Σύνταξη άρθρου: Μαρία Τσουμενή

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Αρχαιολογία, η θετική επιστήμη των θεωρητικών επιστημών

Όταν μου ζητήθηκε από τον Κωνσταντίνο Ουρανό να γράψω ένα άρθρο για το τι είναι τέλος πάντων η αρχαιολογία, κατευθείαν θυμήθηκα την περίοδο που ήμουν παιδί και είχαμε επισκεφθεί τον αρχαιολογικό χώρο της Μαρώνειας. Εκεί, παρατήρησα κάποιους ανθρώπους να φορούν τεράστια καπέλα και να σκάβουν μες στο καταμεσήμερο. Αμέσως σκέφτηκα πως αυτό το επάγγελμα δε θα μου ταίριαζε. Δε θα μου ταίριαζε  δηλαδή να κάθομαι επί ώρες και επί μέρες και να σκάβω, για να βρω αλήθεια τι; Κάτι σπασμένα κομμάτια; Έτσι λοιπόν σκέφτηκα και κατάλαβα τότε θεωρώντας το θέμα λήξαν και απολύτως  βέβαιο πως εγώ δε θα ασχοληθώ ποτέ. Ύστερα πέρασαν τα χρόνια και διαβάζοντας και μαθαίνοντας, ευτυχώς κατάλαβα τι ακριβώς έκαναν εκεί με τα καπέλα τους. Κατόπιν έδωσα Πανελλαδικές, πέρασα στο πανεπιστήμιο και εκεί, εκείνη η παιδική μου άποψη αναθεωρήθηκε πλήρως.

Με την εισαγωγή μου στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, το πρώτο-πρώτο που ένιωσα και κατάλαβα ήταν το πόσο γοητευτικό είναι να ανακαλύπτει κανείς το παρελθόν. Και θα το μοιραστώ μαζί σας. Πιο συγκεκριμένα, ποια είναι η επιστήμη και ποιος είναι ο ειδικός επιστήμονας, που έχει ως επάγγελμα αυτή τη διαδικασία έρευνας του παρελθόντος, είναι αυτό που θα μας απασχολήσει σε αυτό το άρθρο.

Η αρχαιολογία

Τι είναι λοιπόν η αρχαιολογία; Τι κάνει ένας αρχαιολόγος; Ένας αρχαιολόγος μπορεί να εργάζεται σκληρά κάτω από τον καυτό ήλιο σε μία ανασκαφή στις ερήμους της Αιγύπτου, να καταδύεται για να εντοπίσει ναυάγια ή να τσαλαβουτά στο αποχετευτικό σύστημα μιας πόλης κι όλα αυτά με τρομερό κόπο και προσπάθεια. Και μετά τι γίνεται; Τα ανακαλύπτει και μένει μόνο σ’ αυτό; Η απάντηση είναι πως όχι. Ο αρχαιολόγος, όπως και ο ιστορικός, καλείται να ανασυστήσει μία εικόνα του παρελθόντος. Αυτή εξάλλου είναι και η γοητεία αυτών των επιστημών. Η αρχαιολογία είναι ένα κράμα ρίσκου (εξαιτίας π.χ της αστοχίας που μπορεί να συνοδεύει μία τομή στο έδαφος) και της συνεπακόλουθης ερευνητικής εργασίας, η οποία είναι ολότελα χειρωνακτική και πνευματική συγχρόνως.

Η ανασκαφή και η ερευνητική εργασία, η πραγματική δουλειά του αρχαιολόγου

Ποιοι είναι οι βασικοί πυλώνες της πρακτικής του αρχαιολόγου; Η ανασκαφή και η ερευνητική εργασία. Και οι δύο συνιστούν μια αρκετά χρονοβόρα διαδικασία, με τα εξής στάδια: Οι αρχαιολόγοι της ανασκαφής…

  • εντοπίζουν και συλλέγουν αρχαιολογικά ευρήματα μέσω της εξαιρετικά πολύπλοκης και σύνθετης εργασίας που είναι η ανασκαφή.
  • τα παραδίδουν σε συγκεκριμένους συντηρητές αρχαιοτήτων με σκοπό να τα επαναφέρουν και να τα διατηρήσουν στη καλύτερη δυνατή κατάσταση.
  • τα παραλαμβάνει αρχαιολόγος – ιστορικός, ο οποίος τα καταγράφει και τα μελετά. Επίσης συνδέει τη νέα γνώση, που φέρνει η ανακάλυψη του αντικειμένου, με τις προηγούμενες πληροφορίες, τις οποίες ήδη γνωρίζουμε κι έτσι εμπλουτίζεται περαιτέρω η επιστήμη της Ιστορίας, της Ιστορίας της Τέχνης κ.ά. .
  • το τελευταίο στάδιο είναι η τοποθέτησή τους σε κάποιο μουσείο, η ένταξή τους σε κάποια επιστημονική ή αισθητική ενότητα και η χρήση τους σε εκπαιδευτικά προγράμματα.

Εν κατακλείδι, η αρχαιολογία απαιτεί τόσο σωματική δραστηριότητα στην ύπαιθρο όσο και πνευματική εργασία στη βιβλιοθήκη ή στο εργαστήριο. Είναι μία θελκτική αναζήτηση της γνώσης γύρω από τον άνθρωπο και το παρελθόν του. Φυσικά δεν αρκείται μόνο στην ανακάλυψη των καταλοίπων-θησαυρών του παρελθόντος, αλλά ο αρχαιολόγος μελετά τις πηγές και επιδιώκει να αποκαταστήσει τη χαμένη σύνδεση μεταξύ των στοιχείων που έχει στα χέρια του και του συγγραφέα των παλαιών εκείνων γενεών, που προσπαθεί μέσα από την εποχή του να μας πληροφορήσει. Έτσι συμπληρώνεται το παζλ, προσφέροντας μία πιο σαφή εικόνα από έναν λίγο ως πολύ μακρινό και αποσπασματικά γνωστό σε εμάς κόσμο. Κι αυτό το επίτευγμα δεν είναι αυτονόητο και πρέπει να του το αναγνωρίσουμε. Ας το κάνουμε κατανοώντας πως χρωστάμε και σε αυτόν το ότι ξέρουμε ποιοι είμαστε!

 

Ηλ. Ταχ: [email protected]

Σωσάννα Πλευριά

Αρχαιολόγος