Οι σπουδαιότερες Έδρες ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό και η συμβολή τους στον Ελληνικό πολιτισμό
Σύνταξη: Μαρία Γάλλου
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Ουρανός
Το Ελληνικό πνεύμα και τα ελληνικά γράμματα, παρόλο που δεν είναι ευρέως γνωστό, φαίνεται πως στο εξωτερικό έχουν ισχυρή παρουσία. Περίπου 200 έδρες και τμήματα ελληνικών σπουδών λειτουργούν σήμερα σε πανεπιστήμια και Ινστιτούτα του εξωτερικού. Υπάρχουν τμήματα Αρχαίας, Βυζαντινής και Νεοελληνικής Γραμματείας. Ωστόσο, η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη και η συνεπακόλουθη στροφή στις σπουδές τεχνολογίας αλλά και η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών έχουν υποβαθμίσει το ενδιαφέρον για ανθρωπιστικές σπουδές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Αυτό φυσικά έχει αντίκτυπο και στις ελληνικές σπουδές σε πανεπιστήμια του εξωτερικού με τον αριθμό εγγεγραμμένων σε τέτοια μαθήματα να μειώνεται σε όχι αμελητέες ποσότητες. Είναι φανερό ότι σήμερα, οι λόγοι απόκτησης πτυχίου έχουν αλλάξει με σημαντικότερο κριτήριο την εύρεση εργασίας. Πλέον η διατήρηση και προώθηση των ελληνικών σπουδών βασίζεται σε ατομικές πρωτοβουλίες και χρηματοδοτήσεις-χορηγίες από Έλληνες και φιλέλληνες υποστηρικτές του ελληνικού πολιτισμού. Όμως σε έναν κόσμο που μεταβάλλεται συνεχώς και επαναπροσδιορίζει τα ζητούμενά του αποτελεί χρέος όλων η διατήρηση και διάδοση των σπουδαίων πολιτισμών που γέννησαν, επηρέασαν σημαντικά και εξακολουθούν να συμβάλουν στην εξέλιξη των γλωσσών, της πολιτικής, της επιστήμης, της τέχνης, του θεάτρου και της φιλοσοφίας. Δεν πρέπει ούτε να εκλείψουν, ούτε να υποβαθμιστούν, οι επόμενες γενεές δικαιούνται να τους διαθέτουν στις επιλογές τους, στις δυνατότητές τους. Η πρόκληση σήμερα βρίσκεται στο να κεντρίζεται το ενδιαφέρον των φοιτητών κάθε εθνικότητας και να αποδεικνύεται έμπρακτα πως οι ελληνικές σπουδές είναι αξιόλογο αντικείμενο μελέτης και γνώσης. Όπως όλα τα αντικείμενα έτσι και αυτό πρέπει να εκσυγχρονίζεται και να εμπλουτίζεται συνεχώς σύμφωνα με τις ανάγκες της εποχής, χωρίς φυσικά να χάνει την ταυτότητα του. Ας δούμε τι γίνεται.
Κρατικά προγράμματα και νομικό πλαίσιο
Όταν μιλούμε για Ελληνικές σπουδές στο εξωτερικό δεν εννοούμε μόνο κατ’ ανάγκη τους ανθρώπους που στη χώρα τους σπουδάζουν τον ελληνικό πολιτισμό. Εννοούμε επίσης και όλα τα προγράμματα που απευθύνονται στους αλλοδαπούς σπουδαστές που έρχονται να σπουδάσουν τον ελληνικό πολιτισμό στην Ελλάδα.
Ο νόμος 4415/2016 αφορά στην ελληνόγλωσση εκπαίδευση και ρυθμίζει την οργάνωση και παροχή των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τα οποία απευθύνονται σε φοιτητές και ενηλίκους που δεν είναι κατ’ ανάγκη ελληνικής καταγωγής και επιθυμούν να σπουδάσουν την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό. Τα προγράμματα αυτά προέρχονται από Τμήματα Ελληνικών Σπουδών. Υφίστανται επίσης προγράμματα από θεολογικές σχολές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ξένων χωρών. Η γενική στελέχωση όλων των προγραμμάτων αυτών γίνεται με αποσπασμένους φιλολόγους, τους οποίους αποστέλλει το Υπουργείο Παιδείας.
Πού υπάρχουν έδρες ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό
Ευτυχές γεγονός είναι ότι πολλά ξένα πανεπιστήμια έχουν ιδρύσει έδρες και τμήματα σπουδών του ελληνικού πολιτισμού. Βραχίονας σημαντικός, ώστε να μπορέσουν τα τμήματα αυτά να ανθίσουν είναι και η διδασκαλία σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης της ελληνικής ως ξένης γλώσσας και της αρχαίας, της μεσαιωνικής και της νεότερης. Κατ΄αυτόν τον τρόπο ενισχύεται σαφώς η ανάπτυξη των ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό.
Υπάρχουν δυο κεντρικοί πυλώνες διδασκαλίας του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, άρρηκτα συνδεδεμένοι μεταξύ τους. Ο πρώτος πυλώνας είναι η γλώσσα. Ο δεύτερος απλώνεται σε ένα ευρύ φάσμα επιστημών, όπως η ιστορία (προϊστορικές σπουδές, αρχαία ιστορία, μεσαιωνική και νεότερη), φιλοσοφία, διπλωματία (δεξαμενές σκέψεις), οικονομία και επιχειρείν, αρχαιολογία/ ανασκαφές, συμπράξεις ξένων πανεπιστημίων και ελληνικών. Ας δούμε κάποιες βασικές έδρες ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό.
Ηνωμένες Πολιτείες
Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος– Simon Fraser University
Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος», στο Πανεπιστήμιο Simon Fraser στο Βανκούβερ του Καναδά είναι αφοσιωμένο στη διδασκαλία και τη διάσωση της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.
Κέντρο βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών – Queens college New York
Στη Νέα Υόρκη το Κέντρο Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Queens College επί 43 χρόνια έχει ερευνητικό και διδακτικό έργο όσον αφορά στα του ελληνικού πολιτισμού. Το Κέντρο προωθεί τη μελέτη του Ελληνισμού μέσω των προγραμμάτων σπουδών: Βυζαντινή Ιστορία και Τέχνη, Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία, Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, Κουλτούρα, Κοινωνία, Οικονομία, Εξωτερική Πολιτική και Ελληνοαμερικανικές Σπουδές. Προσφέρει το μοναδικό στις Η.Π.Α. πτυχίο, ΒΑ σε Βυζαντινές και Ελληνικές μελέτες. Το Κέντρο αποσκοπεί επίσης στη διατήρηση της ελληνικής ταυτότητας μεταδίδοντας στους ομογενείς φοιτητές του τις πατροπαράδοτες αξίες του Ελληνισμού. Για όποιον ομογενή αποφοιτά από το Queens College θεωρείται στην Ομογένεια πως διαθέτει ένα ιδιαίτερο κύρος.
Τμήμα κλασικών σπουδών – Maryland Univeristy
Τα μαθήματα Νεοελληνικής Γλώσσας ξεκίνησαν στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ το 1989 και από το 2014 δημιουργήθηκε πρόγραμμα ειδίκευσης στις Νεοελληνικές Σπουδές, που προσελκύει κατά μέσο όρο σαράντα με πενήντα εγγραφές ανά ακαδημαϊκό έτος. Το Τμήμα Κλασικών Σπουδών προσφέρει μαθήματα Νέων και Αρχαίων Ελληνικών, που καλύπτουν όλο το φάσμα από αρχαρίους μέχρι προχωρημένα επίπεδα. Επίσης προσφέρει μαθήματα Ελληνικού Πολιτισμού καλύπτοντας την ιστορία από την αρχαιότητα ως σήμερα.
Michigan University – Ίδρυμα Ελληνικών Σπουδών
Το Ελληνικό Πρόγραμμα του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1990 και στη συνέχεια το Πανεπιστήμιο συνεργάστηκε με το Ίδρυμα Ελληνικών Σπουδών αναβαθμίζοντας τη θέση και την επιρροή του. Σήμερα, το πρόγραμμα διαθέτει μαθήματα για προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές καθώς και τακτικές διαλέξεις, συμπόσια, εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις για τους μαθητές, καθηγητές και την ευρύτερη εξωπανεπιστημιακή κοινότητα. Το πρόγραμμα προσφέρει ειδικότητα στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, ενώ διαθέτει μία σειρά εξαιρετικών προγραμμάτων για μεταπτυχιακές σπουδές με ειδίκευση στη σύγχρονη Ελληνική Γλώσσα μέσω διάφορων τμημάτων.
