Μεσο-Ευρώπη.

Αναφέροντας λοιπόν πολύ συνοπτικά τους Γεωτεκτονικούς κύκλους της Ευρώπης γίνεται αντιληπτό το πόσο σταδιακά σχηματίστηκε αυτή η ήπειρος μέσα στον Γεωλογικό χρόνο, ξεκινώντας από το βόρειο τμήμα της φτάνοντας τελικά στο νοτιότερο άκρο της, όπου βρίσκεται και η Ελλάδα. Αυτοί οι Γεωτεκτονικοί κύκλοι, οι οποίοι περιλαμβάνουν ορογενετικά συστήματα (Καληδόνιος κύκλος, Βαρίσκιος κύκλος, Αλπικός κύκλος) διαφορετικής ηλικίας, προσαύξησαν αυτήν την ήπειρο από τον αρχικό της πυρήνα, την Αρχαιο-Ευρώπη, με τη δημιουργία της Παλαιο-Ευρώπης, Μεσο-Ευρώπης και Νεο-Ευρώπης μέσα στον Γεωλογικό χρόνο.

 

Επίλογος

Για να φέρουμε όμως και λίγο στα μέτρα μας, τα ανθρώπινα, την έννοια του Γεωλογικού Χρόνου και να μπορέσουμε να συλλάβουμε έως έναν βαθμό τις υποδιαιρέσεις αυτής της κλίμακας (Μεγααιώνας, Αιώνας, Περίοδος, Εποχή και Ηλικία), θα αναφέρω μία αντιστοιχία έτσι ακριβώς όπως αποδόθηκε από τους καθηγητές κυρίους Γεώργιο Θεοδώρου και Νικόλαο Συμεωνίδη στα πρακτικά της έκθεσης «Αττικό τοπίο και Περιβάλλον»: «Συγκρίνοντας την ιστορία της Γης με ένα ημερολογιακό έτος, η δημιουργία της συμπίπτει με την 1^η Ιανουαρίου, η αρχή του Φανεροζωικού με τη 12^η Νοεμβρίου, η εμφάνιση των πρώτων Θηλαστικών στο Τριαδικό με τη 10^η Δεκεμβρίου και η εμφάνιση του ανθρώπου με τη 31^η Δεκεμβρίου και ώρα 22:00».

 

*Γλωσσάρι

1. Στρωματόλιθοι, είναι λεπτές στρώσεις βιογενούς ιστού που προήλθαν από την καθίζηση του ανθρακικού υλικού σε συνδυασμό με τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα φυκών.
2. Ιχνοαπολίθωμα, είναι είτε το αποτύπωμα απολιθωμένου οργανισμού, είτε κάποια οπή που έκανε στο έδαφος, είτε το σύρσιμο ή όποιο άλλο ίχνος έχει σχέση με τη διαβίωση του οργανισμού.
3. Τριλοβίτες, ήταν θαλάσσιοι οργανισμοί που έζησαν κατά το Παλαιοζωικό αιώνα. Η ονομασία τους οφείλεται στο γεγονός ότι το σώμα τους χωρίζεται σε τρεις λοβούς. Επίσης φέρουν πολλά ζεύγη άκρων καθώς και ο θώρακάς τους είναι αρθρωτός. Τα ζώα αυτά αφθονούν μέσα σε στρώματα που σχηματίστηκαν την περιόδου του Καμβρίου, ενώ σταδιακά λιγοστεύουν και κατά την περίοδο του Περμίου (τέλος Παλαιοζωικού αιώνα) παραμένουν ελάχιστοι. Έκτοτε, εξαφανίστηκα για πάντα από τη Γη.
4. Γραπτόλιθοι, ήταν μικροί θαλάσσιοι οργανισμοί που σχημάτιζαν αποικίες, ήταν δηλαδή αποικιακοί οργανισμοί. Κάθε οργανισμός κατοικούσε σε μία θήκη. Όλες οι θήκες επικοινωνούσαν με κοινό αγωγό, έτσι μπορούσαν να μοιραστούν και την τροφή που συλλάμβανε ένα άτομο. Αυτή η μορφή αποικίας των Γραπτόλιθων λέγεται ραβδόσωμα. Η ονομασία τους προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις, γράφω και λίθος διότι μοιάζουν με γραφίδα και γραπτά σύμβολα σε πέτρες. Είναι χαρακτηριστικά απολιθώματα για τον Παλαιοζωικό αιώνα και τη σημαντική τους ανάπτυξη την παρουσίασαν στις περιόδους του Ορδοβίσιου και Σιλούριου.
5. Αμμωνίτες, ήταν ζώα τα οποία εμφανίστηκαν τον Παλαιοζωικό αιώνα (πιο συγκεκριμένα στο Άνω Δεβόνιο), παρουσίασαν πολύ μεγάλη αφθονία κατά τον Μεσοζωικό αιώνα και εξαφανίστηκαν στο τέλος του, την περίοδο του Άνω Κρητιδικού. Χαρακτηριστικό είναι το εξωτερικό κέλυφός τους που ως επί των πλείστων ήταν περιελιγμένο σε ένα επίπεδο. Στην Ελλάδα, απολιθώματα Αμμωνιτών αφθονούν κυρίως μέσα σε στρώματα του Τριαδικού και Ιουρασικού.
6. Γεωτεκτονική, είναι κλάδος των Γεωεπιστημών και σχετίζεται πολύ άμεσα με την Τεκτονική και πιο συγκεκριμένα πρόκειται για Τεκτονική μεγάλης κλίμακας. Αντικείμενο μελέτης της είναι οι τεκτονικές σχέσεις των ηπείρων μεταξύ τους ή των ωκεανών ή των ηπείρων και των ωκεανών.

 

Πηγές

1. Δερμιτζάκης Μιχαήλ Δ. & Λέκκας Σπύρος Π. (2003). Διερευνώντας τη Γη: Εισαγωγή στη γενική γεωλογία. 2η Έκδοση Αθήνα: Κοράλλι-Γκελμπέσης Γιώργος.
2. Γεωργιάδου-Δικαιούλια Ε., Συμεωνίδης Ν. Κ. & Θεοδώρου Γ. Ε. (2003). Παλαιοντολογία. Μέρος Α’.
3. Γεωργιάδου-Δικαιούλια Ε., Συμεωνίδης Ν. Κ. & Θεοδώρου Γ. Ε. (2003). Παλαιοντολογία. Μέρος Β’.
4. Ν. Συμεωνίδης & Γ. Θεοδώρου (1989). «Αττικό τοπίο και Περιβάλλον». Σελ. 304-305.
5. Παπανικολάου Δημήτρης Ι. & Καροτσιέρης Ζαφείρης Α. (2005). Τεκτονική Γεωλογία. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τομέας Δυναμικής Τεκτονικής Εφαρμοσμένης Γεωλογίας.
6. Δερμιτζάκης Μιχαήλ Δ & Θεοδώρου Γεώργιος Ε. (1994). Γλωσσάριο Γεωλογικών Εννοιών. Έκδοση Γκελμπέσης Γιώργος.
7. Διεθνής ΕπιτροπήΣτρωματογραφίας (ICS)
8. Διεθνής Ένωση Γεωλογικών Επιστημών (IUGS) 

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Στέλλα Κυρίκου

Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Οδυσσέας Αρχοντίκης

Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία