Λυκαβηττός, η πράσινη τούρτα της Αθήνας
Σύνταξη άρθρου: Στεφανία Πολλάκη
Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός
Στην Αθήνα δεσπόζει ένας λόφος, που μοιάζει με μικρό βουνό. Το όνομά του παραπέμπει σε εποχές – πανάρχαιες – που το μέρος ήταν εξοχικό και σχετικώς απόμακρο. Οι λύκοι βαίνουν: οι λύκοι περνούν, Λυκαβηττός. Είναι ασβεστολιθικός βράχος κι είναι το δεύτερο ψηλότερο σημείο του λεκανοπεδίου Αθηνών μετά τα Τουρκοβούνια (Αγχεσμός) και το υψηλότερο σημείο του κέντρου της Αθήνας. Υψώνεται στα 277 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας και 227 μ. πάνω από την πόλη. Οι συνοικίες της Αθήνας που τον κυκλώνουν είναι η Νεάπολη (δυτικά), το Κολωνάκι (νοτιοανατολικά) και οι Αμπελόκηποι (βόρεια).
Ο λόφος του Λυκαβηττού ποτέ δεν έφερε ιδιαίτερα ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας και δεν είχε ποτέ πολλά κτίσματα. Αφού η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού κράτους (30 Σεπτεμβρίου 1834 μ.Χ.), χτίστηκε το σημερινό εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου (παλαιότερα είχε δώσει την ονομασία σε όλον τον λόφο), πάνω στα ερείπια του μεσαιωνικού ναού του Προφήτη Ηλία, που ήδη υπήρχε εκεί. Λίγο πιο χαμηλά από την κορυφή υπάρχουν πυροβολεία. Στη δυτική πλαγιά του Λυκαβηττού, το 15ο με 16ο αι. μ.Χ., χτίστηκε το εκκλησάκι των Αγίων Ισιδώρων. Στην ίδια πλευρά του λόφου έχουν κατασκευαστεί εγκαταστάσεις, που στέγασαν το αρχηγείο της αντιαεροπορικής άμυνας κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.
Αν πάμε πιο πίσω, τα λατομεία για πέτρες και μια μεγάλη δεξαμενή στην περιοχή Κολωνακίου (συνοικία Δεξαμενή), της οποίας η εξωτερική είσοδος σωζόταν μέχρι το 18ο αι., είναι τα μόνα αρχαία έργα του λόφου. Η δεξαμενή αυτή ήταν μέρος του Αδριάνειου υδραγωγείου, που κατασκευάστηκε στα πρώτα ρωμαϊκά χρόνια, στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό.
Φτάνοντας στον 20ο αιώνα, στις 18 Απριλίου 1965 εγκαθίσταται και λειτουργεί τελεφερίκ (2 βαγόνια, 34 ατόμων το καθένα), που μεταφέρει τους επισκέπτες από τις οκτώ και μισή το πρωί έως τις δύο και μισή το βράδυ. Η συχνότητα των δρομολογίων είναι ανά μισή ώρα και η τιμή του εισιτηρίου είναι 7 ευρώ (τηλ. πληροφοριών 210 7210701). Η αφετηρία του βρίσκεται στο τέρμα της οδού Πλουτάρχου, στη συμβολή της με την Αριστίππου, στο Κολωνάκι (κοντινότερος σταθμός Μετρό, ο Ευαγγελισμός).
Η θέα από τον Λυκαβηττό είναι μαγευτική κι ανεμπόδιστη προς όλες τις κατευθύνσεις της πόλης αλλά και πολύ παραπέρα. Όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, διακρίνεται ο Σαρωνικός κόλπος, ενώ με το τηλεσκόπιο που υπάρχει στην κορυφή, μπορεί να δει κανείς μέχρι και την Αίγινα.