Τμήμα Κλασικών και Μεσογειακών Σπουδών – University of Illinois
Το Τμήμα Κλασικών και Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Ιλινόις στο Σικάγο, με διευθύντρια την Δρ. Ουρανία Μαρινάτου, περιλαμβάνει τη μελέτη της Γλώσσας, του Πολιτισμού, της Λογοτεχνίας, των Τεχνών, της Φιλοσοφίας, τόσο της Αρχαίας όσο και της σύγχρονης Ελλάδας. Το κέντρο και οι σπουδές που προσφέρουν δίνουν έμφαση στην επιρροή που έχει ο κλασικός πολιτισμός στη δυτική σκέψη και κουλτούρα. Τέλος, τα μαθήματα χωρίζονται σε διάφορα επίπεδα με τη διδασκαλία να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων γραμματική, ανάγνωση, γραφή και συζήτηση.
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών – Stony Brook Long Island
Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Stony Brook, στο Λονγκ Άιλαντ Νέας Υόρκης, λειτουργεί/δραστηριοποιείται στην Ελληνική Γλώσσα, την Ιστορία, τον Πολιτισμό, την Πολιτική, όπως και σε Κοινωνικά και Οικονομικά θέματα που αφορούν στον Ελληνισμό. Σκοπός του κέντρου είναι η μύηση των μαθητών του στον Ελληνικό πολιτισμό. Στοχεύει επίσης να δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς μεταξύ του Πανεπιστημίου και της Ελληνοαμερικανικής Κοινότητας του Λονγκ Άιλαντ και της Νέας Υόρκης, ενώ συνεργάζεται με πολλά εκπαιδευτικά και ακαδημαϊκά ιδρύματα στην Ελλάδα.
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών – Κονέκτικατ
Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών «Παιδεία» του Πανεπιστημίου Κονέκτικατ παρέχει άριστη διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας, του Πολιτισμού, των αξιών, των παραδόσεων και των εθίμων της Ελλάδας σε ομογενείς φοιτητές και μη. Το Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ διαθέτει επίσης μεγάλες εκτάσεις γης, οι οποίες έχουν αξιοποιηθεί για τη δημιουργία θεάτρου και μουσείου. Συγχρόνως συνεργάζεται στενά με τα σπουδαιότερα εκπαιδευτικά κέντρα στην Ελλάδα. Τέλος στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών υπάρχουν τάξεις Ελληνικών και Βυζαντινών μαθημάτων και για μικρότερες ηλικίες.
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών – McGill University Montreal
Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου McGill, στο Μόντρεαλ του Καναδά, θεωρείται ένα από τα πιο καινοτόμα στη Βόρεια Αμερική και από τα λίγα στη χώρα που εξετάζει και μελετάει την ελληνική πολιτιστική Διασπορά, προσφέροντας πρόγραμμα μαθημάτων για τη μελέτη της ελληνικής μετανάστευσης στον Καναδά, την ιστορία του ελληνικού κράτους και τον ρόλο που διαδραματίζει σήμερα σε Βαλκάνια, Μεσόγειο, Ευρώπη και παγκοσμίως. Το 2012 πάνω από 70 ομογενείς δωρητές στο Μόντρεαλ και σε ολόκληρο τον Καναδά συγκέντρωσαν το ποσό των 1,2 εκατομμυρίων δολαρίων για την περαιτέρω βελτίωση και επέκταση του Ελληνικού Προγράμματος Σπουδών. Να σημειωθεί ότι πολλά μαθήματα διδάσκονται στην Ελλάδα σε συνεργασία με Ελληνικά Πανεπιστήμια.
Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών – Stockton University
Το Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Stockton στη Νέα Ιερσέη (New Jersey) είναι ένα από τα πιο δυναμικά και ενεργά κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Περιλαμβάνει κλάδους της Ελληνικής Γλώσσας, Λογοτεχνίας, Ιστορίας, Πολιτισμού, Κλασική και Βυζαντινή Αρχαιολογία και Τέχνη, Φιλοσοφία, καθώς και Βυζαντινό Πολιτισμό και Ορθοδοξία.
Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών – State University of Sacramento
Το πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο Σακραμέντο δίνει έμφαση στην εκμάθηση της Ελληνικής Γλώσσας, Ιστορίας, Πολιτικής και Τεχνών, τόσο της σύγχρονης όσο και της αρχαίας ελληνικής. Το πρόγραμμα, με διευθύντρια την Δρ. Κατερίνα Λαγού, περιλαμβάνει τάξεις για αρχάριους και προχωρημένα επίπεδα, ενώ συνεργάζεται άμεσα με το Ελληνικό Ίδρυμα Τσακόπουλος.
Τμήμα Κλασικών Σπουδών – Boston University
Το Τμήμα Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Βοστώνης προσφέρει μαθήματα Νέων Ελληνικών, Αρχαίων και Λατινικών για αρχάριους μέχρι και προχωρημένα επίπεδα για τετραετή φοίτηση, μεταπτυχιακό και διδακτορικό, με τους φοιτητές να έχουν την επιλογή της διδασκαλίας αρκετών μαθημάτων στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις αρχές του Ελληνικού Κέντρου, η γνώση των Κλασικών Σπουδών βοηθάει τους φοιτητές στην καλύτερη κατανόηση μιας σειράς μαθημάτων, όπως Μυθολογία, Πολιτικές Επιστήμες, Ιστορία, Θρησκεία, Ψυχολογία, Γλωσσολογία, Ιατρική και πολλών άλλων.
Κίνα
Classical Greek Studies – Northeast Normal University
Στην Κίνα και το πανεπιστήμιο Northeast Normal Univerisity, στην πόλη Changchun, κάθε χρόνο πραγματοποιείται σεμινάριο Βυζαντινών σπουδών με συμμετοχή φοιτητών από όλη τη χώρα. Οι ελληνικές σπουδές ως τμήμα των classical studies έχουν ενταχθεί στα κινεζικά πανεπιστήμια από τη δεκαετία του ‘80 ως δίαυλος επικοινωνίας της Ανατολής με τη Δύση. Το 1984 μάλιστα ιδρύθηκε και το πρώτο κέντρο ελληνικών σπουδών και άλλων αρχαίων πολιτισμών (αιγυπτιακών, ασσυριακών κ.ά.), ενώ την ίδια περίοδο υπήρχαν στενές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών με στόχο την έρευνα και προώθηση του ελληνικού πολιτισμού στην Κίνα.
Λατινική Αμερική- Ουρουγουάη
Ίδρυμα Μαρία Τσάκου για την ελληνική γλώσσα
Στη χώρα, που 6.000 κάτοικοι μιλούν άπταιστα ελληνικά, οι ελληνομαθείς χρησιμοποιούν για τον εαυτό τους τη λέξη «ελληνολάτρες». Σύμφωνα με έρευνα της «Eurostat», το μεγαλύτερο ποσοστό των Ουρουγουανών απάντησε ότι ταυτίζεται πολιτιστικά με την Ευρώπη και η πρώτη χώρα που να τους έρχεται στο μυαλό ήταν η Ελλάδα. Τον Μάρτιο του 1978 ο καπετάνιος Παναγιώτης Ν. Τσάκος, ίδρυσε το «Ίδρυμα Τσάκου», με σκοπό τη διάδοση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Το 2002 μετονομάστηκε σε ίδρυμα «Μαρία Τσάκου», ενώ μέχρι σήμερα περισσότεροι από 4.000 μαθητές έχουν διδαχτεί δωρεάν την ελληνική γλώσσα. Βασικός στόχος του ιδρύματος είναι η γνώση της αρχαίας ελληνικής ποίησης και ιστοριογραφίας μέσα από τα ομηρικά έπη και τον «Επιτάφιο» του Περικλή.
