Σύνταξη άρθρου: Αναστασία Γερογιάννη

Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ουρανός

O σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί μια συχνή πάθηση της εποχής μας και χαρακτηρίζεται ως μία ασθένεια του μεταβολισμού. Περιλαμβάνει μεταβολικές διαταραχές που αφορούν τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα και διαταραχές που αφορούν την ινσουλίνη. Στον σακχαρώδη διαβήτη μπορεί είτε να υπάρχει μειωμένη ή και καθόλου έκκριση ινσουλίνης είτε μειωμένη ευαισθησία των κυττάρων σε αυτή. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα χρόνιο νόσημα, συνήθως μη αναστρέψιμο, το οποίο μπορεί να προκαλέσει διαταραχές σε διάφορα συστήματα του οργανισμού όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, νεφρική ανεπάρκεια, βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, βλάβες στα νεύρα, βλάβες στην κυκλοφορία του αίματος, στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες κ.ά. .

Λίγα λόγια για την γλυκόζη και την ινσουλίνη.

Η γλυκόζη αποτελεί ένα από τα καύσιμα του οργανισμού μας και χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας με στόχο τη διατήρηση της ζωής. Η γλυκόζη μπορεί να προσληφθεί από τον οργανισμό μας μέσω της τροφής, καθώς αποτελεί έναν από τους βασικούς συντελεστές (μονοσακχαρίτες) για τη δημιουργία των υδατανθράκων, μαζί με την φρουκτόζη και την γαλακτόζη. Αποτελεί τον σημαντικότερο υδατάνθρακα της βιολογίας και την βασικότερη πηγή ενέργειας για τα κύτταρα του οργανισμού. Χαρακτηριστικά τα κύτταρα του εγκεφάλου χρησιμοποιούν αποκλειστικά την γλυκόζη για την παραγωγή ενέργειας και την λειτουργία τους.

Από την άλλη πλευρά η ινσουλίνη αποτελεί μία από τις βασικότερες ορμόνες του οργανισμού μας και παράγεται στο πάγκρεας από μια συγκεκριμένη κατηγορία κυττάρων, τα β-κύτταρα. Η ινσουλίνη εμπλέκεται σε πολλές μεταβολικές διεργασίες του οργανισμού, με πιο σημαντική τον μεταβολισμό των υδατανθράκων. Η παραγωγή και η έκκρισή της από το πάγκρεας εξαρτώνται απόλυτα από τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Όταν αυτά είναι υψηλά, λόγω της κατανάλωσης κάποιου γεύματος για παράδειγμα , τότε προκαλείται η παραγωγή και έκκριση στη κυκλοφορία μεγάλης ποσότητας ινσουλίνης. Απώτερος στόχος αυτής είναι να βοηθήσει την γλυκόζη να μπει μέσα στα κύτταρα του οργανισμού, προς παραγωγή ενέργειας και να μειωθεί η συγκέντρωση της στο αίμα.

Ο σακχαρώδης διαβήτης και τα είδη του.

Στο σακχαρώδη διαβήτη αυτό που παρατηρείται είναι πως η γλυκόζη στο αίμα των ασθενών βρίσκεται συνεχώς σε υψηλά επίπεδα (υπεργλυκαιμία), και αυτό οφείλεται στις διαταραχές της λειτουργίας και της έκκρισης της ινσουλίνης.

Τα βασικά είδη του σακχαρώδη διαβήτη είναι 4:

Τύπος 1 (ΣΔτ1), όπου υπάρχει πλήρη έλλειψη ινσουλίνης (τα β-κύτταρα δεν παράγουν καθόλου ινσουλίνη). Αυτό συμβαίνει διότι ο ίδιος οργανισμός προκαλεί την αυτοάνοση καταστροφή των κυττάρων αυτών.  Ο ΣΔτ1 ονομάζεται και ινσουλινοεξαρτώμενος ή νεανικός διαβήτης και τούτο διότι εμφανίζεται κατά κανόνα σε νεαρές ηλικίες. Η θεραπεία του γίνεται αποκλειστικά με την εξωγενή χορήγηση ινσουλίνης (για αυτό τον λόγο ονομάζεται και ινσουλινοεξαρτώμενος). Ο ΣΔτ1 καθορίζεται από περιβαλλοντικούς αλλά και γενετικούς παράγοντες, μέσω της κληρονομικότητας.