Θέατρο
Το υπαίθριο θέατρο του Λυκαβηττού βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του λόφου σε χώρο όπου παλαιότερα υπήρχε λατομείο. Πρόκειται για έναν από τους πιο δημοφιλείς υπαίθριους χώρους καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ’60 και έχει χωρητικότητα 3.000 θεατών. Την εποχή εκείνη, η δημιουργία ενός νέου υπαίθριου θεατρικού χώρου, ήταν αναγκαία για τη στέγαση των εκδηλώσεων του Φεστιβάλ Αθηνών. Επίσης μεγάλη ήταν η επιθυμία των κατοίκων και των φορέων της πόλης να ομορφύνει ο λόφος και να απαλλαγεί το αττικό τοπίο από την ασχήμια του λατομείου. Κύρια υποστηρίκτρια του έργου ήταν η ηθοποιός Άννα Συνοδινού. Στην ηθοποιό δόθηκε άδεια ανέγερσης υπαίθριου θεάτρου στο χώρο του παλαιού λατομείου και εκείνη ανέθεσε τη μελέτη στον αρχιτέκτονα Τάκη Χ. Ζενέτο (1926-1977).
Η πρόσβαση στο θέατρο είναι εφικτή από το τέρμα του τελεφερίκ μέσω μονοπατιού που κατέρχεται προς το θέατρο. Η ανάβαση μέχρι εκεί με αυτοκίνητο είναι εφικτή από τη βόρεια πλευρά του λόφου (περιοχή Νεάπολης), ενώ έξω από το θέατρο υπάρχει και χώρος στάθμευσης.
Χλωρίδα-Πανίδα
Σύμφωνα με μαρτυρίες του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα, ο λόφος παλαιότερα ήταν άδενδρος. Αργότερα φυτεύτηκε με ελαιόδενδρα, κάηκε και δεν ξαναφυτεύτηκε ποτέ. Έτσι χρησιμοποιείτο ως βοσκοτόπι. Όνειρο του αρχιτέκτονα της νεοκλασικής Αθήνας, Ερνέστου Τσίλλερ, ήταν να γίνει ο Λυκαβηττός άλσος. Το 1886, ο Τσίλλερ κατέθεσε προς τον υπουργό Εσωτερικών πρόταση αναδάσωσης του Λυκαβηττού, η οποία δεν υλοποιήθηκε. Οι δασολόγοι Παναγής Βαλσαμάκης και Κωνσταντίνος Σάμιος ξεκίνησαν αργότερα το έργο αυτό. Επίσης η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών που ιδρύθηκε το 1899, με σκοπό την αναδάσωση χέρσων εκτάσεων στην Αθήνα και την ανάπτυξη φιλοδασικής και περιβαλλοντικής συνείδησης, ανέλαβε την πρωτοβουλία της αναδάσωσης των λόφων που βρίσκονταν γύρω και μέσα στην Αθήνα μεταξύ των οποίων και τον Λυκαβηττό.
Τα πρώτα δέντρα που φυτεύτηκαν ήταν πεύκα. Σήμερα στον λόφο υπάρχουν πολλά είδη δένδρων, όπως: κυπαρίσσια, ευκάλυπτοι, ελιές, χαρουπιές, αίλανθοι (βρωμοκαρυδιά), αλλά και θάμνων, όπως ευώνυμος, κισσός, δεντρολίβανο, πικροδάφνη, φραγκοσυκιά, μυρτιά, λιγούστρο και τεύκριο. Την Άνοιξη του 2008, ο Δήμος Αθηναίων φύτευσε επίσης δένδρα όπως: αμυγδαλιές, αριές, δρυς, κουκουναριές, κουτσουπιές, αγριαχλαδιές, αγριελιές, μυρτιές και ρείκια, αλλά και θάμνους όπως αγιόκλημα, αγράμπελη, βίγκα, λεβάντα, λυγαριά, σπάρτο και ράμνος.
Ανάλογα με την εποχή ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει είδη πουλιών όπως: σταχτάρες, καρδερίνες, φλώρους, δεκαοχτούρες, παπαδίτσες, κοτσύφια, σπίνους, ψαρόνια, κοκκινολαίμηδες, καρακάξες, κουκουβάγιες, ενώ στις πλαγιές του Λυκαβηττού είναι πιθανό να δει κανείς αρπακτικά που εμφανίζονται κατά περιόδους, όπως: τον πετρίτη, το ξεφτέρι και την ποντικοβαρβακίνα. Τις βραδινές ώρες είναι εύκολο να αντιληφθεί κάποιος και την παρουσία νυχτερίδων. Παλαιότερα στο συγκεκριμένο χώρο πρασίνου υπήρχαν τσίχλες και μπεκάτσες, αλλά και αλεπούδες.