Ιταλία/Βενετία
Φλαγγίνειος Σχολή – Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών
Στην ελληνική παροικία της Βενετίας, στο campo dei Greci, λειτουργεί από το 1665 η σχολή του Θωμά Φλαγγίνη. Του Κερκυραίου παροίκου, που κληροδότησε ολόκληρη την περιουσία του για την παιδεία του σκλαβωμένου Γένους. Εκεί, στο κτήριο στο οποίο στεγαζόταν άλλοτε η Σχολή, λειτουργεί σήμερα το Ελληνικό Ινστιτούτο, κέντρο έρευνας και παιδείας. Η ιστορία του μακρά, ενδιαφέρουσα και σημαντική. Εκεί δίδαξαν τις αρχές της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού λαμπρές προσωπικότητες: ο πρωτοπόρος του Διαφωτισμού Ευγένιος Βούλγαρις, ο Κεφαλλονίτης Βικέντιος Δαμοδός, ο Νικηφόρος Θεοτόκης, ο λαμπρός δάσκαλος Νεόφυτος Βάμβας, ο Ηλίας Μηνιάτης και άλλοι δάσκαλοι του Γένους. Σήμερα, στη Σχολή διδάσκεται Γραμματική, Φιλολογία, Ρητορική, Λογική, Φιλοσοφία από καταξιωμένους καθηγητές. Εντυπωσιακά είναι και τα κείμενα διδασκαλίας της κλασικής γραμματικής: Ξενοφών, Πλούταρχος, Λυσίας, Πλάτων, Αισχύλος, Όμηρος, Αριστοφάνης, Λουκιανός και της δημώδους οι Μύθοι του Αισώπου, Βατραχομυομαχία, η Ρίμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τα κατά τον 18ο αιώνα μαθήματα του Διαφωτισμού. Δυστυχώς κατά την περίοδο 1998-2012, μετά από πολλά προβλήματα διαχείρισης του έργου του Ινστιτούτου, με σχέδιο νόμου ορίστηκε η μετατροπή του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών σε πολιτιστικό κέντρο από ερευνητικό. Ωστόσο, όπως είχε δηλώσει ο πρόεδρος της Εποπτικής Επιτροπής, κ. Αραμπατζής, με βάση τα όσα προβλέπει ο νέος νόμος 4505/2017 προσπαθούν αυτήν τη στιγμή να επανεκκινήσουν το Ινστιτούτο, το οποίο μέχρι τότε λειτουργούσε ακόμα με τον νόμο ίδρυσής του, του 1951 και με Οργανισμό αυτόν του Βασιλικού Διατάγματος.
Βρετανία/ Λονδίνο
King’s College London – Classics (Greek & Latin), Έδρα Κοραή
Από το 1918 λειτουργεί στο Λονδίνο η έδρα «Κοραή» που ιδρύθηκε επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου και χρηματοδοτήθηκε από την ελληνική Διασπορά. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια κινδύνεψε να κλείσει, ωστόσο οι χιλιάδες διαμαρτυρίες ακαδημαϊκών και η συγκέντρωση χορηγιών από ελληνικά και κυπριακά ιδρύματα αποδείχτηκαν σωτήριες. Το κολλέγιο έχει συνεχή παρουσία στη μελέτη, ανάλυση και έρευνα και της ιστορίας της Βυζαντινής περιόδου και της νεότερης Ελλάδας. Παρέχει το Classics (Greek & Latin) BA, στο οποίο οι φοιτητές καλούνται να εξερευνήσουν κάποιες πτυχές του αρχαίου κόσμου μέσα από τη μελέτη αρχαίων ελληνικών και λατινικών κειμένων, στην πρωτότυπή τους μορφή. Σε αυτό το τριετές πτυχίο ενθαρρύνεται η έρευνα των διανοητικών και πολιτικών μεθόδων με τις οποίες ο αρχαίος κόσμος συνδέεται με τον μοντέρνο στον οποίο ζούμε. Πολύ μεγάλη έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης και συνδυαστικής ικανότητάς. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κάθε χρόνο από το 1953, το κολλέγιο διοργανώνει ανέβασμα ενός ελληνικού θεατρικού έργου, με επιλογές από τον Αισχύλο μέχρι τον Αριστοφάνη. Ιδιαίτερη πρωτοτυπία του το ότι είναι η μόνη θεατρική παραγωγή στη χώρα στην οποία όλο το έργο παίζεται στα ελληνικά. Τέλος, στο κολλέγιο υπάρχει μια οργάνωση από το 2013, μετά την γενναιόδωρη χορηγία ενός πρώην σπουδαστή, που βοηθάει οικονομικά ένα μέρος των φοιτητών του τμήματος να επισκεφτεί μέρη κλασσικού ενδιαφέροντος ως μέρος του προγράμματος σπουδών. Υπάρχει ακόμα και μια «κοινωνία κλασσικών», όπως ονομάζεται, η οποία κυκλοφορεί το περιοδικό «Σάτιρα» και οργανώνει επισκέψεις σε μουσεία, θέατρα και εκδηλώσεις.
