Σύνταξη άρθρου: Μαριάνθη Ζαχαράκη

Επιμέλεια άρθρου: Κωνσταντίνος Ουρανός

Φωτογραφία μαθητών με τη σχολική τους ποδιά από τη δεκαετία του 1970, όπως είναι στο βιβλίο της Γλώσσας της Γ’ τάξης του δημοτικού

Επιλέξαμε στο άρθρο αυτό να κάνουμε μια αναδρομή στο μαθητικό παρελθόν και συγκεκριμένα στη σχολική ενδυμασία που καθιερώθηκε επισήμως και επικράτησε στην Ελλάδα μας για σχεδόν τρεις δεκαετίες, και που δεν είναι άλλη από τη γνωστή μας σχολική ποδιά.

Η σχολική ποδιά φορέθηκε αρχικά από τα κορίτσια σε χρώμα μαύρο έως το 1965. Ο υπουργός παιδείας της εποχής, Γεώργιος  Παπανδρέου, άλλαξε τότε το χρώμα της από μαύρο σε μπλε και συνέταξε και την εγκύκλιο του Υπουργείου Παιδείας με τα υποχρεωτικά της χαρακτηριστικά. Στο πέτο έπρεπε η κάθε μαθήτρια να φορά κονκάρδα, όπου αναγραφόταν το σχολείο και η τάξη ενώ το μήκος της ποδιάς ήταν απαραίτητα κάτω από το γόνατο. Μπορούμε, όσοι νεότεροι δεν έχουμε μνήμες από εκείνα τα σχολικά χρόνια, να τις  δούμε φορεμένες από τις ηθοποιούς στις ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου της εποχής όπως «Χτυποκάρδια στο θρανίο», «Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο» και άλλες ή σε πολλές σειρές εποχής στην τηλεόραση.

Η μπλε ποδιά, όπως φορέθηκε στις ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου

H εξέλιξη της μπλε ποδιάς

Σχολική τάξη δημοτικού σχολείου στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ποδιές των αγοριών καθώς πολλοί ξεχνούν ότι η ποδιά ήταν υποχρεωτική και για τα αγόρια. 6ο Δημοτικό Σχολείο Κορυδαλλού
Διαφήμιση της δεκαετίας του 1960

Ενώ οι πρώτες σχολικές ποδιές είχαν λιτό σχεδιασμό, την επόμενη δεκαετία οι σχεδιαστές επέλεξαν να προσθέσουν και άλλες λεπτομέρειες, ώστε να παρουσιάζουν νέα πιο ελκυστικά σχέδια προς τους υποψήφιους αγοραστές, που, μην ξεχνάμε, επρόκειτο για τη νεολαία της εποχής. Έτσι η σχολική ποδιά απέκτησε λευκές διακριτικές λεπτομέρειες, σούρες μανσέτες, τσέπες, αποσπώμενο γιακά, ζώνη, κουκούλα, φερμουάρ κ.ά. ενώ κόντυνε και λίγο στο μήκος φτάνοντας έως το γόνατο. Τη δεκαετία του 1970 κυρίως μεγάλα πολυκαταστήματα των Αθηνών, όπως το Μινιόν, ο Δραγώνας, οι Αφοί Λαμπρόπουλοι, πριν την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, με εκδηλώσεις και διαφημιστικές καμπάνιες, παρουσίαζαν τα νέα σχέδια στις ποδιές. Βιοτεχνίες και σχεδιαστές εργάζονταν με αντικείμενο τη σχολική ποδιά. Η παραγωγή της και ο κύκλος εργασιών που την αφορούσε είχε σοβαρή υπόσταση. Οι τιμές ποίκιλαν και έτσι ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα της κάθε οικογένειας η αγορά ήταν εφικτή από όλους. Οι απλές ποδιές κόστιζαν από 400 δραχμές έως 700 δραχμές, ενώ, αν κάποιος επέλεγε ποδιά, φέρ’ειπείν, του σχεδιαστή Τσεκλένη, η τιμή της ήταν περίπου διπλάσια, δηλαδή μεταξύ 550 δραχμών και 1.500 δραχμών.

Πολλές μαθήτριες, μεγάλες κυρίες πια, έχουν διαφυλάξει με στοργή τη σχολική ποδιά των μαθητικών τους χρόνων. Στη φωτογραφία ποδιά Γυμνασίου των τελών της δεκαετίας του 1970, εξαιρετικά φροντισμένη και διατηρημένη. Σημειώνεται πως η συγκεκριμένη ποδιά είναι ραμμένη στο σπίτι, δημιουργία της μητέρας της μαθήτριας, όπως συνηθιζόταν σε πολλά σπίτια τότε
Η μπλε ποδιά ως σύμβολο νοσταλγίας και αναφοράς στα παλιά σχολικά χρόνια. Από σειρά της νέας ελληνικής τηλεόρασης της δεκαετίας του 1990

Το τέλος της μπλε σχολικής ποδιάς

Η σχολική ποδιά στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και πιο συγκεκριμένα στις 6 Φεβρουαρίου έπαψε να είναι υποχρεωτική στο σχολείο. Την απόφαση έλαβε ο τότε υπουργός παιδείας Λευτέρης Βερυβάκης ως ένδειξη εκδημοκρατισμού και ελευθερίας στην έκφραση και στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών.

Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων δέχτηκε θετικά και λίγο αδιάφορα θα έλεγε κανείς την απόφαση αυτή, ενώ υπήρξε και μια μικρή μερίδα πιο παραδοσιακών που εξέφρασε την αντίθεσή της. Η κατάργησης της σχολικής ποδιάς από το σχολείο θεωρούσαν ότι θα προκαλέσει ασυδοσία στην εμφάνιση των μαθητών και γενικότερη απειθαρχία μέσα στη μαθητική κοινότητα. Σήμερα, που έχουν περάσει σχεδόν τέσσερις δεκαετίες από την κατάργησή της, μπορούμε να αξιολογήσουμε αν η απόφαση ήταν σωστή ή λάθος και αν οι ανησυχίες των διαφωνούντων ήταν δικαιολογημένες ή όχι. Κάποιοι μαθητές συνέχισαν να φορούν την ποδιά τους και ας μην ήταν πλέον υποχρεωτική ακόμη και δύο χρόνια μετά από την κατάργησή της. Τότε έπαψε πια να είναι διαθέσιμη στο εμπόριο, και έτσι η ενδυματολογική εικόνα στα ελληνικά σχολεία ήταν για ένα μικρό διάστημα ανάμεικτη, ώσπου αποσύρθηκαν εντελώς από την αγορά και επικράτησε και το πνεύμα του νέου νόμου και οι μαθητές ντύνονταν πια κατά το δοκούν.

Μαθήτρια με την ποδιά της στην τυπική σχολική φωτογραφία, που έχουμε όλοι όσοι έχουμε φοιτήσει στο ελληνικό σχολείο. Δεκαετία του 1970

Η σχολική στολή σε άλλα κράτη ανά τον κόσμο

Στολή για το σχολείο δεν είχε μόνο η Ελλάδα. Στο παρελθόν η στολή ήταν θεσμός σε όλες τις χώρες του κόσμου ανεξαιρέτως. Σήμερα η σχολική στολή παραμένει υποχρεωτική στα δημόσια σχολεία αρκετών κρατών κυρίως σε κράτη που υπήρξαν αγγλικές αποικίες και διατηρούν έως σήμερα το βρετανικό σύστημα εκπαίδευσης και ένδυσης στα σχολεία. Στη Μεγάλη Βρετανία οι στολές είναι φυσικά υποχρεωτικές και αποτελούνται από μπλούζα με κουμπιά, ζακέτα με το σήμα του σχολείου, παντελόνι ή φούστα, ενώ σε κάποια σχολεία είναι ακόμη πιο σύνθετη η σχολική στολή με πλεκτό γιλέκο, γραβάτα και σακάκι. Άλλες χώρες που τα παιδιά πρέπει εντός του σχολικού περιβάλλοντος να φορούν στολή, είναι το Πακιστάν, η Βενεζουέλα, το Μεξικό, η Νότια Αφρική, η Ιρλανδία, η Μαλαισία, η Τουρκία, η Νέα Ζηλανδία και άλλες πολλές.

Υπάρχουν χώρες σε όλο τον κόσμο, που αφήνουν ελεύθερους τους μαθητές να ντυθούν σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους, ενώ κάποιες άλλες προσπαθούν να έχουν έναν έλεγχο στην εμφάνιση μαθητών και μαθητριών μέσα στη σχολική κοινότητα και για αυτόν τον λόγο επιβάλλουν κώδικες ντυσίματος και εμφάνισης γενικότερα.

Ένα προσωπικό σχόλιο

Προσωπικά σταμάτησα να φορώ την ποδιά μου το 1984 δύο χρόνια αφού καταργήθηκε, διότι την λάτρευα και ποτέ δεν ένιωσα ότι ασφυκτιώ μέσα σε αυτήν. Κάποιοι μαθητές μπορεί να αισθάνθηκαν το ίδιο, κάποιοι πάλι όχι…

Σημασία έχει ότι η σχολική ποδιά ανήκει πλέον στην ιστορία των ελληνικών σχολικών μας χρόνων και ως εκ τούτου παρουσιάζεται σαν έκθεμα σε λαογραφικά μουσεία της χώρας ή σε μουσεία, που αφορούν στην ιστορία της μαθητικής/σχολικής ζωής και στην ιστορία της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Οι παλαιότεροι αλλά και οι όχι τόσο παλαιότεροι το γνωρίζουμε, ας το μάθουν και οι νεότεροι: Η μπλε σχολική ποδιά υπήρξε το ρούχο έμβλημα της μαθητικής ζωής.

Σχολείο θηλέων εκδράμει στην Ακρόπολη

∗Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Αικατερίνη Γκολφινοπούλου για το φωτογραφικό υλικό και την παλιά της ποδιά που φωτογραφίσαμε.

 

Ηλ. Ταχ.: [email protected]

Μαριάνθη Ζαχαράκη

Σχεδιάστρια Μόδας

 

Kωνσταντίνος Μιαρίτης

Μοντελίστ – Πατρονίστ