Τύπος 2 (ΣΔτ2), όπου παρατηρείται μειωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη (ινσουλινοαντίσταση) σε συνδυασμό με μειωμένη παραγωγή ινσουλίνης από το πάγκρεας. Αυτό σημαίνει ότι είτε παράγεται πιο λίγη ποσότητα ινσουλίνης από αυτή που πραγματικά χρειάζεται ο οργανισμός για να επαναφέρει την συγκέντρωση της γλυκόζης στα φυσιολογικά επίπεδα, είτε η ινσουλίνη που παράγεται δεν μπορεί να επιδράσει πάνω στα κύτταρα του οργανισμού (αντιστέκονται) ώστε αυτά να προσλάβουν τη γλυκόζη και να την χρησιμοποιήσουν. Ο ΣΔτ2 ονομάζεται μη ινσουλινοεξαρτώμενος, καθώς μπορεί να θεραπευτεί χωρίς απαραίτητα την χορήγηση εξωγενώς ινσουλίνης στους ασθενείς, αλλά μόνο με αντιδιαβητικά φάρμακα. Εμφανίζεται ως επί το πλείστον σε άτομα μεγαλύτερων ηλικιών και παράγοντες προδιάθεσης για την εμφάνισή του αποτελούν η κληρονομικότητα (σε πολύ μικρότερο βαθμό συγκριτικά μα τον ΣΔτ1) και η παχυσαρκία.

ΣΔ κύησης, μια μορφή σακχαρώδους διαβήτη που εμφανίζεται αποκλειστικά κατά την περίοδο της κύησης και εξαφανίζεται μετά την ολοκλήρωση αυτής. (για τον ΔΣ κύησης έχουμε μιλήσει και σε προηγούμενο άρθρο με τίτλο « Τι είναι ο διαβήτης κύησης; »)

Άλλες μορφές σακχαρώδους διαβήτη είναι αυτές που σχετίζονται με διαταραχές της λειτουργίας των β-κυττάρων λόγω γενετικών ανωμαλιών.

Συμπτώματα και διάγνωση.

Το βασικό σύμπτωμα του σακχαρώδους διαβήτη είναι η υψηλή συγκέντρωση γλυκόζης στην κυκλοφορία (υπεργλυκαιμία). Σε αυτή την κατάσταση στηρίζεται και η διάγνωση της νόσου.

Η διάγνωση της νόσου μπορεί να γίνει με:

  • Παρουσία των κλασικών συμπτωμάτων του διαβήτη και τιμή γλυκόζης σε οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας μεγαλύτερη των 200 mg/dl ή
  • Τιμή σακχάρου νηστείας (τουλάχιστον μετά από 8 ώρες αποχής από την τροφή) μεγαλύτερη των 126 mg/dl ή
  • Τιμή σακχάρου 2 ώρες μετά από φόρτιση με 75 gr γλυκόζης (καμπύλης γλυκόζης) μεγαλύτερη από 200 mg/dl

Τα κλασικά συμπτώματα του σακχαρώδους διαβήτη, που μπορεί να εντοπίσει ένας ασθενής στην καθημερινότητά του είναι:

  • Πολυουρία (συχνή και αυξημένη σε όγκο διούρηση)
  • Πολυδιψία (υπερβολική δίψα)
  • Πολυφαγία (έντονο αίσθημα πείνας)
  • Ξαφνική και αδικαιολόγητη απώλεια σωματικού βάρους
  • Αδυναμία, υπνηλία, κούραση
  • Ξαφνική αλλαγή της ικανότητας όρασης (π.χ. θολή όραση)
  • Απώλεια αίσθησης και μούδιασμα στα άνω και κάτω άκρα
  • Καθυστερημένη επούλωση πληγών κ.ά.

Επιδημιολογία.

Σύμφωνα με την Διεθνή Ομοσπονδία για τον Διαβήτη (International Diabetes Federation,IDF) και τα δεδομένα για το 2017, 425 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από διαβήτη και ένας στους δύο ασθενείς της νόσου ανήκει στα μη διαγνωσμένα άτομα. Το 2045 προβλέπεται πως 629 εκατομμύρια άνθρωποι θα πάσχουν με διαβήτη στον κόσμο. Στην Ευρώπη ο αριθμός των ατόμων με διαβήτη υπολογίζεται ότι είναι 58 εκατομμύρια, δηλαδή το 8,8% του συνολικού πληθυσμού. Η Ρωσία έχει το υψηλότερο ποσοστό ασθενών με διαβήτη στην Ευρώπη και ακολουθεί στην δεύτερη θέση η Γερμανία και στην τρίτη η Τουρκία. Στη Ρωσία εμφανίζεται και το μεγαλύτερο ποσοστό διαβήτη τύπου 1 σε παιδιά και εφήβους έως 19 ετών και ακολουθεί το Ηνωμένο βασίλειο και η Γερμανία, ενώ συνολικά η Ευρώπη παρουσιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών και εφήβων με ΣΔτ1 συγκριτικά με τις υπόλοιπες ηπείρους.