Εκτός από τις κατά τόπους έδρες ελληνικών σπουδών στις διάφορες χώρες, η Ελλάδα προωθεί τις ελληνικές σπουδές με προγράμματα και συνεργασίες. Ας τα δούμε:
Το πρόγραμμα «ΙΑΣΩΝ»: συνέργεια και ψηφιακότητα
Το πρόγραμμα «ΙΑΣΩΝ» ξεκίνησε απο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 1994 με σκοπό την ενίσχυση της διδασκαλίας ελληνικών σπουδών σε περίπου είκοσι πανεπιστήμια του εξωτερικού. Ο «ΙΑΣΩΝ» έχει κέντρο ελέγχου τη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ., ενώ τελεί υπό την αιγίδα του Πρύτανη.
Οι συμμετοχές στο ΙΑΣΩΝ
Τα πανεπιστήμια που συμμετέχουν στο πρόγραμμα είναι το Κρατικό Πανεπιστήμιο «Μ. Λομονόσοφ» της Μόσχας, το Κρατικό Πανεπιστήμιο Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας, το Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο Μόσχας, το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, το Κρατικό Πανεπιστήμιο «Κουμπάν» του Κρασνοντάρ. Επίσης στην Ουκρανία το Εθνικό Πανεπιστήμιο «Τ. Σεβτσένκο» του Κιέβου, το Εθνικό Πανεπιστήμιο «Ι. Μέτσνικοφ» της Οδησσού, το Εθνικό Πανεπιστήμιο «Ι. Φρανκό» του Λβίβ, το Εθνικό Πανεπιστήμιο «Ι. Βερνάντσκι» της Συμφερούπολης, το Εθνικό Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης. Παράλληλα από τη Γεωργία συμμετέχουν το Κρατικό Πανεπιστήμιο «Ι. Ντζαβαχισβίλι» της Τιφλίδας, το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Αχάλτσιχε, το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Βατούμ. Στη συνέχεια προστέθηκαν και το Κρατικό Πανεπιστήμιο του Ερεβάν (στην Αρμενία), το Πανεπιστήμιο του Κισινάου (στη Μολδαβία) και το Πανεπιστήμιο του Ιασίου και Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου (στη Ρουμανία).
Μια πρόταση για την περαιτέρω προσέλκυση φοιτητών στις ελληνικές έδρες
Το ζήτημα της προσέλκυσης περισσότερων φοιτητών στις ελληνικές έδρες του εξωτερικού παραμένει ανοιχτό μέχρι σήμερα και ταλανίζει τα ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ο Μιχάλης Β. Κοσμόπουλος, καθηγητής αρχαιολογίας στην Έδρα Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Μιζούρι των Η.Π.Α. και τακτικό μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών, μεταξύ άλλων, προτείνει λύση για το υπάρχον πρόβλημα. Ας δούμε τι προτείνει.
Η πρότασή του βασίζεται σε τρεις πυλώνες. Σε πρώτο επίπεδο υποστηρίζει τη συγκέντρωση και όχι κατάτμηση του ελληνικού πολιτισμού σε αρχαίο, βυζαντινό και νεότερο. Η Ελλάδα αποτελεί ένα ενιαίο κομμάτι του παγκόσμιου πολιτισμού και θα έπρεπε να διδάσκεται σε ολόκληρο το εύρος της, χωρίς να περιορίζεται σε μια περίοδο ή ένα αντικείμενο. Συγχρόνως, τα τμήματα και τα κέντρα ελληνικού πολιτισμού θα πρέπει να λειτουργούν σε δυο επίπεδα βάθους. Σε ένα πρώτο, πιο γενικό επίπεδο, να παρέχεται διδασκαλία εισαγωγικών μαθημάτων στον Ελληνικό πολιτισμό και σε ένα δεύτερο επίπεδο πιο εξειδικευμένα μαθήματα σε συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο για προχωρημένους φοιτητές.
Ο δεύτερος άξονας αφορά στην επαφή με τις τοπικές κοινωνίες. Κάτι τέτοιο θα βοηθήσει στην ανεύρεση χρηματικών πόρων μέσω χορηγιών αλλά μπορεί και να ενισχύσει το διδακτικό προσωπικό των τμημάτων. Παράλληλα πετυχαίνεται και η αποστολή των Εδρών, που είναι η διάσωση και διάδοση της ελληνικής ταυτότητας και η δημιουργία φιλελλήνων. Εξάλλου δεν νοείται ελληνισμός και διάδοσή του χωρίς την επαφή με τους δέκτες διάδοσής του, δηλαδή το κοινό και τις ντόπιες κοινότητες.