Μυθολογία
Σύμφωνα με μια παράδοση της ελληνικής μυθολογίας η θεά Αθηνά γύριζε στην Αθήνα από την Παλλήνη, φέροντας μαζί της βράχο, με τον οποίο θα οχύρωνε την Ακρόπολη. Τότε ένα κοράκι της μετάφερε την κακιά είδηση πως οι κόρες του Κέκροπα παραβίασαν τις οδηγίες της και άνοιξαν το καλάθι που τους είχε εμπιστευθεί η Αθηνά μέσα στο οποίο υπήρχε ο Εριχθίωνας. Από την ταραχή της, της έπεσε ο βράχος και έτσι δημιουργήθηκε ο Λυκαβηττός. Ο μύθος λέει ότι από τότε τα κοράκια έγιναν μαύρα.
Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, ο λόφος ονομάστηκε έτσι λόγω των λύκων που διαβιούσαν εκεί ή που φύονταν σε όλη τη λοφοσειρά του Αγχεσμού, τμήμα του οποίου αποτελούσε ο Λυκαβηττός. Σύμφωνα με την παράδοση αυτή, ο Λυκαβηττός είχε ζώα-λύκους ή φυτά-λύκους. Ο λύκος ήταν το ζώο ή το φυτό – για την ακρίβεια, τα άνθη του φυτού της ίριδας – που υπήρχε εκεί.
Άλλη εκδοχή αποδίδει την ονομασία του στο Λυκαυγές, που αντικρύζει πρώτος ο Λυκαβηττός στο λεκανοπέδιο της Αττικής.
Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη
Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Λυκαβηττού, από το 1926. Στη βιβλιοθήκη υπάρχει η σημαντική δωρεά 26.000 τόμων βιβλίων του διπλωμάτη και βιβλιόφιλου Ιωάννη Γεννάδιου και κατέχει σήμερα μία μοναδική ερευνητική συλλογή, η οποία περιλαμβάνει περισσότερους από 120.000 τόμους βιβλίων, καθώς και σπάνιες βιβλιοδεσίες, αρχεία, χειρόγραφα και έργα τέχνης που αναφέρονται στην ελληνική παράδοση και τους γείτονες πολιτισμούς.
Η βιβλιοθήκη αυτή έχει αναδειχθεί σε ένα διεθνώς αναγνωρισμένο κέντρο μελέτης της ελληνικής ιστορίας, της λογοτεχνίας και των τεχνών και περιλαμβάνονται μελέτες που αφορούν στην αρχαιότητα έως τη σύγχρονη εποχή. Βρίσκεται στην οδό Σουηδίας 61. Συμμετέχει επίσης σε ερευνητικά προγράμματα καθώς και σε προγράμματα ψηφιοποίησης. Σε συνδυασμό με τη λειτουργία της ως βιβλιοθήκης και ερευνητικού κέντρου, «το Γεννάδειον» συμμετέχει ενεργά στην πολιτιστική ζωή της Αθήνας με διαλέξεις, σεμινάρια, συναυλίες, εκθέσεις και εκδόσεις.
Η κατεξοχήν συνοικία του Λυκαβηττού είναι η Νεάπολη Εξαρχείων.
Ο Λυκαβηττός είναι σήμα κατατεθέν της πόλης μας και αξίζει και να τον σεβόμαστε και να τον επισκεπτόμαστε τακτικά!
Πηγές
ΛΥΚΑΒΗΤΤΟΣ, Ιστοσελίδα με Πληροφορίες και Νέα για τον Λόφο του Λυκαβηττού.
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Στέλλα Κυρίκου
Γεωλόγος – Παλαιοντολόγος
Ηλ. Ταχ.: [email protected]
Οδυσσέας Αρχοντίκης
Γεωλόγος-Γεωπεριβαλλοντολόγος με μεταπτυχιακή ειδίκευση στην Παλαιοντολογία-Παλαιοκλιματολογία