Όσον αφορά στην Ελλάδα  578 .300 άτομα πάσχουν από διαβήτη, που συνιστά περίπου το 7,2% του πληθυσμού (1 στα 14 άτομα) και 35,8 % αυτών (203,600 άτομα) δεν έχουν διαγνωστεί ακόμα.

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2016 στο περιοδικό ‘’ Diabetes research and clinical practice’’ από τους Σ. Θ. Λιάτη και συνεργάτες και αφορά στη συχνότητα εμφάνισης διαβήτη, τα δεδομένα έδειξαν πως, σύμφωνα με τα αρχεία του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.), η συχνότητα του διαβήτη για άτομα που έπαιρναν κάποια φαρμακευτική αγωγή ήταν 7,0%. Επίσης η εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 έχει μια ευρεία ηλικιακή διακύμανση με υψηλά ποσοστά σε ηλικιωμένους. Από το ποσοστό του 7 % της εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη, μόλις το 0,24%, αφορά σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, με ξεκάθαρη υπεροχή σε άνδρες. Ο πληθυσμός της μελέτης αποτελείται από 10.222.779 άτομα, που αντιπροσωπεύουν το 95% του ελληνικού πληθυσμού.

Διατροφή και διαβήτης

Η αλλαγή του τρόπου ζωής μέσω της σωστής διατροφής και της άσκησης αποτελεί σημαντικό σύμμαχο στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση του σακχαρώδους διαβήτη. Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με την σωματική δραστηριότητα μπορούν να αποτρέψουν την εμφάνιση παχυσαρκίας, η οποία αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την εμφάνιση της νόσου. Αυτή η αλλαγή του τρόπου ζωής μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του διαβήτη, ξέχωρα ή και σε συνδυασμό με την φαρμακευτική αγωγή, η οποία πρέπει δίνεται μόνο από τον θεράποντα ιατρό. Ένας πάσχοντας θα πρέπει πάντα να ακολουθεί σωστή διατροφή, ακόμα και αν λαμβάνει αγωγή με δισκία ή ινσουλίνη, ώστε να είναι πάντα ρυθμισμένος. Στόχος είναι πάντα η διατήρηση της γλυκόζης του αίματος σε συγκεκριμένα επιτρεπτά όρια, προς αποφυγή  της υπερ- ή της υπογλυκαιμίας, καταστάσεις που μπορεί να είναι ακόμη και θανατηφόρες για έναν πάσχοντα. Περισσότερες πληροφορίες συγκεκριμένα για την υπογλυκαιμία στο άρθρο με τίτλο «Τι είναι η υπογλυκαιμία στον σακχαρώδη διαβήτη.»

 

Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μια ασθένεια, η οποία συνεχώς εξαπλώνεται και προσβάλει ολοένα και περισσότερα άτομα σε όλον τον πλανήτη. Η πρόληψη μέσω σωστής διατροφής και άσκησης καθώς και η γνώση για την αντιμετώπισή του μας αφορά όλους. Από μικρή ηλικία θα πρέπει όλοι μας να ενημερωνόμαστε και να ενημερώνουμε, προωθώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Αλλά και όταν προσβληθούμε από αυτόν, πρέπει να οργανώσουμε έτσι τη ρουτίνα μας μαζί του, ώστε να έχουμε μία εντελώς φυσιολογική ζωή. Και μην ξεχνάμε πως σίγουρα όλοι μας γνωρίζουμε κάποιον που έχει σακχαρώδη διαβήτη. Μας αφορά.

 

Πηγές

 

Ηλ. Ταχυδρομείο : [email protected]

Γερογιάννη Αναστασία

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης

 

Ηλ. Ταχυδρομείο : [email protected]

Λαδοπούλου Ιζαμπέλα

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης

 

Ηλ. Ταχυδρομείο : [email protected]

Γαμβρούλη Μαρία

Νοσηλεύτρια Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης, Κλινική Μεταπτυχιακή Ειδικός Πρόληψης και Ελέγχου Λοιμώξεων

 

Θεοχαρίδου Ναταλία

Τεχνολόγος Τροφίμων