Ο τρίτος άξονας σχετίζεται με τη γενικότερη ανάγκη συντονισμού της χρηματοδότησης αλλά και του περιεχομένου των ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό. Από τη μία πλευρά, η όποια χρηματοδότηση από το ελληνικό κράτος θα πρέπει να εστιαστεί σε φορείς που προσφέρουν ολιστική, διαχρονική μελέτη του Ελληνισμού (με την εξαίρεση καταξιωμένων μεταπτυχιακών προγραμμάτων). Από την άλλη, είναι αναγκαία η άμεση δημιουργία ενός κεντρικού συντονιστικού οργάνου για τις ελληνικές σπουδές στο εξωτερικό.
Μια δόση ελπίδας εν είδει επιλόγου
Η ρήση του Ρίτσαρντ Χάντερ, καθηγητή Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Κέιμπριτζ, είναι ικανή να μας κάνει να αναλογιστούμε της σπουδαιότητα της διατήρησης και προώθησης των Ελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό. Όπως υποστηρίζει, η μελέτη των αρχαίων κειμένων μπορεί να προσφέρει λύσεις στα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου. Τα ζητήματα με τα οποία ασχολείται η αρχαία λογοτεχνία και ο πολιτισμός είναι οικουμενικά και διαχρονικά. Τελευταία, αρχίζω και πιστεύω, η γράφουσα, πως μέσα στην απελπισία της εποχής, κρίσιμο ρόλο στην αναγέννηση του τόπου θα παίξουν οι εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που έχουν φύγει στο εξωτερικό, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν κινητοποιό δύναμη για τις οικογένειες που έχουν αφήσει πίσω, ενώ η εκτεταμένη γνώση και χρήση της τεχνολογίας τούς επιτρέπει να λειτουργούν ως γέφυρες Παιδείας και διάδοσης του Ελληνικού πολιτισμού και μάλιστα κατά τρόπο αμφίδρομο. Τώρα συγκεντρώνουν εμπειρίες, στοιχεία επαγγελματισμού, πρωτοπόρες ιδέες και κεφάλαιο. Με τη σειρά τους οι εμπειρίες αυτές μπορούν να φανούν σωτήριες για τις αδυναμίες και τις ελλείψεις της Ελλάδας, όταν και αν οι άνθρωποι αυτοί αποφασίσουν να γυρίσουν πίσω. Ο Ελληνικός πολιτισμός, πάντως, που διαφυλάσσουν και προβάλλουν με τις σπουδές τους και οι ομογενείς και οι υπόλοιποι σπουδαστές του, θα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του βίου τους και θα τους καθοδηγεί ηθικά και νοητικά για την υπόλοιπη ζωή τους. Μπορεί να τους χάνουμε εδώ αλλά μεγαλώνουν την Ελλάδα Έξω…
Πηγές
Το πρόγραμμα «ΙΑΣΩΝ»: συνέργεια και ψηφιακότητα
Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος– Simon Fraser University
Κέντρο βυζαντινών και νεοελληνικών σπουδών-Queens college New York
Τμήμα κλασικών σπουδών – Maryland Univeristy
Michigan University – Ίδρυμα Ελληνικών Σπουδών
Τμήμα Κλασικών και Μεσογειακών Σπουδών-University of Illinois
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών-Stony Brook Long Island
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών-Κονέκτικατ
Κέντρο Ελληνικών Σπουδών-McGill University Montreal
Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών-Stockton university
Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών– State University of Sacramento
Τμήμα Κλασικών Σπουδών-Boston University
Classical Greek Studies – Northeast Normal University
Ίδρυμα Μαρία Τσάκου για την ελληνική γλώσσα
Φλαγγίνειος Σχολή – Ελληνικό Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών
King’s College London – Classics (Greek & Latin), Έδρα Κοραή
Ηλ.Ταχ.: [email protected]
Μαρία Γάλλου
Φοιτήτρια του τμήματος Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε., Ε.Κ.Π.Α.
